Rửa tiền bằng thẻ ngân hàng Trung Quốc đang trở thành xu hướng

Hiện đang diễn ra tình hình ngày càng tăng người Trung Quốcdùng thẻ tín dụng để xuất ngoại tệ ra nước ngoài, theo báo cáo của Reuters.

Dòng tiền ngầm này đang chảy qua biên giới vào trung tâmsòng bạc Macao, cựu thuộc địa Bồ Đào Nha và hiện đang là đặc khu hành chính củaTrung Quốc. Và công cụ chở dòng tiền này là thẻ tín dụng của mạng lưới tàichính quốc doanh UnionPay.

Góc tối của Ma Cao

Trong ngõ chợ chằng chịt quanh các sòng bài phù hoa của MaCao là hàng trang cửa hiệu nữ trang, đồng hồ, và cầm đồ sẵn sàng chuyển tiềncho khách Trung Quốc. Khách dùng thẻ UnionPay để giả bộ trả tiền mua đồ, và cửahàng trả tiền lại cho khách, một cách tránh né quy định ngặt nghèo kiểm soátdòng ngoại tệ của chính phủ Trung Quốc.

Cửa hiệu Ma Cao có nhận thẻ UnionPay

Một phụ nữ trung niên rảo bước tới quầy thanh toán, không buồnngó qua dãy bàn kính trưng bày đồng hồ của cửa hiệu Choi Seng Jewellery &Watches. Chị đưa thẻ UnionPay của mình cho nhân viên đứng bán, nhận lại 300.000đô la Hồng Kong (tức 50.000 USD) bằng tiền mặt. Sau khi ký một hóa đơn thanhtoán thẻ tín dụng mô tả việc” mua bán chung chung”, chị nhét tiền vào ví và rảobước sang sòng bài Ponte 16 ngay cạnh.

“Đừng lo,” nhân viên đứng bán trấn an. “Ai cũng làm thế mà,”khi được hỏi về chuyện rút tiền vượt mức 20.000 NDT (tức 3.200 USD) một ngày màngười Trung Quốc được phép mang qua biên giới.

Tài liệu cuộc họp nội bộ của UnionPay và các cơ quan quản lýtài chính Ma Cao cũng như Trung Quốc cho thấy các vụ rút tiền giả bộ mua hàngnày cực kỳ phổ biến ở các cửa hiệu bán lẻ nhỏ. Hoạt động này vi phạm các quy địnhchống rửa tiền của Trung Quốc, cũng như quy định về xuất khẩu ngoại tệ, theocác tài liệu của ngân hàng trung ương Trung Quốc mà Reuters xem. Các cơ quanTrung Quốc cũng lo ngại tuyến đường UnionPay này bị sử dụng bởi các quan chứctham nhũng và giới doanh nhân để chuyển tiền ra ngoài Trung quốc.

Trung ương chần chừchưa thẳng tay

Vẫn chưa rõ tại sao Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc PBOC chưara tay kiểm soát hoạt động này. Một số tài liệu cho thấy cơ quan này có biết vềvấn đề đang lớn lên.

Các chuyên gia trong ngành chỉ ra các nguyên nhân cho việcnày: Thứ nhất là sự ngại ngần không muốn gây thiệt hại tài chính cho Ma Cao với80% nguồn thu đến từ cờ bạc, thứ hai là sự sẵn sàng chấp nhận một số nguồn tiềnrút khỏi Trung Quốc – đặc biệt là khi nó có thể được kiểm soát qua tên trên thẻ.Hơn nữa, tốc độ tăng trưởng nhanh của UnionPay bao gồm việc phát triển các điểmrút tiền ở cửa hiệu bán lẻ toàn cầu đang đóng vai trò quan trọng biến đồng NDTthành tiền tệ quốc tế, một chiến lược của chính phủ.

Không ai có thể biết chắc lưu lượng tiền NDT được chuyển vàoMa Cao.

