Sự thật giấu kín: Ủy ban điều tra Pháp thất bại tại Điện Biên Phủ

Cuộc trao đổi của phóng viên TTXVN tại Pháp với Đại úy Ivan Cadeau, thuộc Bộ phận lịch sử tại BộQuốc phòng Pháp đã cho thấy đây là một bí mật mà nước Pháp đã giữ kín trong nhiều thập kỷ qua vàđến nay cũng rất ít người biết đến sự tồn tại của Ủy ban này. Dưới đây là nội dung cuộc phỏng vấn:

*Trong những năm 1953-1954, quân độiPháp có ưu thế hơn hẳn quân đội Việt Nam về quân số và phương tiện chiến tranh, vậy theo ông tạisao quân đội Pháp lại thất bại tại Điện Biên Phủ? Liệu có thể nói chính sách của Pháp với Việt Namhay cuộc chiến tranh của Pháp tại Việt Nam là một sai lầm?Tôi không thích những lời giải thích nhìn nhận mọi việc một các đơn giản hóa. Để hiểu đượcđiều gì dẫn đến thất bại tại Điện Biên Phủ cần phải quay ngược trở lại những năm 1945-1946 để xemxét các sai lầm của giới chính trị Pháp lúc đó.

Tổng thống De Gaulle lúc bấy giờ đã muốn giữ ĐôngDương lại như là các nhà nước tự trị thuộc Liên hiệp Pháp, nhưng mọi chuyện đã không ổn ngay từđầu. Nước Pháp đã không biết mình muốn gì: làm thế nào để giữ được vị thế đã từng có ? Có nên thamgia vào cuộc chiến chống lại chủ nghĩa cộng sản hay không ? Có nên giúp đỡ các nhà nước thành viênthuộc Liên bang Đông Dương hay không ? Tóm lại ngay từ đầu, nước Pháp đã nhận thức một cách hết sứcmơ hồ về mục đích của cuộc chiến tranh. Thêm vào đó, cuộc chiến tranh lại được dẫn dắt bởi 19 chínhphủ kế tiếp nhau trong giai đoạn từ 1945 đến 1954 dưới nền Cộng hòa thứ tư.

Còn phía bên kia được đặt dưới sự lãnh đạo thống nhất của Việt Minh, với những con người đã đượclựa chọn và các mục đích đã được xác định rõ ràng, đó là huy động toàn bộ nhân dân tham gia vàocuộc kháng chiến. Việt Minh đã nhận được sự ủng hộ của tuyệt đại đa số người dân, điều này cũngkhác hẳn với chính quyền Bảo Đại được Pháp dựng lên, nhưng không nhận được sự ủng hộ của ngườidân.

Dưới góc độ quân sự, quân đội Pháp tại Đông Dương gồm binh sĩ đến từ chính quốc nhưng cũng có rấtnhiều người đến từ các nước thuộc khối Liên hiệp Pháp như Angiêri, Marốc…, tổng cộng có binh sĩ của17 quốc gia tham chiến, chính vì vậy họ không có quyết tâm cao như bộ đội Việt Nam trong các trậnchiến.

Ngoài ra, do các chính phủ của Pháp thay đổi quá nhanh nên họ đã không đưa ra được đường lối nhấtquán. Trong việc bổ nhiệm tướng Henri Navarre, Tổng tư lệnh quân đội Pháp tại Đông Dương, cũng vậy.Ông là vị Tổng tư lệnh thứ 7 tại Đông dương. Chính phủ nói với ông rằng nhiệm vụ của ông không phảilà chiến thắng vì điều đó là không thể, mà chỉ là cố gắng duy trì và làm cho đối phương hiểu rằnghọ không thể chiến thắng vì thế cần phải đàm phán, và nước Pháp muốn đàm phán trên thế mạnh.

Tómlại nước Pháp muốn tìm một lối thoát trong danh dự. Nhưng kể từ khi Henri Navarre được bổ nhiệm vàotháng 5/1953, chính phủ Pháp đã không đưa ra cho ông các chỉ thị cụ thể và trong nhiều trường hợpkhông trả lời các đề nghị của ông. Chính vì vậy, khó có thể quy kết các trách nhiệm cho ông.

*Tại sao một Ủy ban điều tra đãđược thành lập vào ngày 31/3/1955? Vì sao rất ít người biết về sự tồn tại cũng như các kết luận củaủy ban này?Trận Điện Biên Phủ là một thảm bại đối với đội quân viễn chinh Pháp tại Đông Dương. Sau trậnnày, cuộc chiến vẫn còn tiếp tục trong một thời gian nữa, tuy nhiên, cú sốc tâm lý lớn đến mức mànước Pháp hay nói chính xác là chính phủ Pháp muốn kết thúc mọi chuyện thật nhanh với việc ký kếtHiệp định Genève về lập lại hòa bình ở Việt Nam.

Tại sao lại như vậy ? Có thể là do các chính phủcủa nước Pháp lúc bấy giờ nhận thấy rằng cuộc chiến này đã hao tốn quá nhiều tiền bạc và con ngườitrong khi nước Pháp còn nhiều mối quan tâm khác, các cuộc chiến ở Bắc Phi chẳng hạn. Tướng HenryNavarre biết rằng khi trở về Pháp, ông sẽ trở thành « vật tế thần », có nghĩa là phải chịu tráchnhiệm hoàn toàn về thất bại tại Điện Biên Phủ, nhưng ông không muốn là người duy nhất chịu tráchnhiệm, chính vì vậy ông đã yêu cầu thành lập một ủy ban điều tra.

