Thế giới đứng trước "cú sốc" hàng giá rẻ Trung Quốc

Vào cuối những năm 1990 đầu những năm 2000, nền kinh tế Mỹ và thế giới đã trải qua “cú sốc Trung Quốc”. Đó là “cơn bão” hàng hoá giá rẻ nhập khẩu từ Trung Quốc. Hàng hóa “Made in China” được coi là “thần dược” giúp nhiều quốc gia duy trì lạm phát ở mức thấp. Nhưng cũng chính sự bùng nổ này lại lấy đi việc làm trong lĩnh vực sản xuất của các quốc gia sở tại.

Lạm phát giảm nhờ hàng giá rẻ

Hiện tại, thế giới một lần nữa đứng trước “cú sốc Trung Quốc” khác, khi nước này đang thúc đẩy xuất khẩu hàng hoá ra thế giới, nhằm phục hồi tăng trưởng. Các nhà máy Trung Quốc sản xuất hàng loạt ô tô, máy móc và thiết bị điện tử tiêu dùng nhiều hơn so với sức tiêu thụ nội địa. Nhờ vào các khoản vay ưu đãi từ chính phủ, các công ty Trung Quốc tìm cách xuất khẩu lượng hàng hoá khổng lồ mà không bán được ở trong nước ra thị trường quốc tế với mức giá vô cùng cạnh tranh.

Một số nhà kinh tế nhận thấy “cú sốc Trung Quốc” lần này có thể còn đẩy lạm phát trên thế giới xuống mức thấp hơn so với lần trước. Nguyên nhân chính là do nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang tăng trưởng chậm hơn sau giai đoạn phát triển mạnh mẽ trước đó. Do đó, tác động giảm phát từ hàng hóa giá rẻ Trung Quốc sẽ không được bù đắp bởi nhu cầu nhập khẩu quặng sắt, than đá và các mặt hàng khác mà Trung Quốc đã nhập khẩu trước đây.

Ngoài ra, Trung Quốc hiện là một phần trọng trong ngành sản xuất toàn cầu. Theo dữ liệu từ Ngân hàng Thế giới (WB), nước này chiếm 31% sản lượng sản xuất toàn cầu và 14% tổng giá trị hàng hóa xuất khẩu trong năm 2022. So với hai thập kỷ trước, hai tỉ lệ này đều chưa đến 10% và 5%.

“Cú sốc Trung Quốc” lần này có thể còn đẩy lạm phát trên thế giới xuống mức thấp hơn so với lần trước. Ảnh: WSJ.

Nhưng lần này tình hình đã thay đổi. Đầu những năm 2000, tình trạng dư thừa sản xuất xảy ra chủ yếu ở Trung Quốc. Trong khi đó ở hiện tại, Mỹ và nhiều quốc gia khác đang đầu tư mạnh vào lĩnh vực sản xuất để bảo vệ các ngành công nghiệp trong nước giữa bối cảnh căng thẳng địa chính trị gia tăng.

Các doanh nghiệp Trung Quốc như hãng sản xuất pin Contemporary Amperex Technology đã xây dựng nhà máy ở nước ngoài, nhằm hạn chế sự phản đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, mặc dù sản xuất trong nước vẫn có thể đáp ứng nhu cầu của thế giới.

Kết quả là thế giới có thể sẽ ngập trong hàng hoá, trong khi cầu đang thấp hơn cung. Đây là công thức chung khiến giá cả giảm xuống.

Mỹ, châu Âu và Nhật Bản đều không muốn lặp lại những gì đã xảy ra đầu những năm 2000, khi hàng hóa giá rẻ Trung Quốc khiến nhiều nhà máy của những nước này phải đóng cửa. Do đó, chính phủ các nước đã chi hàng tỉ USD để hỗ trợ các ngành công nghiệp chiến lược, đồng thời tăng thuế đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc.

Giáo sư Kinh tế David Autor tại Viện Công nghệ Massachusetts và là một trong những tác giả của luận văn nói về “cú sốc Trung Quốc” vào năm 2016 cho biết cú sốc lần này sẽ khác.