Tam Chi Keong, phógiáo sư tài Đại học khoa học công nghệ Ma Cao MUST, ước tính tổng số là 1570 tỉHKD (khoảng 202 tỉ USD) một năm, trên nhiều kênh. Tam nói con số đó dựa vàophân tích tài chính Ma Cao và phỏng vấn các thành phần của công nghiệp cờ bạc ởđây.

Một quan chức cao cấp của UnionPay, tập đoàn tài chính đặt tạiThượng Hải, nói đã biết từ lâu về việc lợi dụng thẻ tín dụng ở Ma Cao và cácnơi khác. Tuy vậy họ bị giới hạn về khả năng xử lý, vì trách nhiệm chính thuộcvề chính quyền Ma Cao và các địa phương nơi diễn ra sự việc.

Tập đoàn Quốc doanh,công cụ của chiến lược quốc gia

Dù tương đối là vô danh ở phương Tây, UnionPay đã lặng lẽ trởthành một trong những thương hiệu thẻ tín dụng lớn nhất thế giới, được chấp nhậnở 142 quốc gia. Số thẻ UnionPay đang lưu hành hiện đứng đầu thế giới – 3,53 tỉthẻ, chiếm gần ¼ tổng thẻ toàn thế giới, theo tin của Nilson Report. Visa vẫn đứngđầu thế giới về giá trị giao dịch ở mức 4600 tỉ USD qua thẻ trong nửa đầu 2013,còn UnionPay đứng thứ hai với 2500 tỉ USD.

Cột cờ trước tổng hành dinh UnionPay ở Thượng Hải

Nếu UnionPay gây ra vấn đề cho chính phủ Trung Quốc thì đâylà tự họ gây ra, vì thương hiệu thẻ này được coi là một công cụ của chính sáchnhà nước.

UnionPay được thành lập năm 2002 theo lệnh của Quốc Vụ Việnvà PBOC. Các cổ đông sáng lập của nó là 85 ngân hàng Trung Quốc với 5 ngân hàngquốc doanh đứng đầu. Cựu quan chức của PBOC vẫn xếp hàng trong giới lãnh đạo tậpđoàn, trong đó có đương kim chủ tịch HĐQT Su Ning và người tiền nhiệm Xu Luode.

UnionPay thống trị thị trường thẻ tín dụng Trung Quốc nhờ cósắc lệnh của Ngân hàng Trung ương yêu cầu tất cả các nhà cấp thẻ, kể cả công tynước ngoài, phải xử lý giao dịch đồng NDT qua hệ thống chi trả điện tử củaUnionPay. Tất cả các thương nhân và máy thanh toán tự động được yêu cầu phải thựchiện thanh toán đồng NDT qua UnionPay. Tổ chức Thương mại Thế giới tháng 7/2012đã phán quyết Trung Quốc phân biệt đối xử với các thương hiệu thẻ quốc tế,nhưng không đưa ra đề nghị cụ thể. Các thương hiệu thẻ nước ngoài vẫn phải dùngUnionPay để thanh toán ở Trung Quốc.

Quá trình tăng cường sử dụng UnionPay ở nước ngoài là một phầncủa chiến lược nhiều mũi nhọn của Bắc Kinh để dần dà mở rộng tài khoản vốn vàquốc tế hóa đồng Nhân dân tệ, với tên quốc tế là renminbi hoặc yuan. Bắc Kinhcũng giảm giới hạn với nhiều hình thức chuyển vốn trong quá trình nới lỏng kiểmsoát tiền tệ, khiến tiền rời Trung Quốc dễ dàng hơn. Các nỗ lực này đã đem lạikết quả. Đồng NDT đã vượt đồng euro để thành ngoại tệ dùng nhiều thứ hai thế giớitrong tài chính thương mại, theo thông tin của tổ chức dịch vụ thanh toán toàncầu SWIFT.

