Nhà đầu tư "chê" cổ phần doanh nghiệp nhà nước

Hàng loạt doanh nghiệp nhà nước đang xếp hàng chờ IPO trong những ngày cuối năm và trong năm 2018 mặc dù không nhiều nhà đầu tư quan tâm.

Vào ngày 25 tháng 12, tại Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội, Tổng Công ty Sông Đà đã tổ chức đấu giá hơn 216 triệu cổ phần chỉ có 790.900 cổ phiếu được trao tay tại phiên đấu giá 11.152 đồng.

Trong đó, chỉ chiếm 0,35% tổng khối lượng chào bán là 219 triệu cổ phiếu, chỉ đạt khoảng 8,8 tỷ đồng (388.000 USD) cho chính phủ. Một báo cáo cho thấy hơn 200 nhà đầu tư bán lẻ đã tham gia đấu giá, những không có một nhà đầu tư tổ chức nào.

Theo Nikkei, đây là ví dụ mới nhất về những đợt đấu giá công khai đáng thất vọng trong nửa cuối năm nay.

Trước đó, Tổng công ty Đầu tư và phát triển Công nghiệp – TNHH MTV (Becamex IDC) cũng đã tổ chức đấu giá công khai 311,2 triệu cổ phần với giá khởi điểm vào vào ngày 1.12.2017. Kết quả, chỉ có 158 nhà đầu tư đặt mua tổng cộng 18,95 triệu cổ phần, với giá khớp trung bình 31.008 đồng, chỉ bằng 6,1% số lượng cổ phần chào bán.

Các công ty khác bao gồm Becamex, trong đó chỉ có 6% cổ phần được chào bán. Khi SCIC đăng kí chào bán hơn 96,2 triệu cổ phần Tổng công ty Xây dựng và Xuất nhập khẩu Việt Nam (HNX: VCG), tổ chức này chỉ chào bán được 5,35 triệu cổ phần (5,5% lượng cổ phần đấu giá).

Trong năm 2017, Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn Nhà nước (SCIC) đã tiến hành thoái vốn tại 40 doanh nghiệp thu về 21.639 tỷ đồng trên giá vốn 1.903 tỷ đồng. Phần lớn số tiền thoái vốn là từ Công ty Cổ phần Sữa Việt Nam (Vinamilk, HoSE: VNM), riêng đợt thoái vốn tại doanh nghiệp này đã đóng góp tới 20.276 tỷ đồng (năm 2016 và 2017) tiền thoái vốn của SCIC. 39 doanh nghiệp Nhà nước còn lại chỉ đóng góp vào khoảng 1.363 tỷ đồng về cho Ngân sách Nhà nước.

Ngày 16.11.2017, Chính phủ đã ban hành nghị định 126/2017/NĐ-CP về chuyển doanh nghiệp nhà nước và công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do doanh nghiệp nhà nước đầu tư 100% vốn điều lệ thành công ty cổ phần, có hiệu lực từ ngày 01.01.2018. Những thay đổi bao gồm việc giới thiệu phương pháp dựng sổ, giảm bớt các hạn chế về đối tác chiến lược và thắt chặt các thủ tục định giá tránh những sai trái. Các quy định mới về xây dựng sổ sách, bảo lãnh phát hành và tư nhân phải được sự đồng ý của thủ tướng.

Mục đích của các quy định mới là tăng tính minh bạch, công bằng và bảo vệ tốt hơn cho các nhà đầu tư. Có thể có nguyên nhân cho sự lạc quan được bảo vệ, nhưng còn một chặng đường dài để đi.

Thống kê cho thấy số doanh nghiệp nhà nước giảm từ 1.500 năm 2010 xuống còn 583 vào năm 2016. Chính phủ dự định cắt giảm con số này xuống khoảng 120 vào năm 2020. Tuy nhiên, tiến độ thoái vốn nhà nước khỏi các doanh nghiệp đã diễn ra chậm hơn dự kiến.

Nghị định 126 đưa ra hướng dẫn chi tiết về tính giá trị của các doanh nghiệp nhà nước, bao gồm các loại trừ cụ thể trong cách tính toán. Các tài sản vô hình, bao gồm thương hiệu và giá trị của những phát triển tiềm năng, cũng được cân nhắc trong việc xác định giá trị.

Trong nghị định mới ban hành, Chính phủ đã nêu chi tiết các lĩnh vực cụ thể mà nhà nước sẽ giảm tỷ lệ nắm giữ cổ phần tại các doanh nghiệp nhà nước ba năm tới, tạo thêm nhiều cơ hội cho các nhà đầu tư. Các lĩnh vực mà nhà nước giữ 100% cổ phần là quốc phòng, an ninh, phân phối điện, đường sắt, bưu điện và xổ số, và kiểm soát không lưu.

Các nhà phân tích đã chỉ ra một số yếu tố khiến nhà đầu tư nước ngoài quay lưng lại với những phiên đấu giá trên. Bao gồm số lượng cổ phần chào bán nhỏ, thiếu công khai thông tin chi tiết, hoạt động kinh doanh yếu kém, quản trị doanh nghiệp kém, và sự thiên vị dành cho với các nhà đầu tư trong nước so với các nhà đầu tư quốc tế.

Các nhà đầu tư nước ngoài vẫn cảm thấy họ bị phân biệt đối xử so với các công ty trong nước trong kinh doanh thị trường, Jeffrey Y. Matsumoto, người đứng đầu bộ phận ngân hàng đầu tư và thị trường chứng khoán khu vực châu Á, ngoại trừ Nhật Bản, tại Daiwa Capital Markets nói với Nikkei.

Chủ tịch Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước Trần Văn Dũng cho biết những nỗ lực của chính phủ sẽ tạo nền móng cho đầu tư và động lực thị trường trong năm tới.

Các quy định mới sẽ mang lại sự minh bạch, sự bình đẳng cao hơn giữa các nhà đầu tư, và bảo vệ tốt hơn, ông nói. Nó cũng buộc các doanh nghiệp tiết lộ đầy đủ thông tin cho các nhà đầu tư, ông nói thêm.

Theo Công ty Cổ phần Chứng khoán Sài Gòn, đây sẽ là một chất xúc tác cho đợt IPO tiếp theo của các doanh nghiệp nhà nước trong năm 2018-19. Một số tập đoàn, tổ chức nhà nước quy mô lớn đã thực sự đẩy nhanh quá trình IPO phù hợp với kế hoạch đã được phê duyệt.