Ukraine dưới tay các ông trùm (P2): Tiễn bạn lên đường

Trở nên giàu có trên thương trường, vươn vòi bạch tuộc sang chính trường, phát triển quyền lực nhờ mối quan hệ với Tổng thống Yanukovych, nhưng khi thấy chiếc ghế Tổng thống lung lay, 2 đầu sỏ tài phiệt chính trị Rinat Akhmetov-Dmitry Firtash đã lên kế hoạch thoát thân.

Chân dung tài phiệt
Tên tuổi của Rinat Akhmetov được ít người biết đến mãi cho đến năm 1995, khi xảy ra sự kiện “bố già Donetsk” Akhat Bragin, Chủ tịch đội bóng Shakhtar, bị ám sát trong một vụ nổ giữa trận cầu. Akhmetov đã có những thỏa thuận kinh doanh với Bragin và trở thành người kế nhiệm Bragin tại Shakhtar. Ít lâu sau, cựu thợ máy xe hơi Viktor Yanukovych trở thành người đứng đầu chính quyền khu vực Donetsk.

Mối quan hệ kinh doanh giữa Akhmetov và Yanukovych phát triển thành một tình bạn khắng khít. Khi Yanukovych lên làm lãnh đạo chính quyền Kiev vào năm 2002 sự nghiệp của Akhmetov cũng theo đó thăng hoa. Nhưng khi Yanukovych thất bại vì bê bối gian lận bầu cử và đụng độ cuộc Cách mạng Cam, mọi thứ cũng bắt đầu u ám với Akhmetov.

Tổng thống mới Yushchenko bắt đầu tịch thu từng phần tập đoàn thép của Akhmetov với cáo buộc ông đã có được chúng một cách bất hợp pháp. Sau đó, vào năm 2005, Akhmetov bị buộc tội dính líu các tội phạm kinh tế và cảnh sát bắt đầu khám xét tài sản, văn phòng của ông. Akhmetov đã lánh nạn sang Monaco một thời gian. Cuối cùng, Akhmetov trở về Ukraine và trở thành nhà tài trợ chính cho Đảng Các khu vực của ông Yanukovych.

Khi ông Yanukovych trở thành nguyên thủ quốc gia trong năm 2010, tương lai có vẻ tươi sáng cho Akhmetov. Hiện Akhmetov đã tích cóp được khối tài sản 15 tỷ USD, đứng đầu System Capital Management kiểm soát hơn 100 công ty luyện kim, ngân hàng, ống dẫn, bất động sản, điện thoại di động, truyền thông… với khoảng 300.000 nhân viên.

Dmitry Firtash cũng giàu lên theo con đường tương tự. Sau thời gian phục vụ trong quân đội, Firtash trở thành một lính cứu hỏa rồi bắt đầu sự nghiệp kinh doanh bằng một thương vụ đổi sữa lấy bông mang về lợi nhuận 50.000USD. Firtash đến Moscow trú tại Rossiya Hotel nằm đối diện với điện Kremlin, nơi giới doanh nhân tụ họp.

Ở đó, ông đã làm quen những nhân vật chủ chốt trong ngành công nghiệp khí đốt tự nhiên của Turkmenistan. Ông nhanh chóng thỏa thuận đổi thực phẩm lấy khí đốt tự nhiên. Ông phất lên rất nhanh, mua nhà máy hóa chất ở Estonia rồi mua một công ty Áo chuyên vận chuyển khí tự nhiên. Năm 2004, ông cùng Gazprom (Nga) mở Công ty RosUkrEnergo chuyên vận chuyển khí tự nhiên sang Tây Âu.

