Tỷ phú dầu mỏ lặng lẽ thâu tóm ngành ngân hàng Nga

Tình hình khủng hoảng của nền kinh tế Nga từ cuối năm ngoái đến nay đã đẩy hàng chục ngân hàng của nước này rơi vào tình trạng phá sản, cũng như là mối đe dọa thường trực với những ngân hàng còn lại. Tuy nhiên, đối với một số người thì đây lại là cơ hội trời cho để thâu tóm ngành ngân hàng.

Trong số đó, không thể không kể đến ngân hàng PJSC B&N, được thành lập bởi tỷ phú dầu mỏ Mikhail Gutseriev, vốn là ông chủ của OAO Russneft và đang có trong tay khối tài sản ít nhất 2,9 tỷ USD.

Bành trướng giữa khủng hoảng

Trong những tháng gần đây, B&N đã thâu tóm một chuỗi các ngân hàng đang gặp khó khăn để trở thành một trong những ngân hàng tư nhân lớn nhất tại Nga. Đây là đà tăng trưởng gần như chưa hề thấy tại Nga trong những năm trước đây.

Chủ tịch Hội đồng quản trị B&N là ông Mikail Shishkhanov, cháu trai của tỉ phú Gutseriev, trả lời phỏng vấn với Bloomberg rằng cuộc khủng hoảng đã mở ra nhiều cơ hội mới.

"Chúng tôi không thu được nhiều lợi nhuận như kế hoạch đã đề ra trước đó. Tuy nhiên bù lại chúng tôi có thể tăng trưởng hơn nữa thông qua các hoạt động thâu tóm M&A", Shishkhanov nói.

Thương vụ gần đây nhất của B&N là vào hồi tháng 6, khi họ đồng ý mua lại ngân hàng MDM. Đây là ngân hàng thứ 7 mà B&N đã thâu tóm được kể từ tháng 12 năm ngoái. Tại thời điểm đó, ngân hàng MDM đang xếp thứ 23 trên bảng xếp hạng các ngân hàng lớn nhất ở Nga. Giờ đây, B&N được đánh giá là ngân hàng lớn thứ 5 trong nhóm các ngân hàng thương mại và lớn thứ 9 trong toàn hệ thống ngân hàng Nga, theo số liệu thống kê của tổ chức xếp hạng Fitch Ratings Ltd.

Tuy nhiên, PJSC B&N Bank không phải là ngân hàng duy nhất tận dụng cuộc khủng hoảng này để làm giàu cho riêng mình. Ít nhất có 3 ngân hàng khác cũng tham gia cuộc đua này bao gồm PJSC Bank Otkritie FC, PJSC Promsvyazbank and và OJSC Credit Bank of Moscow. Với họ, đây là cơ hội đầy hấp dẫn để hưởng lợi từ nguồn vốn giá rẻ mà Ngân hàng Trung ương Nga hỗ trợ cho hệ thống tài chính trong nước trước sự cấm vận nguồn vốn của Mỹ và EU.

Số lượng ngân hàng tại Nga đã giảm mạnh kể từ đầu năm ngoái - Ảnh: Bloomberg

Được mất khi thâu tóm ngân hàng

Shishkhanov đã từ chối không cung cấp chi tiết số tiền mà B&N đã chi ra cho các thương vụ thâu tóm. Tuy nhiên vào tháng 7, ông Gutseriev từng trả lời phỏng vấn với tạp chí RBC rằng gia đình ông đã rút vốn hàng trăm triệu USD từ nước ngoài về để tái cơ cấu vốn tại các ngân hàng này.

Theo một nguồn tin cho biết, ngoài việc đầu tư vào ngân hàng, Gutseriev còn tham gia đầu tư vào nhiều khách sạn sang trọng bao gồm các khách sạn 5 sao gần Quảng trường Đỏ tại Moscow, cũng như nắm quyền kiểm soát tập đoàn khoáng sản Slavkaliy của Belarus.

