Vì sao người Đức chưa muốn từ bỏ đồng euro?

Trước kia, chưa bao giờ người Đức được hỏi liệu họ có thích đồng euro hay không. Giờ đây, sau gần 15 năm đồng euro trở thành đồng tiên chung của châu Âu, một đảng phái chính trị mới nổi ở Đức đang ra sức vận động đất nước quay về với đồng mác.

Đảng chính trị đó mang tên đảng Con đường thay thế vì nước Đức. Mặc dù mới thành lập chưa đầy một tháng, song cuộc thăm dò mới đây do Infratest Dimap tiến hành lại cho thấy có tới 24% người Đức cân nhắc bỏ phiếu cho đảng này trong cuộc bầu cử liên bang sắp tới. Phải chăng người Đức đang muốn chối bỏ đồng euro?

Cây trả lời thưc tế lại không như vậy. Nước Đức hiện nay không chỉ đóng vai trò trung tâm đối với sự tồn tại của đồng euro, mà còn là chỗ dựa cho nền kinh tế toàn cầu trước cơn bão khủng hoảng tiền tệ đang hoành hành trên khắp lục địa già. Tuy nhiên, có một thực tế rằng người Đức chưa bao giờ được lựa chọn liệu có nên từ bỏ đồng mác của mình hay không.

Trong thập niên 1990, khi các bước chuẩn bị cho sự ra đời của đồng euro được tiến hành, thủ tướng Đức Helmut Kohl khá may mắn khi không vấp phải sự phản đối nào do Hiến pháp Đức không cho phép tổ chức trưng cầu dân ý về việc có nên từ bỏ đồng mác hay không. Ông chấp nhận gia nhập liên minh tiền tệ vì ông xem đây là cách duy nhất để thống nhất Đông và Tây Đức với phần còn lại của châu Âu.

Ở thời điểm đó, nếu được hỏi, có lẽ đa số người Đức sẽ không chấp nhận đồng euro, bởi điều đó có nghĩa họ phải từ bỏ đồng mác. Sự phản đối của người dân Đức sẽ phá vỡ thỏa thuận mà giới lãnh đạo châu Âu đã ký với nước Đức thống nhất, cũng như đẩy Liên minh châu Âu (EU) vào tình trạng hỗn loạn.

Đồng mác được người Đức coi như một huyền thoại. Sau Thế chiến II, nó không những là công cụ mà còn là biểu tượng về sức phát triển kinh tế đáng kinh ngạc cũng như sức mạnh chính trị của Tây Đức. Tương tự, Đông Đức cũng phát triển mối quan hệ đặc biệt mới đồng mác khi danh tiếng của nó ngày một tăng cao. Đối với người Đức, đồng mác là biểu tượng của sự giàu có và tự do mà họ đã bị chối bỏ khi đất nước trong hoàn cảnh chia cắt.

Theo cuộc thăm dò của Dimap Infratest, bằng cách lợi dụng tình cảm của người dân Đức với đồng mác, đảng Con đường thay thế vì nước Đức hoàn toàn có thể giành được hơn 5% số phiếu ủng hộ cần thiết để có được một vị trí trong quốc hội, đồng thời cướp đi sự hỗ trợ cần thiết đối với liên minh cầm quyền của thủ tướng Angela Merkel. Thậm chí, nếu thành công hơn, chính đảng nhỏ bé này còn có thể xây dựng riêng một chính quyền chống đồng euro.

Bên cạnh yếu tố tình cảm, vấn đề lịch sử cũng góp phần mang lại thành công cho đảng Con đường thay thế vì nước Đức. Sau khi ra mắt vào năm 1999, đồng euro đã có khởi đầu không thể tồi tệ hơn khi liên tục mất giá. Nhiều cửa hàng Đức thậm chí còn đổi sang dùng đồng mác để tăng giá. Điều đó khiến đồng euro bị đặt biệt danh là "teuro", dịch đại khái là "đồng euro tốn kém".

Trong những tháng đầu tiên ra mắt, đồng euro liên tục giảm mạnh so với USD, điều đó khiến người Đức vô cùng thất vọng và nhớ về đồng mác.