Cũng vì công ty này mà ông mâu thuẫn với cuộc Cách mạng Cam. Một thỏa thuận năm 2009 giữa Thủ tướng Ukraine Yulia Tymoshenko và người đồng cấp Nga Vladimir Putin đã hủy hoại công việc kinh doanh của Firtash, biến ông và bà Tymoshenko trở thành kẻ thù. Khi ông Yanukovych lên nắm quyền, Firtash được ưu ái. Ông đã mở rộng đế chế và với tập đoàn truyền thông Inter Media Group của mình, Firtash kiểm soát nhiều kênh truyền hình.
Kiểm soát chính trường
Dĩ nhiên có những sự khác biệt giữa Akhmetov và Firtash, nhưng 2 người đã chia nhau sân chơi chính trị và kiểm soát chính trường Ukraine như thể đó là một liên doanh kinh doanh. Các vị trí quan trọng, dù là trong các bộ, ngành hay trong quốc hội, đều bị người của họ chiếm giữ. Thí dụ Bộ trưởng Kinh tế của Yanukovych đến từ phe Akhmetov trong khi Phó Thủ tướng phụ trách các vấn đề khí đốt tự nhiên lại thuộc vây cánh Firtash.

Đó là một cuộc “hôn nhân” vụ lợi, không tình yêu nhưng được duy trì êm thấm. Trong các cuộc bầu cử quốc hội vừa qua, Akhmatov cài cắm khoảng 60 người vào danh sách Đảng Các khu vực và Firtash cài 30 người. Trong khi ở Nga Putin tước quyền lực các trùm tài phiệt thì ở Ukraine trùm tài phiệt vẫn đang điều khiển cỗ máy chính trị vận hành.

Từ trước khi cuộc khủng hoảng Ukraine xảy ra, cặp đôi đã nhận định rằng ông Yanukovych sẽ không còn giữ ghế được nữa và họ thận trọng tìm kiếm lựa chọn thay thế. Akhmetov luôn có mối giao hảo tốt với bà Tymoshenko nên đã bắt đầu hỗ trợ Arseniy Yatsenyuk - người tiếp nhận vị trí lãnh đạo liên minh Tổ quốc khi bà Tymoshenko bị giam giữ.

Về phần mình, Firtash muốn đề phòng trường hợp “kẻ thù” Tymoshenko được thả ra và trở thành tổng thống nên ông đã hậu thuẫn, cài người trong đảng UDAR của Vitali Klitschko và mối liên hệ được thực hiện thông qua người đứng đầu văn phòng tổng thống Yanukovych. Akhmetov và Firtash đã thủ sẵn các phương án cho một tương lai không còn Yanukovych. Khi các cuộc biểu tình nổ ra trên Quảng trường Độc lập vào tháng 11-2013 và cả 2 đầu sỏ tài phiệt chính trị nhìn thấy Yanukovych phản ứng một cách tiêu cực thì họ bắt đầu tách khỏi Yanukovych.

Cả 2 hiểu rõ nếu tình hình ngày càng tồi tệ và phương Tây áp đặt lệnh trừng phạt đối với Ukraine, các doanh nghiệp của họ sẽ bị ảnh hưởng đầu tiên. Vì thế, Akhmetov tỏ thái độ ủng hộ các cuộc đàm phán giữa chính phủ và phe đối lập; Firtash cũng nhanh chóng kêu gọi một giải pháp hòa bình cho cuộc xung đột, nhấn mạnh rằng dù chia 2 chiến tuyến nhưng vẫn cùng là người Ukraine.

Sau “ngày thứ ba đẫm máu” 18-2, cả 2 đài truyền hình của Firtash và Akhmetov đồng loạt đưa tin khách quan về phe đối lập. Và như thế, thông điệp của 2 ông trùm đã rất rõ ràng: “Chúng tôi để cho Yanukovych sụp đổ”. Đến tối thứ sáu, hội đã lấy lại đầy đủ quyền hạn trước đây. Quốc hội miễn nhiệm Bộ trưởng Nội vụ rồi tiếp đó phế truất Tổng thống Yanukovych và phóng thích bà Tymoshenko.

Nguồn Sài Gòn Đầu Tư