Trung Quốc âm thầm chiếm lĩnh chuỗi cung ứng công nghệ Đông Nam Á như thế nào?

Các nhà cung cấp công nghệ Trung Quốc đang tham gia cuộc chiến kinh doanh ở Đông Nam Á, nơi Đài Loan và các đối thủ khác từ lâu đã giúp những công ty như Google và Apple mở rộng sản xuất.

Google là một trong những công ty công nghệ toàn cầu đầu tiên yêu cầu các nhà cung cấp xây dựng năng lực sản xuất bên ngoài Trung Quốc do căng thẳng leo thang giữa Bắc Kinh và Washington. Foxconn, Compal Electronics, Quanta Computer, Pegatron và Inventec, tất cả các nhà cung cấp lâu năm của Đài Loan, là những trụ cột chính giúp Google và những gã khổng lồ công nghệ khác của Mỹ, nhanh chóng đa dạng hóa khỏi Trung Quốc.

Tuy nhiên, giờ đây, nguy cơ cao là các đơn đặt hàng có thể tuột khỏi tay họ sang các đối thủ Trung Quốc đang đổ xô vào khu vực.

Google đang yêu cầu nhà cung cấp Trung Quốc Goertek sản xuất đồng hồ Pixel tại Việt Nam, Nikkei Asia cho biết.

Một nguồn tin cho biết, các đơn đặt hàng lắp ráp thiết bị từ lâu chỉ dành riêng cho các công ty Đài Loan, nhưng Goertek sẽ chịu trách nhiệm sản xuất phiên bản đồng hồ mới nhất vào năm 2025. Hiện vẫn chưa rõ ai sẽ giành được đơn đặt hàng cho năm 2026.

Trong khi đó, BYD của Trung Quốc đang đấu thầu sản xuất điện thoại Pixel ở Đông Nam Á, mặc dù Google còn lâu mới đưa ra quyết định về vấn đề này. Tất cả điện thoại Pixel hiện đều được sản xuất bởi các nhà cung cấp Đài Loan. BYD sản xuất iPad của Apple và có năng lực sản xuất lớn ở Đông Nam Á.

Tham vọng của Goertek và BYD nhấn mạnh sự cạnh tranh ngày càng gay gắt trong chuỗi cung ứng công nghệ.

Một Giám đốc Điều hành của New Kinpo của Đài Loan, công ty đã sản xuất nhiều loại sản phẩm ở Thái Lan trong hơn 30 năm, cho biết: “Tất nhiên là chúng tôi đang cảm thấy sức nóng. Hiện tại, chúng tôi đang cạnh tranh trực tiếp với những đối thủ như BYD, Goertek và Luxshare”.

Đông Nam Á đã nổi lên như một cường quốc sản xuất một phần nhờ vào sự leo thang căng thẳng giữa Washington và Bắc Kinh. Vị trí địa lý gần với Trung Quốc và chi phí lao động thấp hơn đáng kể khiến các quốc gia như Việt Nam và Thái Lan trở thành lựa chọn hàng đầu để đa dạng hóa chuỗi cung ứng, vì các công ty có thể dễ dàng vận chuyển linh kiện do Trung Quốc sản xuất đến các thị trường này để lắp ráp trong nước.

Các nhà cung cấp công nghệ Trung Quốc là một trong những đơn vị năng nổ nhất khi xây dựng nhà máy bên ngoài Trung Quốc. Chẳng hạn, trong danh sách nhà cung cấp hàng đầu của Apple vừa qua, 37% trong số 35 nhà cung cấp của Apple tại Việt Nam là các công ty Trung Quốc, theo phân tích dữ liệu của Nikkei Asia.

TCL Technology, một trong những nhà sản xuất TV hàng đầu của Trung Quốc, đã mở rộng năng lực tại Việt Nam vào tháng 2/2019 và cho biết chiến lược tăng trưởng tại Việt Nam là nhằm đáp lại Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường của Bắc Kinh về xây dựng cơ sở hạ tầng ở nước ngoài.

Căng thẳng chính trị không phải là yếu tố duy nhất đẩy các nhà cung cấp của Trung Quốc ra nước ngoài. Theo ông Lai Ming-Kuen, Tổng Giám đốc của Acter, suy thoái kinh tế của Trung Quốc cũng đã thúc đẩy nhiều công ty Trung Quốc khám phá các cơ hội quốc tế.

"Vì suy thoái kinh tế ở Trung Quốc, gần đây chúng tôi nhận thấy rất nhiều công ty Trung Quốc đang chạy đua sang Đông Nam Á để giành thị trường và tìm kiếm động lực tăng trưởng ngoài thị trường nội địa. Nhiều công ty trong số họ cũng đang theo đuổi khách hàng của mình, như BYD và Luxshare", ông Lai nói.

Và những nhà cung cấp này, ông Lai nói thêm, không chỉ có lợi thế kinh tế. "Các công ty Trung Quốc không chỉ đưa ra mức giá thấp hơn để giành lấy các dự án. Ở nhiều quốc gia Đông Nam Á này, họ có quan hệ ngoại giao khá tốt với chính quyền địa phương và điều đó cũng giúp công ty của họ có được cơ hội kinh doanh."

Trong khi đó, ông Vincent Chang, Giám đốc Điều hành khu vực châu Á và liên lục địa tại Advantech, nhà sản xuất máy tính công nghiệp lớn nhất thế giới, cho biết, “chuỗi cung ứng đỏ”, thuật ngữ mà ngành này dùng để chỉ các nhà cung cấp Trung Quốc, đang nhanh chóng mất đi danh tiếng về chi phí thấp và chất lượng thấp.

