Gia đình là nền tảng học Tiếng Việt

Dạy tiếng Việt cho kiều bào có trách nhiệm của Nhà nước, nhưng trách nhiệm chính là bố mẹ trong gia đình và mỗi người Việt ở nước ngoài.

Đỗ Văn Tuyến, sinh viên 21 tuổi của Đại học Hoàng gia Udon Thani, Thái Lan, đang học tiếng Việt để trong tương lai sẽ giúp đỡ bố mẹ kinh doanh nông sản. Udon Thani, một trung tâm sản xuất hàng hóa nông sản ở vùng Đông Bắc của Thái Lan. Anh hy vọng có thể cùng cha mẹ mở rộng việc kinh doanh và giao dịch được với khách hàng người Việt ở Udon Thani, vươn ra  toàn vùng Isan, thậm chí tới thủ đô Vientiane của Lào.

Hàng ngàn kiều bào khác cũng mong muốn nói thành thạo tiếng Việt. Nhiều người tin rằng đầu tư nước ngoài đang và sẽ tiếp tục đổ vào thị trường Việt Nam và việc biết tiếng Việt không chỉ bổ ích về mặt ngôn ngữ mà còn giúp họ có được công việc hấp dẫn với thu nhập cao trong tương lai. Theo thống kê sơ bộ của Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, hiện nay, ở Mỹ có khoảng 200 trung tâm/cơ sở dạy tiếng Việt, Thái Lan có 39 lớp, Campuchia có 33 điểm trường/lớp dạy còn ở Lào có 13 trường/trung tâm dạy tiếng Việt. Ngoài ra, ở Pháp, Đức, Cộng hòa Czech, Nga cũng tổ chức được hàng chục trung tâm dạy tiếng Việt.

Nhu cầu học tiếng Việt tiếp tục tăng trong cộng đồng người Việt Nam trên thế giới. Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài đã triển khai 3 đề án cấp nhà nước, cấp cho cộng đồng người Việt ở nước ngoài khoảng 70.000 bộ sách giáo khoa về tiếng Việt, bao gồm 2 tập “Quê Việt” dành cho người lớn và “Tiếng Việt vui” dành cho trẻ em. Ủy ban này cũng phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức các khóa tập huấn giảng dạy tiếng Việt cho giáo viên người Việt Nam ở nước ngoài. 

Sử dụng song ngữ Lào - Việt trong quá trình giảng dạy kiến thức phổ thông sẽ mang lại kết quả tích cực trong phát triển tiếng Việt tại Lào. Thế nhưng, Bộ sách giáo khoa tiếng Việt dành cho người Lào do Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng dù đã bước sang năm thứ 3 chương trình thử nghiệm nhưng chưa đáp ứng được nhu cầu học tiếng Việt ngày càng lớn của khoảng 100.000 người Việt Nam đang sinh sống tại Lào. Theo ông Dương Văn Phong, giáo viên dạy tiếng Việt, Trường Chính trị - Hành chính thủ đô Vientiane, giáo viên chịu áp lực lớn về phương pháp truyền đạt.

Chương trình dạy thử nghiệm tiếng Việt tại Lào, như ông Phong nói, đã không cho kết quả như mong đợi bởi hạn chế về nguồn lực tài chính và con người. Hơn 30 cán bộ được cử đi, phần lớn là giáo viên ngôn ngữ, không được đào tạo chính quy về tiếng Việt. Các đợt tập huấn không đáp ứng yêu cầu thực tế của công tác giảng dạy. Ông Phong cho đó là nguyên nhân dẫn đến “số trường dạy tiếng Việt tại Lào đạt chất lượng đếm chưa hết đầu ngón tay”.

Đối với cộng đồng gần 4,5 triệu người Việt Nam đang sinh sống ở 109 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, tiếng Việt có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc gắn kết cộng đồng, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc cũng như duy trì mối liên hệ gắn bó với quê hương đất nước, nhất là trong gia đình khi mà thế hệ thứ 3, thứ 4 được sinh ra và lớn lên ở nước ngoài. 

Vẫn còn những hạn chế nhất định, song một thực tế cần thừa nhận rằng những nỗ lực của các tổ chức trong nước, các hội đoàn người Việt Nam ở nước ngoài đã góp phần không nhỏ vào nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Việt trong cộng đồng người Việt Nam ở nước sở tại, góp phần tích cực vào việc bảo tồn ngôn ngữ mẹ đẻ cũng như duy trì, phát huy bản sắc dân tộc trong cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài.

Công tác dạy tiếng Việt cho người Việt ở nước ngoài tiếp tục được Chính phủ Việt Nam triển khai trong năm nay. Ông Đặng Minh Khôi, Chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, mới đây đã có buổi làm việc với Hội Liên lạc với người Việt Nam ở nước ngoài. Ông mong muốn Hội, với khả năng kết nối của mình, sẽ tiếp tục đồng hành cùng Ủy ban trong công tác dạy tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài, đặc biệt là thế hệ thứ 2, thứ 3.

Ông Khôi, người đứng đầu Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài kể từ tháng 12.2019, chỉ rõ một thực tế, những cặp vợ chồng đa quốc tịch chỉ nói tiếng nước sở tại. Nhiều người còn có cảm giác tiếng nước ngoài hay hơn tiếng Việt, nên nói tiếng nước ngoài gần như trở thành mốt, thể hiện trình độ và đẳng cấp của người nói.

Thậm chí, phổ biến tình trạng các cặp vợ chồng trẻ người Việt ra nước ngoài học tập, nhưng con cái họ nói tiếng Việt không sõi. Hệ quả này, theo ông Khôi là do chính một bộ phận người Việt ở nước ngoài không quan tâm đến nói tiếng Việt. Trong khi đó, tiếng Việt là truyền thống, là văn hóa được ông bà, cha mẹ truyền lại cho con cháu.

Ông nói tiếp: “Dạy tiếng Việt cho thế hệ kiều bào thứ 2, thứ 3 có phần trách nhiệm của Nhà nước, nhưng trách nhiệm chính là bố mẹ trong gia đình, của mỗi người Việt Nam ở nước ngoài. Trong tình hình hiện nay, nếu chỉ dựa vào sách giáo khoa, chỉ dựa vào giáo viên truyền đạt trực tiếp, sẽ không đạt được hiệu quả cao, cần đẩy mạnh công tác dạy trực tuyến, đồng thời tìm những người dạy tiếng Việt giỏi và tổ chức tuyên truyền dạy tiếng Việt”.

Ông Nguyễn Phú Bình, Chủ tịch Hội Liên lạc người Việt Nam ở nước ngoài, cho rằng, để công tác dạy và học tiếng Việt mang lại hiệu quả cao hơn, cần thay đổi tư duy, xác định bản chất dạy và học tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài. Giáo trình dạy tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài cần được chuẩn hóa, nội dung phải sinh động, gần gũi với cuộc sống và gắn với yếu tố văn hóa dân tộc.

 Ông cho biết, thời gian tới, Hội tiếp tục triển khai Đề án tổng thể “Nâng cao hiệu quả dạy tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài”, hoàn thành các chương trình và xuất bản các tài liệu dạy và học tiếng Việt trực tiếp và trực tuyến.