Vào năm 2007, ông đã rời khỏi nước Nga trước các cáo buộc về các hành vi phi pháp, trong đó có việc trốn thuế. Tuy nhiên Gutseriev không thừa nhận các cáo buộc này, và 3 năm sau, ông quay trở về từ London sau khi các cáo buộc được bãi bỏ.

Gutseriev cũng nhận định việc đầu tư lần này của ông giống như một canh bạc. Các ngân hàng Nga đang chật vật dưới áp lực từ việc duy trì lãi suất cao trong khi nhu cầu tín dụng sụt giảm, cũng như chưa có những tín hiệu cho thấy sự phục hồi trong thời gian tới. Nên một khi nền kinh tế Nga tiếp tục sụt giảm trong những năm tới thì rất có thể ngân hàng B&N phải đối mặt với một đống nợ xấu khổng lồ.

Chuyên gia kinh tế cấp cao của Ngân hàng Thế giới WB tại Nga là Birgit Hansl đưa ra nhận định trong năm nay rất có thể GDP của Nga sẽ giảm 3,8%. Tuy nhiên rất có thể nó sẽ tăng trở lại 0,6% trong năm 2016 khi có những tín hiệu khả quan hơn. 

"B&N có triển vọng để trở thành một tổ chức tài chính hàng đầu, đủ điều kiện về quy mô để nhận được hỗ trợ của chính phủ. Tuy nhiên cũng cần phải nhận thức được rằng xác suất gặp rủi ro nhiều hơn là lợi ích đạt được", nhà phân tích Ekaterina Marushkevich của Standard & Poor cho biết. Cho đến nay B&N đã nhận được 134 triệu USD từ gói hỗ trợ tài chính 13,7 tỷ USD của chính phủ Nga dành cho ngành ngân hàng.

"Lịch sử kinh tế Nga cho thấy rằng việc nhảy vào lúc thị trường đang chạm đáy có thể là một chiến lược rất khôn ngoan", Tom Adshead hiện đang là giám đốc điều hành của Macro Advisory nhận định.

Do 2 ngân hàng quốc doanh Sberbank OJSC và VTB Group, vốn nắm trong tay hơn phân nửa lượng tín dụng bán lẻ tại Nga, đang không thể tái cấp vốn bằng USD, nên đây cũng là cơ hội lớn cho các ngân hàng tư nhân như B&N.

Cơ hội vàng trong khủng hoảng

"Các biện pháp trừng phạt đã khép lại cánh cửa phát triển. Tuy nhiên đây lại là một cơ hội vàng cho một ngân hàng tư nhân có dịp mở rộng quy mô", Shishkhanov nói.

Theo tổ chức xếp hạng Fitch cho biết, tính tới thời điểm tháng 9, tổng tài sản của B&N đã tăng gấp 5 lần so với hồi năm ngoái, lên mức 19,8 tỷ USD. Các hoạt động chính của B&N tập trung vào mảng cho vay doanh nghiệp, với các khoản cho vay tiêu dùng hiện tại chỉ chiếm 14% tổng giá trị tài sản. Vì vậy B&N đang tìm kiếm các giải pháp để cân bằng lại giữa hai hướng kinh doanh chủ lực này.

Sau các thương vụ M&A, B&N đã có tổng tài sản lớn lớn hơn cả những ngân hàng được chính phủ Nga xem là quan trọng nhất toàn hệ thống. Điều này đồng nghĩa rằng ngân hàng này có thể được hưởng những hỗ trợ của chính phủ nhiều hơn.

"Khi tất cả các tài sản được tập trung về một mối và được thiết lập lại một cách có trật tự hơn, thì chúng tôi tin rằng tương lai B&N sẽ đóng một vai trò to lớn hơn nữa trên thị trường tài chính", đó là lời chia sẻ của Shishkhanov.

Đinh Hạnh

Nguồn Bloomberg