Vụ mua bán tài nguyên chấn động châu Phi

Mỏ sắt Simandou, nằm trên dãy núi dài 110km, thuộc vùng Nzérékoré (Cộng hòa Guinea), có trữ lượng khoảng 26,5 tỷ tấn. Theo ước tính của các chuyên gia, mỏ sắt nằm ở khu vực Tây Phi này, có giá trị lên đến 50 tỷ USD…

Năm 1997, Tập đoàn khai thác mỏ nổi tiếng Rio Tinto được cấp phép thăm dò quặng sắt tại Simandou. Tuy nhiên, đến tháng 8/2008 chỉ vài tháng trước khi qua đời, Tổng thống Cộng hòa Guinea lúc bấy giờ là Lansana Conté đã quyết định thu lại một nửa diện tích đã giao cho tập đoàn này với lý do tiến độ triển khai dự án quá chậm.

Dường như ngay lập tức, Tập đoàn BSGR của tỷ phú người Israel là Beny Steinmetz đã nhảy vào cuộc. Không lâu sau đó, bằng lời hứa sẽ đầu tư 165 triệu USD xây dựng một "dự án khai mỏ tổng hợp" tầm cỡ thế giới tại Simandou, Tập đoàn BSGR đã nhận được ơn huệ cuối cùng của nhà độc tài Lansana Conté.

Theo hợp đồng được ký kết giữa BSGR - chi nhánh Guinea với chính phủ Cộng hòa Guinea, BSGR sẽ bỏ ra 4 triệu USD để được quyền khai thác gần nửa số mỏ sắt còn lại ở Simandou. Trong đó, 2 triệu USD được chuyển cho "những người có thiện chí", đã có công thúc đẩy hợp đồng được ký kết. 2 triệu USD còn lại chuyển cho 1 công ty bí ẩn có tên là Matinda…

Thương vụ mua bán này không có gì gây tranh cãi, nếu như BSGR nghiêm túc thực hiện dự án như đã cam kết với chính phủ Guinea. Tuy nhiên, chỉ một thời gian ngắn, sau cái chết của Tổng thống Guinea Lansana Conté (ngày 22/12/2008), BSGR đột ngột quyết định "thay tên đổi chủ" dự án khai thác mỏ sắt Simandou.

Theo đó, BSGR - chi nhánh Guinea đã bán lại 51% cho Tập đoàn Khai thác khoáng sản Vale của Brazil, với mức giá lên tới… 2,5 tỷ USD. Thời điểm này, Vale đang là tập đoàn khai thác quặng sắt lớn nhất thế giới. Sau vụ mua bán này, 2 bên hợp tác hình thành công ty liên doanh VBG, cùng bắt tay khai thác tại Simandou. Sản lượng dự kiến khoảng 2 triệu tấn quặng sắt mỗi năm.

Trong thương vụ mua bán này, chỉ một thời gian ngắn khoảng 4 tháng, với chi phí bỏ ra là 4 triệu USD, sau đó dù mới chỉ bán hơn một nửa giá trị hợp đồng, BSGR đã thu về số tiền 2,5 tỷ USD, cao gấp nhiều lần số vốn đã bỏ ra.

Nghe tin BSGR nhượng lại một nửa quyền khai thác mỏ tại Simandou cho Vale, một nhà khai mỏ lão luyện của châu Phi nói rằng ông Beny Steinmetz đã "trúng số". Tạp chí Forbes ước lượng ngay rằng tài sản của nhà tỷ phú Beny Steinmetz đã tăng thêm 4 tỷ USD. Đây có thể coi là thương vụ mua bán có một không hai trong lịch sử ngành khai thác mỏ ở châu Phi.

Với vụ mua bán này, cho thấy một thực tế, phần lớn những mỏ sắt của Guinea, dưới hình thức mua đi bán lại với giá chênh lệch cực lớn, đã rơi vào tay nhiều tập đoàn khai khoáng nước ngoài. Trong khi, nguồn tài chính mà Chính phủ Guinea nhận được không đáng là bao.

Tuy nhiên, từ thời điểm năm 2010, ngay sau cuộc bầu cử dân chủ đầu tiên được tiến hành tổ chức tại Cộng hòa Guinea, tổng thống mới đắc cử Alpha Condé bắt đầu "nội soi" một số giấy phép nhượng quyền khai thác mỏ được ký dưới thời Lansana Conté.

BSGR bắt đầu nếm "trái đắng" từ thương vụ mua bán từng gây chấn động châu Phi. Bởi, khu mỏ tại Simadou đã được Chính phủ Alpha Condé đưa vào "tầm ngắm" đặc biệt. Các cuộc điều tra đã ngay lập tức được tiến hành, những nghi vấn, uẩn khúc liên quan tới thương vụ Simadou của tỷ phú Beny Steinmetz đang dần được đưa ra ánh sáng.

Một số vụ bắt giữ liên quan đến BSGR - chi nhánh Guinea đã xảy ra, từng bước làm rõ hành vi hối lộ mua, bán mỏ sắt với trữ lượng 26,5 tỷ tấn này. Trong khi, BSGR luôn tìm mọi cách để bưng bít thông tin.

Ngày 14/4/2013, tại Sân bay Jacksonville, bang Florida (Mỹ), Frédéric Cilins, cựu quan chức của Tập đoàn BSGR đã bị Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) bắt giữ khi đang trao đổi, thỏa thuận với bà Mamadie Touré, góa phụ của cố Tổng thống Guinea Lansana Conté vốn đang cư trú tại quốc gia này.

Các bằng chứng tố cáo Frédéric Cilins đã đề nghị bà Mamadie Touré trao cho ông ta hoặc hủy toàn bộ hồ sơ liên quan đến hợp đồng khai thác mỏ sắt ở dãy núi Simandou mà BSGR đã giành được vào năm 2008, dưới thời Tổng thống Lansana Conté. Đổi lại, bà Mamadie Touré sẽ nhận được khoảng 5 triệu USD, được chuyển qua bất kỳ tài khoản nào mà bà ta yêu cầu.

Kiểm tra tại chỗ, cảnh sát còn thu giữ được nhiều phong bì, bên trong có chứa tổng cộng 20 nghìn USD. Đây là khoản tiền Frédéric Cilins dự định đưa trước cho bà Mamadie Touré để làm tin.

Tiếp theo, đến ngày 22/4/2013, lực lượng cảnh sát điều tra của Cộng hòa Guinea cũng đã tiến hành bắt giữ 2 quan chức cấp cao khác của BSGR - chi nhánh Guinea là Ibrahima Sory Touré (Phó chủ tịch kiêm Giám đốc Quan hệ công chúng của BSGR - chi nhánh Guinea) và Issaga Bangoura (một sĩ quan trong lực lượng quân đội Guinea).

Việc bắt giữ nhằm phục vụ cuộc điều tra liên quan đến những hành vi hối lộ, gian lận đấu thầu của BSGR trong quá trình giành được hợp đồng khai thác mỏ sắt tại Simandou. Đây được cho là 2 nhân vật chủ chốt của BSGR - chi nhánh Guinea, đồng thời cũng là 2 nhân chứng quan trọng trong quá trình điều tra về những hành vi hối lộ, gian lận thương mại của của Tập đoàn BSGR, trong thương vụ mua bán mỏ từng gây chấn động châu Phi…

Nguồn Thời báo Ngân hàng