Tuy nhiên, kể từ năm 2003, chính đồng euro đã giúp biến Đức từ "con bệnh châu Âu" trở thành cường quốc kinh tế như ngày nay. Đức lấy lại năng lực cạnh tranh nhờ một loạt chính sách tái cấu trúc quyết liệt của thủ tướng Gerhard Schroeder, kết hợp với cải cách thị trường lao động và tăng lương vừa phải. Bên cạnh đó, nền kinh tế Đức còn hưởng lợi từ đồng euro do có tỷ giá hối đoái thấp hơn nhiều so với đồng mác.

Không chỉ giúp nâng cao lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp Đức, đồng euro còn mang về cho kinh tế Đức khoản tích lũy thương mại khổng lồ.

Chính từ kết quả đó, vào năm 2010, người Đức ít nhiều có chút cảm tình với đồng tiền mới.

Dù yêu quý đồng mác, song đa số người Đức hiểu rằng đồng tiền của họ không còn đủ sức mạnh để cạnh tranh với những đồng tiền chủ chốt khác như nhân dân tệ của Trung Quốc, USD của Mỹ hay đồng real của Brazil.

Song cảm tình đó ít nhiều bị ảnh hưởng khi khủng hoảng nợ nổ ra, và hoài niệm về đồng mác lại nổi lên. Những tin tức trong năm 2010 về khủng hoảng nợ công Hy Lạp một lần nữa khiến nhiều người Đức có định kiến với đồng euro. Bên cạnh đó, cuộc khủng hoảng còn làm dấy lên những hoài nghi của người Đức về những gói giải cứu của châu Âu cũng như những cải cách mà Hy Lạp và các quốc gia khác đồng ý thực hiện để đổi lấy cứu trợ.

Sự phản đối càng lớn hơn vào mùa hè năm 2012, khi Ngân hàng trung ương châu Âu (ECB) quyết định mở rộng chính sách tiền tệ để hỗ trợ các nước khủng hoảng. Thị trường thế giới hoan nghênh động thái của ECB nhưng người Đức thì cho rằng ECB đang thổi mầm lạm phát và thực hiện nhiệm vụ vượt quá chức năng của mình.

Các phương tiện truyền thông bảo thủ Đức không ngớt chỉ trích kế hoạch này, trong khi hơn 200 nhà kinh tế Đức đồng loạt gửi thư phản đối chính sách đồng euro của bà Merkel.

Gần 1 năm sau, đối tượng phản đối của các nhà kinh tế Đức bắt đầu mở rộng hơn. Họ không chỉ phản đối các gói cứu trợ tài chính mà còn phản đối cả đồng euro. Họ muốn hồi sinh đồng mác bởi họ không tin khối đồng tiền chung eurozone có khả năng tồn tại bền vững khi cách biệt kinh tế ngày một mở rộng giữa các thành viên.

Thậm chí, nhiều thành viên thuộc Liên minh Dân chủ Cơ đốc giáo của bà Merkel cũng quay sang ủng hộ đảng Con đường thay thế vì nước Đức.

Mặc dù vậy, đa số các chính trị gia Đức vẫn kiên định với ý tưởng duy trì sự tồn tại của eurozone. Đảng Dân chủ Xã hội và đảng Xanh cũng bỏ phiếu ủng hộ các gói cứu trợ tài chính. Rõ ràng, các chính trị gia Đức chưa tìm thấy lý do thuyết phục để từ bỏ hội nhập châu Âu và đồng euro.

Để thay đổi điều này, chắc chắn phải cần tới một làn sóng phản đối đồng euro rộng lớn hơn nữa. Tuy nhiên, điều đó dường như sẽ không xảy ra trong hiện tại. Theo cuộc thăm dò trong tháng 4 do cơ quan Forsa tiến hành, 2/3 người Đức vẫn tỏ ý muốn giữ lại đồng euro.

Lý giải điều này, các nhà kinh tế cho rằng dù yêu quý đồng mác tới đâu, song đa số người Đức hiểu rằng đồng tiền của họ, hay những đồng tiền khác của châu Âu như franc hay peso, đã không còn đủ sức mạnh để cạnh tranh với những đồng tiền chủ chốt khác như nhân dân tệ của Trung Quốc, USD của Mỹ hay đồng real của Brazil.

Nguồn Bloomberg/Dân Việt