Tổng hành dinh UnionPay ở Thượng hải

Cùng lúc đó, các thay đổi này đã làm phức tạp hóa lớn laocác thách thức với UnionPay khi phải tuân theo quy định chính phủ. Mặc dù hệ thốngthẻ khiến cơ quan quản lý tiền tệ mở rộng tài khoản vốn, nó cũng cho phép ngườidùng chuyển tài sản đen của họ ra khỏi Trung Quốc, theo Yan Lixin, giám đốcTrung tâm nghiên cứu chống rửa tiền của Đại học Phục Đán, Thượng Hải. “Nó khôngphải là công cụ duy nhất... nhưng nó là công cụ lớn” của việc rửa tiền.

Mối nguy tiềm tàng đikèm với chuyện rửa tiền

Ma Cao là cổng ra lý tưởng của hoạt động này. Nó là nơi duynhất ở Trung Quốc hợp pháp hóa chuyện đánh bạc, nên các con bạc Trung Quốc manghàng túi tiền đến đây. Nhưng đặc khu hành chính này có chính quyền riêng so vớilục địa. Mặc dù có quy định giới hạn số tiền mà người Trung Quốc mang vào đây,các con bạc vẫn tìm được cách tránh được điều đó. Chính quyền Trung Quốc tin rằngphần lớn số tiền mà họ mang vào Ma Cao được chuyển ra tài khoản ở nước ngoài.

Bất cứ hành động nào nhằm kiểm soát hoạt động rút tiềnUnionPay đều có thể làm Ma Cao giật mình. Dòng tiền mặt đó nuôi sống ngànhcasino, chỗ dựa chính của nền kinh tế 43,6 tỉ USD. Ma Cao hiện là trung tâm bàibạc lớn nhất thế giới, với doanh thu gấp bẩy lần Las Vegas. Năm ngoái doanh thuđánh bạc đã tăng 19% lên 45,2 tỉ USD. Gần 40% con số đó quay trở lại với chínhphủ qua thuế.

Sòng bài Lisboa ở Ma Cao

Bắc Kinh đặc biệt lo lắng về vai trò của dòng chuyển vốn nàytrong loạt bê bối tham nhũng gần đây của Trung Quốc. Báo cáo về nghiên cứu nộibộ của PBOC đã chỉ ra thẻ UnionPay là một trong những công cụ chính của các đốitượng tham nhũng dùng để chuyển tiền xuyên biên giới. Báo cáo kết luận hoạt độngnày đang tăng hàng ngày.

Nhiều người dùng thẻ đã biến mất ra nước ngoài. Từ giữa thậpniên 1990 đến nay, ước tính 16.000 tới 18.000 quan chức, thương nhân, CEO vàcác cá nhân khác đã biến mất khỏi Trung Quốc, theo một báo cáo khác của PBOCchuẩn bị năm 2008. Họ mang theo 800 tỉ NDT (tức 133 tỉ USD).

Nhưng hoạt động này không phải của riêng quan chức thamnhũng. Thẻ UnionPay nhiều nhan nhản với khả năng tiếp cận tức thì tới hàng đốngtiền đã khiến việc đem tiền ra khỏi Trung Quốc dễ hơn nhiều với dân thường.

Dòng vốn rút chạy khỏiTrung Quốc

Ngày nay dòng vốn ra đang tăng tốc.

Ở Ma Cao các giao dịch thẻ UnionPay đã đạt 130 tỉ đồngpatacas của Ma Cao (tức 16,77 tỉ USD) chỉ trong 4 tháng đầu 2012, tăng từ 88,1tỉ patacas trong cả 2011, theo báo cáo mật của cơ quan quản lý ngân hàng MaCao, theo Reuters cho biết. Khoảng 90% giao dịch “tập trung cực lớn ở các vụ bán hàng xa xỉnhư đồng hồ, đồ kim hoàn, và trang sức”.