Lần này sẽ khác

“Cú sốc Trung Quốc” đầu tiên xảy ra sau khi Trung Quốc thực hiện loạt cải cách tự do hóa nền kinh và gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới vào năm 2001. Đối với người tiêu dùng Mỹ, điều này mang lại lợi ích đáng kể. Một luận văn vào năm 2019 cho thấy, giá cả tiêu dùng hàng hóa tại Mỹ đã giảm 2% cho mỗi điểm phần trăm tăng thị phần của hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Những người có thu nhập thấp và trung bình được cho là hưởng lợi lớn nhất.

Tuy nhiên, “cú sốc Trung Quốc” cũng gây áp lực lên các nhà sản xuất của những quốc gia khác. Năm 2016, Giáo sư Autor và các nhà kinh tế khác ước tính Mỹ mất hơn 2 triệu việc làm từ năm 1999 đến năm 2011 do hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Các nhà sản xuất đồ nội thất, đồ chơi và quần áo gặp khó khăn trong việc cạnh tranh với làn sóng hàng giá rẻ đến từ Trung Quốc.

Hiện giờ tình hình đã khác. Nền kinh tế Trung Quốc đã tăng trưởng 5,2% trong năm 2023, con số thấp hơn so với tăng trưởng bùng nổ của giai đoạn trước và được dự báo sẽ tiếp tục thấp hơn do cuộc khủng hoảng bất động sản kéo dài ảnh hưởng đến đầu tư và chi tiêu của người tiêu dùng trong nước. Công ty tư vấn Capital Economics dự báo, tốc độ tăng trưởng hàng năm sẽ chậm lại khoảng 2% vào năm 2030.

Chính quyền Bắc Kinh đang nỗ lực phục hồi kinh tế bằng cách đầu tư vào các lĩnh vực như sản xuất chất bán dẫn, hàng không vũ trụ, ô tô và thiết bị năng lượng tái tạo. Sau đó là tiếp cận các thị trường nước ngoài để tiêu thụ sản phẩm thặng dư.

Biến động giá nhập khẩu của Mỹ từ Mexico, EU, Nhật Bản và Trung Quốc qua các năm.

Thế nhưng, nhu cầu yếu cộng với dư thừa công suất đã khiến chỉ số giá nhà sản xuất (PPI) của Trung Quốc giảm 16 tháng liên tiếp, đặc biệt là trong lĩnh vực hàng tiêu dùng và hàng hóa bền vững như thực phẩm, kim loại và máy móc điện. Xu hướng giảm phát này cũng đã lan rộng ra khắp thế giới. Kết quả là tại Mỹ, giá hàng nhập khẩu từ Trung Quốc trong tháng 1 đã giảm 2,9% so với cùng kỳ năm trước, trong khi giá hàng nhập khẩu từ Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản và Mexico đều tăng lên.

Tuy nhiên, khác với những năm đầu thập kỷ 2000, các quốc gia phương Tây hiện xem Trung Quốc như một đối thủ kinh tế và đối cực về chính trị. EU đang xem xét liệu xe điện sản xuất tại Trung Quốc có nhận được sự hỗ trợ thiếu công bằng hay không. Nếu có, sẽ áp thuế hoặc áp đặt các hạn chế nhập khẩu. Cựu Tổng thống Donald Trump, người hiện đang tranh cử đại diện Đảng Cộng hòa cho cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 11, đã đưa ra ý kiến về việc áp thuế nhập khẩu từ Trung Quốc lên đến 60%.

Những biện pháp bảo hộ như vậy có thể gây ra một số tác động giảm phát cho các khu vực khác trên thế giới, khi các doanh nghiệp xuất khẩu Trung Quốc tìm kiếm thị trường mới ở các quốc gia đang phát triển. Những nền kinh tế này có thể chứng kiến sự suy giảm của những ngành công nghiệp non trẻ trước sự cạnh tranh từ Trung Quốc.

Có thể bạn quan tâm:

G20 sẽ áp thuế tối thiểu toàn cầu lên giới tỉ phú?