Ông nói: “Chất lượng của họ đã được cải thiện đến một mức độ cao nhất định. Họ hoàn toàn không còn là nhà cung cấp sản phẩm hạng hai nữa. Nếu bạn giữ những ấn tượng lỗi thời như vậy về họ, bạn sẽ thua lỗ nặng nề."

Đối với các nhà cung cấp không phải của Trung Quốc, tất cả những điều này tạo nên sự cạnh tranh chưa từng có về mọi thứ, từ công nhân, đất đai cho đến - có lẽ là cấp bách nhất - các đơn đặt hàng của khách hàng.

Ông Chang nói: “Trước đây, sự cạnh tranh với các nhà cung cấp Trung Quốc về cơ bản chỉ diễn ra ở Trung Quốc, nhưng giờ đây chúng tôi đang phải đối mặt với sự cạnh tranh địa phương gay gắt ở Đông Nam Á. Họ có túi tiền dồi dào và chất lượng tốt. Lợi thế của chúng tôi là có kinh nghiệm hoạt động ở nước ngoài sớm hơn họ.

Trung Quốc là nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất vào Việt Nam trong năm 2023 (theo %). Ảnh: Nikkei Asia.

Bảng mạch in (PCB), vật liệu gắn các linh kiện và chip, là một ví dụ điển hình về lĩnh vực mà sự cạnh tranh với các nhà cung cấp Trung Quốc đang nóng lên.

Theo dữ liệu từ Hiệp hội Mạch in Đài Loan, gần 55 nhà sản xuất PCB và nhà cung cấp của họ đã công bố kế hoạch đầu tư vào Thái Lan từ năm 2023 đến tháng 4 năm nay, trong đó có 33 công ty là Trung Quốc. Ít nhất 13 dự án đã bắt đầu xây dựng ở quốc gia Đông Nam Á này.

Chủ tịch TPCA Maurice Lee, người đồng thời là cố vấn cấp cao tại Unimicron, cho biết: “Những cuộc chiến khốc liệt về nhân lực, đất đai và đơn đặt hàng là những vấn đề sắp xảy ra khi tất cả công suất PCB mới bắt đầu đi vào sản xuất vào khoảng cuối năm tới”.

Hơn nữa, ông Lee cho biết tổng công suất sản xuất đang tăng lên do những bất ổn về địa chính trị đã thúc đẩy việc xây dựng các nhà máy mới - nhưng tổng nhu cầu thì không. "Điều đầu tiên mọi người phải làm là tranh giành đơn đặt hàng của khách hàng. Bằng cách nào? Bằng cách giảm giá."

Nhiều nhà cung cấp đang gặp khó khăn trong việc tận dụng năng lực hiện có của họ ở nơi khác.

Một Giám đốc Điều hành của một nhà cung cấp giải pháp nhiệt Đài Loan cho biết: “Đó là một tình thế tiến thoái lưỡng nan đối với chúng tôi. Chúng tôi sẽ mất đơn hàng nếu không đầu tư vào công suất ở nước ngoài, nhưng trong khi đó, không có đủ đơn hàng để chúng tôi lấp đầy các nhà máy cũ ở Trung Quốc.”

Việt Nam và Thái Lan đã hưởng lợi khi đa dạng chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc diễn ra. Ảnh: Nikkei Asia.

Ông Brian Chen, đối tác tại KPMG Đài Loan và KPMG Việt Nam, cho biết các nhà cung cấp công nghệ Trung Quốc đã tiến rất nhanh trong việc đầu tư đáng kể vào Đông Nam Á trong hai năm qua. Đầu tư kết hợp từ Trung Quốc và Hồng Kông đã vượt nguồn đầu tư nước ngoài hàng đầu là Singapore vào năm 2023.

Ông Chen nói: “Lấy Việt Nam làm ví dụ. Các công ty tư nhân hoặc nhà nước của Trung Quốc đang đa dạng hóa năng lực của họ một cách có hệ thống ở đó”.

Ông Chen, người đã sống ở Việt Nam nhiều năm, cho biết các nhà cung cấp Trung Quốc có kế hoạch xây dựng chuỗi cung ứng sâu rộng ở nước này, và một số thậm chí đã bắt đầu chuyển đến miền Trung Việt Nam do sự đông đúc ở phía bắc đất nước, gần biên giới Trung Quốc.

Tuy nhiên, việc mở rộng chuỗi cung ứng địa phương có thể có những tác động không lường trước được.

Bà Kristy Tsun-Tzu Hsu, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu ASEAN Đài Loan tại Viện Nghiên cứu Kinh tế Chung-Hua, cho biết: “Sau Covid, các nhà cung cấp Trung Quốc đã tích cực thiết lập sự hiện diện ở những nơi như Đông Nam Á và Mexico – nơi mà Mỹ gọi là ‘các nước bạn bè’, để sản xuất và xuất khẩu”.

Bà nói, Washington đã bắt đầu chú ý đến số lượng lớn các nhà cung cấp Trung Quốc chuyển sang Đông Nam Á và chỉ ra rằng trước đây Mỹ đã mở một cuộc điều tra dưới thời chính quyền Trump về các hoạt động thương mại của Việt Nam.

Bà nói: “Cần theo dõi xem Mỹ sẽ thay đổi thái độ như thế nào nếu thặng dư thương mại từ Đông Nam Á tiếp tục mở rộng”.

Có thể bạn quan tâm:

 Xe điện Trung Quốc đổ về Mexico và Brazil

Nguồn Nikkei Asia