Lúc đầu, chính phủ Pháp không muốn khuấy lại chuyện cũ vì nó chẳng có ích lợi gì ngoài việc làmcông luận thêm bối rối. Nhưng tướng Navarra đã nhấn mạnh nhiều lần. Đặc biệt là tạp chí Jours deFrance (số ra từ ngày 20 đến 27/1/1955) đã đăng bài trả lời phỏng vấn rất dài của tướng Navarre vớibáo chí, khi đó chính phủ Pháp buộc phải thành lập Ủy ban điều tra vì họ không muốn ông nói hết mọichuyện với báo chí và điều đó cũng thể hiện rằng chính phủ đã không muốn nghe ông nói.

Ủy ban điều tra không phải là một tòa án, ủy ban không phán xét điều gì và cũng không kết án ai cả,nó chỉ đưa ra các kết luận, vậy thôi. Tuy nhiên, các thành viên của Ủy ban là những nhân vật hếtsức có ảnh hưởng của quân đội Pháp lúc bấy giờ, họ đã không đáp ứng đề nghị của chính phủ và quyếtđịnh rằng các kết luận của Ủy ban phải được giữ bí mật trong 50 năm. Điều này cho thấy thêm một lầnnữa rằng nước Pháp muốn những gì liên quan đến cuộc chiến tranh tại Việt Nam cần được cho vào hộpgiấy, bỏ vào tủ và khóa kín lại. Không cần phải đào bới thêm nữa vì nó chỉ gây chia rẽ trong chínhgiới nước Pháp vào thời kỳ đó.

Cuối cùng thì Ủy ban cũng đưa ra những kết luận tương đối rõ ràng về trách nhiệm của giới chính trịvà sai lầm của giới quân sự ở cả hai mức độ chiến lược và chiến thuật. Tuy nhiên, Ủy ban cũng tỏ rakhá khoan dung với các tướng lĩnh tại chiến trường vì họ biết rằng vì họ biết ngay cả khi các tướnglĩnh không phạm các sai lầm đó thì cục diện chiến trường cũng không thay đổi gì cả và Điện Biên Phủcũng vẫn sẽ thất thủ.

*Khi những bàng hoàng đầu tiênqua đi, báo chí Pháp đã viết "Chính tại Paris là nơi trận Điện Biên Phủ đã thất bại", ông nghĩ saovề điều này? Đúng là giới lãnh đạo chính trị và quân sự phải chịu trách nhiệm về thất bại.

Giới lãnh đạochính trị là người phải chịu trách nhiệm cao nhất vì đã không nhìn nhận nghiêm túc cuộc chiến tranhở Việt Nam. Trách nhiệm của các chính phủ kế tiếp nhau đã được nêu ra một cách rõ ràng từ lâu. Cácchính phủ đó đã không hiểu rõ tại sao lại phải cấp ngân sách và đưa ra các quyết định cho cuộcchiến tranh ở Việt Nam nhưng họ vẫn làm điều đó.

Trong trường hợp cụ thể của trận Điện Biên Phủcũng vậy, có trách nhiệm của cả giới chính trị lẫn giới quân sự. Tướng Navarra đã có quan điểm nhấtquán khi đưa quân đến Điện Biên Phủ. Tuy nhiên, giới quân sự đã không tính toán kỹ để xem có cáchnào cắt đứt mọi con đường tiếp tế của Việt Minh tại vùng đồng bằng hay không, như thế sẽ không cầnphải đưa quân lên Điện Biên Phủ.

Chính vì vậy, nói cuộc chiến tranh Đông Dương thất bại tại Paris hay trận Điện Biên Phủ thất bạitại Paris là đúng, vì có quá nhiều sai lầm ở mọi cấp.

Trang đầu tiên của tập Hồ sơ số 5 về chất vấntướng Henri Navarre.

Bộ hồ sơ số 11 về phiên điều trần của tướng RenéCogny, Chỉ huy quân đội Pháp ở Bắc Bộ. Phiên điều trần thứ nhất diễn ra ngày 25/6/1955.

60 năm sau Điện Biên Phủ, tôi không nghĩ là mình có thể nói thaycho những cựu chiến binh Pháp, nhưng mọi chuyện đã thay đổi rất nhiều. Rất nhiều cựu chiến binhPháp thực sự yêu mến đất nước Việt Nam, họ luôn tìm cách quay trở lại Việt Nam, một trong những lýdo là vì tuổi trẻ của họ đã ở đó.

Tôi cũng mới xem một phóng sự về Việt Nam, hai nước chúng ta đangthực sự hòa giải, đặc biệt năm nay lại là Năm Việt Nam tại Pháp, điều này càng trở nên có ý nghĩa.

Riêng về cá nhân tôi, tôi có nhiều người bạn Việt Nam và tôi luôn cảm nhận được những tìnhcảm hữu nghị thực sự chân thành với những người bạn Việt Nam của mình. Đây là thời điểm chúng taphải hòa giải các ký ức.