Với ông Trump, cỗ máy kinh tế Mỹ có một tài xế đầy bất cẩn

→Mỹ-Trung "ăn miếng trả miếng" thương mại

→Mỹ và Trung Quốc lại tiếp tục "cơn bão thương mại"

Nếu chỉ xét đến các số liệu, và bạn sẽ đấu tranh để tin rằng nền kinh tế toàn cầu có sức khỏe tốt. Tổng thống Donald Trump tiếp tục sa thải những trận động đất trong cuộc chiến tranh thương mại của mình, khiến thị trường tài chính rơi vào tình trạng hỗn loạn và trả đũa. Cục Dự trữ Liên bang (FED) đang tăng lãi suất - một hoạt động thường kết thúc trong một cuộc suy thoái ở Mỹ. Tín dụng chặt chẽ hơn và đồng USD tăng đang gây sức ép các thị trường mới nổi, một số trong đó, như Argentina, đang chịu áp lực nặng nề.

Tuy nhiên, nền kinh tế thế giới đang phát triển mạnh. Tăng trưởng đã chậm lại một chút kể từ năm 2017, nhưng dường như vẫn đang vượt hơn tốc độ chậm chạp trong 5 năm trước đó. Mỹ thậm chí có thể đang tăng tốc, nhờ vào việc cắt giảm thuế và chi tiêu của ông Trump. Việc giá dầu tăng cao hơn, mà trong chu kỳ kinh tế nó thường là lực cả, thì lại thúc đẩy đầu tư vào sản xuất đá phiến Mỹ trong hiện tại. Một số dự báo có mức tăng trưởng vượt quá 4% trong quý II/2018.

Tuy nhiên, cơn sốt ngọt ngào này mang lại nguy hiểm. Thứ nhất là nó cung cấp bảo hiểm chính trị tạm thời cho sự liều lĩnh của ông Trump. Thứ hai là, nếu Mỹ tăng tốc và phần còn lại của thế giới chậm lại, sự chênh lệch lớn về lãi suất sẽ đẩy đồng USD lên cao hơn nữa. Điều đó sẽ làm trầm trọng thêm các vấn đề ở các thị trường mới nổi và gây khó khăn cho ông Trump bằng cách khiến ông khó đạt được mục tiêu thương mại cân bằng hơn.

Chiến tranh thương mại là mối đe dọa lớn nhất đối với tăng trưởng toàn cầu. Vào ngày 15.6, Nhà Trắng đã xác nhận rằng mức thuế 25% trên 50 tỷ USD nhập khẩu của Trung Quốc sẽ sớm có hiệu lực. Ba ngày sau, sau khi Trung Quốc hứa trả đũa, Tổng thống đã mở rộng, lên tới 400 tỷ USD, những hàng hóa khác mà Mỹ đang đe doạ thuế.

Nếu ông Trump quyết tâm với kế hoạch, 9/10 hàng hóa trị giá khoảng 500 tỷ USD được nhập khẩu từ Trung Quốc mỗi năm sẽ phải đối mặt với các khoản thuế của Mỹ. Trong khi đó, Liên minh châu Âu sẵn sàng áp đặt mức thuế trả đũa để đáp ứng với hành động của Mỹ đối với thép và nhôm của EU. 

Tổng thống không sợ các tranh chấp thương mại leo thang vì ông tin rằng ông có khả năng chiến thắng. Mỹ mua từ Trung Quốc gấp gần 4 lần so với giá bán ở đó, hạn chế khả năng của Trung Quốc để phù hợp với thuế quan. Nhà Trắng hy vọng sự mất cân bằng này sẽ khiến Trung Quốc phải đáp ứng nhu cầu của mình, một số trong đó (ngăn chặn hành vi ăn cắp sở hữu trí tuệ của các công ty Mỹ) hợp lý hơn so với những người khác (giảm thâm hụt thương mại song phương).

Nhưng ông Trump đã đánh giá quá cao quyền lực thương lượng của mình. Nếu Trung Quốc không còn hàng hóa của Mỹ để đánh thuế thì nước này có thể tăng thuế cao hơn. Hoặc nó có thể quấy rối các công ty Mỹ hoạt động ở Trung Quốc. Quan trọng hơn, chủ nghĩa trọng thương của tổng thống gây ra tổn hại cho nước Mỹ. Ông nghĩ rằng tốt hơn là không giao dịch để giảm thâm hụt thương mại. Sự điên rồ này cũng chi phối chiến thuật của ông đối với Canada, Mexico và EU. Ông Trump có thể rút khỏi Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ và áp thuế trên xe hơi.

Vấn đề không phải là nước Mỹ phụ thuộc vào thương mại. Trên thực tế, đây là một khu vực thương mại tự do đủ lớn để thiệt hại cuối cùng cho GDP, thậm chí từ một cuộc chiến thương mại đầy đủ, được giới hạn ở một vài điểm phần trăm (nhỏ hơn, các nền kinh tế chuyên ngành phụ thuộc nhiều hơn vào thương mại và sẽ phải chịu đựng rất nhiều hơn). Sự tổn hại tự gây ra như vậy sẽ áp đặt một chi phí vô nghĩa đối với một hộ gia đình Mỹ trung bình có lẽ là hàng ngàn USD. Đó sẽ là xấu, nhưng nó hầu như không gây "chết chóc".

Vấn đề lớn hơn là sự gián đoạn lớn sẽ xảy ra trong quá trình chuyển đổi sang tự động hóa. Nền kinh tế của Mỹ được phân công để thiết kế iPhone, chứ không lắp ráp các thành phần của chúng; những chiếc ô tô và máy bay của nó vượt qua biên giới quốc gia nhiều lần trước khi sản phẩm cuối cùng sẵn sàng. Đối mặt với thuế quan, các doanh nghiệp phải chuyển hướng lao động và vốn để thay thế hàng nhập khẩu.

Một số nhà phân tích cho rằng biện pháp của ông Trump là cú sốc kinh tế từ thương mại với Trung Quốc sau năm 2000. Rối loạn gây ra bởi việc đảo ngược toàn cầu hoá sẽ là tiêu cực. Một ước tính cho thấy Mỹ có thế mất đi 550.000 việc làm từ một cuộc chiến thương mại. Thiệt hại của Trung Quốc cũng sẽ rất nghiêm trọng. Thiệt hại còn có thể tăng hơn nữa từ sự khó lường của ông Trump.

Thật khó để tưởng tượng một sự tái tổ chức như vậy mà không gây một cuộc suy thoái toàn cầu. Thuế quan tạm thời đẩy lạm phát lên, khiến cho các ngân hàng trung ương khó khăn hơn trong việc kiềm chế lạm phát. Nhu cầu đầu tư vào an toàn đi kèm với bất kỳ suy thoái toàn cầu nào sẽ giữ cho đồng USD mạnh mẽ, ngay cả Mỹ thực hiện chính sách kích thích tài khóa sau năm 2019.

Vì vậy, hãy cảnh giác. Cuộc chiến thương mại vẫn chưa được khống chế, vì lợi ích của nền kinh tế thế giới. Nhưng Mỹ là động cơ tăng trưởng toàn cầu. Với ông Trump, nước Mỹ có tài xế nguy hiểm.

Nguồn The Economist