Tốc độ phát triển khoa học vượt bậc của Trung Quốc có gì đáng ngại?

Nếu có một điều mà cả Trung Quốc và Mỹ đều nhất trí thì đó là bí quyết dẫn đến ưu thế về địa chính trị, kinh tế và quân sự chính là sự đổi mới. Theo đó, Chủ tịch Tập Cận Bình hy vọng khoa học công nghệ sẽ giúp Trung Quốc vượt qua Mỹ. Trong khi Washington kết hợp các biện pháp kiểm soát xuất khẩu và trừng phạt để cố gắng ngăn chặn Trung Quốc đạt được lợi thế về công nghệ.

Thế nhưng theo The Economist, chiến lược của Mỹ khó có thể thành công. Cụ thể, khoa học và đổi mới của Trung Quốc đang có những tiến bộ nhanh chóng nhưng cũng đang lạc lối. Nếu Mỹ muốn duy trì vị trí dẫn đầu và thu được lợi ích cao nhất từ ​​nghiên cứu của các nhà khoa học tài năng của Trung Quốc thì tốt hơn hết là nên tập trung ít hơn vào việc kìm hãm khoa học Trung Quốc mà tập trung nhiều hơn vào việc thúc đẩy bản thân tiến lên phía trước, theo The Economist.

Trung Quốc hiện là cường quốc khoa học hàng đầu. Riêng các nhà khoa học tại trường đã tạo ra một số nghiên cứu tốt nhất thế giới, đặc biệt là về hóa học, vật lý và khoa học vật liệu. Họ đóng góp nhiều bài báo trên các tạp chí uy tín hơn các đồng nghiệp đến từ Mỹ, Liên minh châu Âu và họ tạo ra nhiều công trình được nhắc đến hơn. Các trường đại học Thanh Hoa và Chiết Giang đều thực hiện nhiều nghiên cứu tiên tiến như Viện Công nghệ Massachusetts.

Các phòng thí nghiệm của Trung Quốc có một số bộ dụng cụ tiên tiến nhất, từ siêu máy tính và máy dò năng lượng cực cao đến kính hiển vi điện tử lạnh. Những thứ này chưa sánh được với những viên ngọc quý của châu Âu và châu Mỹ, nhưng chúng rất ấn tượng. Và Trung Quốc có rất nhiều nhân tài. Nhiều nhà nghiên cứu từng học tập và làm việc ở phương Tây đã trở về nước. Trung Quốc cũng đang đào tạo các nhà khoa học: Số nhà nghiên cứu AI hàng đầu thế giới có bằng cấp đầu tiên ở Trung Quốc nhiều gấp đôi so với ở Mỹ.

Trong đổi mới thương mại, Trung Quốc cũng đang đảo ngược những giả định cũ. Pin và xe điện mà nước này xuất khẩu không chỉ rẻ mà còn hiện đại. Huawei, một công ty viễn thông Trung Quốc bị phá sản sau khi hầu hết các công ty Mỹ bị cấm giao dịch với hãng này vào năm 2020, hiện đang hồi sinh và loại bỏ nhiều nhà cung cấp nước ngoài. Mặc dù kiếm được bằng 1/3 doanh thu của Apple hay Microsoft nhưng họ lại chi gần bằng số tiền mà đối thủ đổ vào cho R&D.

Song, Trung Quốc vẫn chưa phải là cường quốc công nghệ thống trị thế giới. Huawei vẫn bị hạn chế tiếp cận các chip tiên tiến trong khi việc tự cung tự cấp thì tốn kém. Nhiều công ty nhà nước của đất nước đang bị cứng nhắc khi phần lớn chi tiêu cho nghiên cứu đều được chỉ đạo bởi nhà nước. Nói cách khác, sự đổi mới của Trung Quốc không hiệu quả. Tuy nhiên, đó là sự kém hiệu quả mà ông Tập sẵn sàng chấp nhận để đạt được nhiều kết quả tầm cỡ thế giới.

Tất cả điều này đặt ra một vấn đề nan giải cho nước Mỹ. Với khoa học tốt hơn, kiến ​​thức mới hơn, Trung Quốc mang lại lợi ích cho toàn nhân loại bằng cách giải quyết các vấn đề cũng như cải thiện cuộc sống. Nhờ các nhà nông học Trung Quốc, nông dân khắp nơi có thể thu hoạch được nhiều vụ mùa bội thu hơn. Các tấm pin mặt trời dựa trên perovskite của nước này sẽ hoạt động tốt ở Gabon cũng như ở sa mạc Gobi. Nhưng một Trung Quốc sáng tạo hơn cũng có thể phát triển mạnh trong các lĩnh vực có mục đích quân sự, như điện toán lượng tử hoặc vũ khí siêu thanh. Tức, nhiều khả năng quốc gia này cũng sẽ nhằm mục đích chuyển đổi sức mạnh công nghệ của mình thành ảnh hưởng kinh tế và ngoại giao.

Cho đến nay, Mỹ đã tập trung vào các mối đe dọa bằng cách cố gắng ngăn cản Trung Quốc bằng các biện pháp trừng phạt và bằng cách hạn chế dòng dữ liệu, nhân tài và ý tưởng. Tuy nhiên, nền khoa học Trung Quốc vẫn đang bình chân như vại, ngay cả Huawei cũng phát đạt bất chấp lệnh trừng phạt của nước ngoài.

Theo The Economist, thay vì sao chép chiến thuật của Trung Quốc, Mỹ nên mài giũa khía cạnh đổi mới của mình bằng cách tăng cường những đặc điểm đã làm nên thành công của nước này.

Một trong những điểm mạnh của nó là sự cởi mở. Nước Mỹ từ lâu đã là thỏi nam châm thu hút những bộ óc thông minh nhất thế giới và nước này sẽ tiếp tục thu hút họ, ngay cả từ Trung Quốc. Rõ ràng là một số công việc cần phải được giữ bí mật, nhưng giả sử nếu không thuê các nhà nghiên cứu Trung Quốc thì nước Mỹ sẽ mất đi một số lợi thế nhất định. Nước Mỹ cũng phải cởi mở với các ý tưởng, khi có quá ít nhà khoa học phương Tây chú ý đến các bài báo của Trung Quốc.

Một thế mạnh khác là nền kinh tế năng động của Mỹ, trong đó các trường đại học, cơ quan chính phủ và công ty tốt nhất luôn đổi mới. Cuối cùng, Mỹ không nên làm lu mờ cơ chế thị trường của mình. Ở Trung Quốc hầu hết tiền nghiên cứu đều đến từ nhà nước; ở Mỹ khu vực tư nhân là người chi tiêu nhiều hơn. Do đó, thứ khiến các ý tưởng mới nhất được ra đời và phát triển không phải các sắc lệnh của Nhà Trắng, mà là thị trường được thúc đẩy bởi sự cạnh tranh.

Có thể bạn quan tâm:

Thuế xe điện không thể ngăn cản Trung Quốc tiến vào thị trường châu u

Nguồn The Economist