Nếu tốc độ đó duy trì cho cả năm nay, doanh số UnionPay ở MaCao cả 2012 sẽ đạt gần 50 tỉ USD, với gần 45 tỉ USD cho các vụ mua bán liênquan tới kim hoàn. Con số đó sẽ vượt tổngdoanh thu ngành đánh bạc ở Ma Cao cùng năm đó.

Tất cả các bên liên quan đều hưởng lợi từ hoạt động rút tiềnnày, theo nguồn tin trong ngành cho biết. Thương nhân địa phương kiếm tiền từchênh lệch tỉ giá, như các giao dịch viên tiền tệ. Ngân hàng Ma Cao quản lý tàikhoản của người này kiếm 1-2% phí giao dịch. Ngân hàng phát thẻ UnionPay ởTrung Quốc thu khoảng 1% phí giao dịch.

Hoạt động rút tiền đang lan rộng ra khỏi Ma Cao tới các đíchđến du lịch khác của người Trung Quốc, bao gồm cả Đài Loan, Nhật Bản, và Hàn Quốc,theo nguồn tin trong ngành thẻ tín dụng.

Giao dịch rút tiền UnionPay đạt 9,78 tỉ NDT (1,59 tỉ USD)năm 2012 ở Đài Loan, gần gấp đôi năm trước, theo báo cáo của cơ quan điều trachính phủ Đài Loan. Chính phủ nói trong tháng Giêng 2014, với tình hình chuyểntiền UnionPay bất thường này, họ đã tính tới thiết lập một cơ chế liên chính phủđể đảm bảo trao đổi thông tin kịp thời và ngăn chặn rửa tiền bất hợp pháp, theobáo CNA. Nội các Đài Loanđang xem xét đề nghị này.

Chính sách xử lý trướcmắt

Trung Quốc cũng không đứng yên. Một thập niên trước họ đã bắtđầu kiểm soát hoạt động rửa tiền và từ đó đã sửa lại các điều luật hình sự, vàcủng cố luật ngân hàng thương mại.

Quan chức UnionPay nói họ đang cố ngăn chặn các hoạt độngchuyển tiền bất hợp pháp. Một bước lớn họ đã đạt được từ tháng 6/2012 khi yêu cầungân hàng phát thẻ UnionPay phải đặt giới hạn rút tiền hàng ngày là 1 triệu NDT(166.000 USD) ở Ma Cao, giảm từ mức 5-10 triệu có trước đó. Giới hạn này áp dụngcho giao dịch mua bán thật sự.

Các đối thủ của UnionPay không có vẻ đã tham gia vào tròchơi rút tiền. Các cửa hiệu có đề cập trong bài này nói thẻ Visa và Mastercardnói chung không được dùng cho giao dịch rút tiền.

Một giám đốc cấp cao của thương hiệu đối địch với UnionPaynói công ty mình có chính sách “không chút nhân nhượng – Zero tolerance” với kiểurút tiền như UnionPay cho phép. “Chúng tôi không cho phép các cửa hiệu được trảkhách bằng tiền mặt theo bất cứ hình thức nào... Thế là hoàn toàn bất hợppháp... Với tư cách là ngân hàng và hệ thống thẻ, chúng tôi sẽ đóng cửa nó ngaylập tức.”

Trách nhiệm của chínhquyền địa phương

Dinh Thống đốc Ma Cao

Trong công văn trả lời Reuters, UnionPay nói “họ đã luôn cấmchuyện rút tiền mặt từ thẻ mà không có hoạt động mua bán thật, và đã phối hợp vớinhiều bên để tăng cường điều tra các rủi ro đó.”

Theo “Quy định hoạt động” của UnionPay các ngân hàng nướcngoài tham gia vào hệ thống được yêu cầu đóng tài khoản của các thương nhânphát hiện có tham gia vào hoạt động giao dịch giả mạo.

Nhưng chính quyền địa phương, như là Cơ quan Tiền Tệ Ma Caocó trách nhiệm chính trong việc điều tra các giao dịch đáng nghi xuyên biên giới,theo công ty cho biết.

