Vì sao thế giới vẫn chưa "cai" được than đá?

Thế giới sẽ không thể từ bỏ than đá trong thời gian tới.

“Không gì có thể phá hủy than đá”, Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới gần đây. Xuất khẩu than của Mỹ đã tăng đều đặn để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng trên toàn cầu đối với loại nhiên liệu hóa thạch bẩn nhất thế giới, mặc dù lượng tiêu thụ trong nước đã giảm.

Ngoài ra, dữ liệu từ Global Energy Monitor cho thấy công suất than của thế giới đã đạt mức cao kỷ lục mới là gần 2.175 gigawatt vào năm 2024. Công suất than là tổng sản lượng điện có thể được tạo ra từ các nhà máy điện chạy bằng than.

Bà Dorothy Mei, Giám đốc dự án của Global Coal Mine Tracker thuộc Global Energy Monitor, cho biết: “Sự chuyển dịch khỏi than đá trên toàn cầu vẫn còn nhiều thách thức, chủ yếu do nhu cầu tăng ở châu Á, ngay cả khi châu Âu và Mỹ chứng kiến ​​mức tiêu thụ than giảm đáng kể”.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế dự đoán nhu cầu than toàn cầu cũng dự kiến ​​sẽ phá vỡ mức cao kỷ lục mới là 8,77 tỉ tấn vào năm 2024 và sẽ duy trì ở mức tương tự cho đến năm 2027.

Thủ phạm chính là ai?

Trung Quốc gần đây báo cáo rằng lượng than nhập khẩu của nước này đã tăng vọt 14,4% lên mức cao kỷ lục vào năm 2024, lên tới 542,7 triệu tấn so với 474,42 triệu tấn của năm trước. Nền kinh tế lớn thứ hai thế giới cũng là quốc gia tiêu thụ than lớn nhất toàn cầu, chiếm hơn 56% nhu cầu toàn cầu vào năm 2023, số liệu mới nhất của IEA cho thấy.

Bà Mei cho biết, chiến lược dự trữ than ở mức cao kỷ lục của Trung Quốc chủ yếu nhằm mục đích chuẩn bị cho tình trạng thiếu điện tiềm ẩn do các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt gây ra. 

Thủy điện, năng lượng gió và năng lượng mặt trời chiếm gần 30% cơ cấu điện của Trung Quốc vào năm 2023, dữ liệu từ tổ chức nghiên cứu năng lượng Ember Energy cho thấy. Khi sản lượng thủy điện giảm do lượng mưa không đủ, chính phủ Trung Quốc thường dựa vào điện than để đảm bảo an ninh năng lượng, Mei nói thêm.

“Một rào cản lớn khác là khó khăn trong việc truyền tải điện mặt trời và điện gió giữa các tỉnh”, bà nói thêm rằng than sẽ tiếp tục là “xương sống năng lượng quan trọng” ở Trung Quốc cho đến khi việc tích hợp và quản lý lưới điện được phát triển đầy đủ trên toàn quốc.

Tại Ấn Độ, tình trạng nắng nóng khắc nghiệt do biến đổi khí hậu đã dẫn đến nhu cầu năng lượng làm mát tăng cao và các nguồn năng lượng sạch không được xây dựng đủ nhanh để đáp ứng nhu cầu điện ngày càng tăng của đất nước.

Theo các nhà phân tích, việc Ấn Độ tập trung vào phát triển kinh tế và cơ sở hạ tầng cũng thúc đẩy tiêu thụ xi măng và thép, những ngành công nghiệp phụ thuộc nhiều vào than. Dữ liệu từ công ty tư vấn Crisil cho thấy nhu cầu thép của quốc gia Nam Á này dự kiến ​​sẽ tăng 8-9% vào năm 2025, vượt xa các nền kinh tế khác, do sự gia tăng xây dựng sử dụng nhiều thép trong lĩnh vực cơ sở hạ tầng và dân dụng .

Mới đây vào tháng 12 năm ngoái, Ấn Độ đã gia hạn chỉ thị cho phép các nhà máy điện chạy bằng than nhập khẩu được hoạt động hết công suất cho đến ngày 28/2.

Nhưng điều đó không có nghĩa là Ấn Độ đã bỏ bê các mục tiêu năng lượng tái tạo. Quốc gia này đã đặt ra mục tiêu đầy tham vọng là đáp ứng 50% nhu cầu điện của mình thông qua năng lượng tái tạo vào năm 2030. Tính đến tháng 10 năm ngoái, năng lượng tái tạo chiếm hơn 46,3% công suất phát điện của quốc gia, theo Bộ Năng lượng Mới và Tái tạo của Ấn Độ.

Ngoài Trung Quốc và Ấn Độ

Global Energy Monitor lưu ý rằng ngoài Ấn Độ và Trung Quốc, các quốc gia đứng đầu trong việc xây dựng nhà máy điện than mới là Bangladesh, Indonesia và Việt Nam. Việt Nam dự kiến ​​sẽ vượt qua Đài Loan để trở thành nước nhập khẩu than lớn thứ 5 thế giới sau khi lượng than nhập khẩu của nước này đạt mức cao kỷ lục trong hơn một thập kỷ vào năm ngoái.

Dữ liệu từ Bộ Năng lượng và Khoáng sản Indonesia cho thấy sản lượng than của nước này đã tăng lên khoảng 831 triệu tấn, đạt mức cao mới vào năm ngoái. Và theo báo cáo của Ember Energy, tỷ trọng than trong cơ cấu điện của Philippines đã vượt qua Trung Quốc vào năm 2023, trở thành quốc gia phụ thuộc nhiều nhất vào than ở Đông Nam Á.

Ông Dave Jones, một nhà phân tích điện tại tổ chức nghiên cứu năng lượng Ember Energy, cho biết: “Người ta ít chú trọng đến việc sử dụng năng lượng hiệu quả khi giá than đá quá rẻ”.

Nhu cầu than mạnh mẽ ở khắp châu Á một phần cũng là hậu quả của việc giá khí đốt tăng vọt kể từ khi Nga tấn côngUkraine, vì một số quốc gia nhập khẩu than nhiệt lớn như Trung Quốc, Ấn Độ và Việt Nam đã thu hẹp kế hoạch xây dựng nhà máy điện chạy bằng khí đốt sau khi giá khí đốt tăng cao, ông Ian Roper, chiến lược gia hàng hóa tại Astris Advisory Japan KK, cho biết.

Yếu tố AI

IEA cho biết mức tiêu thụ điện toàn cầu dự kiến ​​sẽ tiếp tục tăng vào năm 2025 .

“Thế giới cần nhiều năng lượng hơn, và cần ngay bây giờ”, ông Rob Thummel, Giám đốc danh mục đầu tư cấp cao tại Tortoise Capital cho biết. “Để nền kinh tế toàn cầu phát triển, cần có các nguồn cung cấp năng lượng hiệu quả, tiết kiệm chi phí và đáng tin cậy”, ông nói.

Trí tuệ nhân tạo cũng thúc đẩy nhu cầu năng lượng của thế giới. Các báo cáo cho thấy nhu cầu điện năng do các trung tâm dữ liệu trên toàn thế giới thúc đẩy cũng sẽ kéo dài nhu cầu về than. Theo báo cáo của Moody’s Ratings, đến năm 2030, nhu cầu điện từ các trung tâm dữ liệu có thể vượt quá 35 GW, gấp đôi mức 17 GW được ghi nhận vào năm 2022.

 Ngành công nghiệp thẩm mỹ nở rộ nhờ giới trẻ

Nguồn CNBC