Trung Quốc đang "bành trướng" hệ thống đường sắt khắp châu Á

Trong 2 năm qua, Trung Quốc đã công bố mở nhiều tuyến tàu chở hàng mới và các tuyến đường sắt xuyên biên giới trở thành một nội dung quan trọng trong cuộc gặp của Chủ tịch Tập Cận Bình với các nhà lãnh đạo khu vực.

Tất cả đều là một phần trong sáng kiến ​​Vành đai và Con đường của Bắc Kinh, một mạng lưới phức hợp các dự án cơ sở hạ tầng kết nối Trung Quốc với các đối tác thương mại.

Đây là nơi các tuyến đường sắt đang được xây dựng trên khắp lục địa châu Á. Các dự án bao gồm các dự án tàu chở khách cao tốc.

Vào tháng 4, ứng dụng bán vé đường sắt quốc gia của Trung Quốc đã mở đặt chỗ trực tuyến cho chuyến tàu kéo dài 10,5 giờ từ tỉnh Vân Nam đến thủ đô của Lào. Nếu mọi việc diễn ra theo kế hoạch, tuyến đường đó sẽ sớm kết nối với thủ đô Bangkok của Thái Lan và Phnom Penh, thủ đô ven sông của Campuchia.

Trong 6 tháng qua, Trung Quốc cũng đã mở các tuyến tàu hỏa chở hàng đến Lào, Thái Lan và Việt Nam. Xa về phía Bắc, năm ngoái Trung Quốc đã khánh thành một cây cầu đường sắt nối tỉnh Hắc Long Giang xa xôi với Nga. Các tuyến đường sắt mới phục vụ vận chuyển than từ các mỏ của Mông Cổ sang Trung Quốc cũng đang được xây dựng.

Những tuyến vận chuyển hàng hóa này bổ sung cho mạng lưới đường sắt tương đối lâu đời của Trung Quốc xuyên qua Trung Á, kết nối Nghĩa Ô ở miền Đông Trung Quốc với London.

Mặc dù rất khó để xác minh mức độ hoạt động của tất cả các tuyến đường sắt, nhưng các báo cáo chính thức cung cấp cái nhìn thoáng qua về tham vọng Vành đai và Con đường của Trung Quốc đang phát triển như thế nào.

Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường của Trung Quốc được đưa ra vào năm 2013 khi bắt đầu nhiệm kỳ Chủ tịch của ông Tập. Chương trình này được nhiều người coi là nỗ lực của Bắc Kinh nhằm tăng cường ảnh hưởng toàn cầu thông qua việc phát triển đường sắt, đường biển và các tuyến vận tải khác chạy từ châu Á đến châu Âu và châu Phi.

Ông Stephen Olson, nhà nghiên cứu cấp cao tại Quỹ Hinrich cho biết: “Tách châu Âu khỏi Mỹ, ít nhất là trong phạm vi có thể, là một mục tiêu chính sách đối ngoại quan trọng đối với Trung Quốc và việc kết nối kinh tế sâu rộng hơn thông qua các kết nối đường sắt góp phần thực hiện mục tiêu này”.

Tương tự, động lực xây dựng các kết nối đường sắt ở Hiệp hội Các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) của Trung Quốc là nhằm đặt nước này vào vị trí trung tâm hơn trong thương mại khu vực, ông cho biết thêm.

Ông Olson nói rằng mặc dù đường sắt có thể “thay đổi cuộc chơi” đối với một nền kinh tế không giáp biển như Lào, nhưng quốc gia đích cũng phải có trách nhiệm phát triển dịch vụ hậu cần và cơ sở hạ tầng khác để tận dụng tối đa các tuyến đường sắt mới cho thương mại.

Bắc Kinh cho biết thương mại với các quốc gia thuộc Vành đai và Con đường chiếm khoảng 1/3 tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Trung Quốc. Theo các số liệu chính thức, trong quý I/2023, hoạt động thương mại của Trung Quốc với các quốc gia này đã tăng 16,8% so với cùng kỳ năm trước, nhưng thấp hơn mức tăng 19,4% của cả năm ngoái.

Theo bà Francoise Huang, nhà kinh tế cấp cao tại Allianz Trade, rất khó đánh giá các tuyến đường sát này đã thúc đẩy hoạt động thương mại trong thực tế ở mức độ nào. Bà cho vận chuyển hàng hóa bằng đường sắt rẻ hơn đáng kể so với đường hàng không và nhanh hơn so với đường bộ và đường biển. Tuy nhiên, theo đánh giá riêng của bà, các tuyến đường sắt trên đang được dùng để vận chuyển hàng xuất khẩu của Trung Quốc sang các quốc gia nhiều hơn là chiều ngược lại.

Kể từ năm 2013, các hợp đồng xây dựng liên quan đến Vành đai và Con đường đã có tổng trị giá 573 tỉ USD, theo ước tính được đưa ra vào tháng 1 bởi ông Christoph Nedopil, Giám đốc sáng lập của Trung tâm Phát triển và Tài chính Xanh tại Đại học Phúc Đán ở Thượng Hải. Bao gồm cả các khoản đầu tư phi tài chính, con số đó tăng lên gần 1.000 tỉ USD, báo cáo cho biết.

Các nhà phê bình cho rằng thông qua dự án cơ sở hạ tầng khổng lồ, Trung Quốc đã ép buộc các quốc gia đang phát triển gánh những khoản nợ lớn, đồng thời mang lại lợi ích cho các doanh nghiệp Trung Quốc, thường là doanh nghiệp nhà nước.

“Việc phân tích tác động của các tuyến vận tải sẽ không thể tách rời khỏi việc phân tích tác động tổng thể của mối quan hệ thương mại chặt chẽ hơn với Trung Quốc. Nền kinh tế của Trung Quốc lớn hơn nhiều so với bất kỳ nền kinh tế đơn lẻ nào trong ASEAN và điều đó tạo ra đòn bẩy, đôi khi có thể dẫn đến các mối quan hệ thương mại không cân bằng và không bền vững.” ông Olson nói.

Trong một báo cáo thường niên vào tháng 3, Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Trung Quốc, cơ quan hoạch định kinh tế hàng đầu, đã nhấn mạnh tiến độ xây dựng đường sắt quốc tế. Ủy ban cũng cho biết họ nhận thức được rủi ro.

Báo cáo cho biết: “Chúng tôi đã phát triển các dự án lớn ở nước ngoài đồng thời đề phòng các rủi ro liên quan, giúp các doanh nghiệp phòng ngừa và xoa dịu rủi ro đầu tư ở nước ngoài, đồng thời làm việc nhanh hơn để xây dựng một nền tảng dịch vụ toàn diện để theo dõi, đánh giá và cảnh báo sớm các rủi ro liên quan đến các dự án ở nước ngoài”.

Trung Quốc chuẩn bị tổ chức diễn đàn Vành đai và Con đường lần thứ 3 vào thời điểm không xác định trong năm nay. Truyền thông nhà nước cho biết ông Tập đã mời Tổng thống Nga Vladimir Putin tham dự.

Có thể bạn quan tâm: 

So sánh tốc độ tăng lãi suất của Mỹ trong 35 năm qua

Nguồn CNBC