Cơ quan Tiền tệ Ma Cao gửi công văn trả lời hoạt động kinhdoanh liên quan tới thẻ tín dụng “là đối tượng được giám sát liên tục và rấtnghiêm ngặt.” Họ nhận xét là đã “gặp một số trường hợp có lo ngại về việc giámsát, và các thủ tục pháp lý đã tiến hành đối với các bên liên quan, bao gồm cảthương nhân.” Nhưng họ không nói rõ hơn.

Deborah Ng, trưởng Phòng Tình báo Tài chính Ma Cao, nóiUnionPay đã cố chủ động hơn để “xác định xem có các hoạt động bất thường mới diễnra không.”

Nhưng các công ty thẻ có thể làm nhiều hơn thế. “Họ cần phảicó chế độ theo dõi các giao dịch lớn bất thường, và các giao dịch thường xuyêntừ một số thương nhân.”

Không giới hạn

Dù đã có thừa nhận tăng giám sát, hoạt động nói trên vẫn diễnra công khai.

Ở chi nhánh kim hoàn của Chow Tai Fook, công ty đã lên sàn cổphiếu Hồng Kong, đặt trong sòng bạc Grand Lisboa, nhân viên nói khách hàng cóthể quét thẻ UnionPay để mua vàng miếng tới 10 triệu NDT (tức 1,5 triệu USD) –rồi bán thẳng lại để đổi lấy tiền mặt.

Cửa hiệu cầm đồ ở Ma Cao

Người phát ngôn của Chow Tai Fook xác nhận điều đó. Cửa hiệukhông có giới hạn cụ thể về số tiền khách hàng có thể chi trả, miễn là con sốđó được ngân hàng chấp nhận khi quẹt thẻ.

Một cửa hiệu khác trong sòng bài Venetian Macau của hãng LasVegas Sands, một quản lý nói khách hàng rút tiền mặt chiếm phần lớn hoạt động củacửa hiệu. Chủ cửa hàng cũng là chủ phòng chơi bài VIP, tụ tập các tay chơikhách xộp từ lục địa. “Không có giới hạn... giới hạn tín dụng hoàn toàn khôngđược áp dụng.”

Một giám đốc của Las Vegas Sands, xin giấu tên, nói một sốngười bê thẻ rút tiền đi lang thang trên sàn casino. Máy nối với các server củaTrung quốc chứ không phải Ma Cao, nên rútở đó giống như rút ở trong lục địa vậy. “Thấy bọn họ trên sàn là chúng tôitống cổ ra ngay.”

Lối rút tiền kiểu đó cũng có ở bên ngoài sòng bạc. Cácthương nhân Ma Cao gần đây bắt đầu đảo hướng giao dịch sang bên kia biên giớiTrung Quốc để ngụy trang các hoạt động rút tiền UnionPay, theo một chủ nhà băngMa Cao. “Họ đã đóng được vòi Ma Cao nhưng lại mở ra vòi Trung Quốc còn lớnhơn... thương nhân lúc nào cũng rất khôn.”

Thông tư của UnionPay gửi tới các ngân hàng và đối tác ở MaCao ngày 29-10-2013 đến tay Reuters, nói công ty có biết các hoạt động này vàđang tìm cách chấm dứt chúng. UnionPay thuyết phục các đối tác và ngân hàng kiểmsoát chuyện này bằng cách tẩy chay các nhà bán lẻ đó và phạt tiền họ.

Thông tư nói các bên liên quan tới UnionPay sẽ cùng thực hiệnsửa đổi, kiểm soát hoạt động giao dịch thẻ UnionPay và duy trì phát triển lâudài.

Nhưng sau ngày gửi thông tư đó hoạt động rút tiền vẫn phồnthịnh như thường. Khách hàng vẫn có thể rút tiền mà không phải mua gì cả.

Nguồn Reuters