"Quả bom nổ chậm" trong lòng Nhật Bản

Có thể ví von cấu trúc dân số là một "quả bom hẹn giờ" được chôn sâu trong nền kinh tế lớn thứ ba thế giới. Tuần trước, tiếng đếm ngược của quả bom ấy vang lên to hơn so với bình thường: số liệu thống kê chính thức cho thấy năm 2013, Nhật Bản ghi nhận mức giảm dân số kỷ lục 224.000 người - tương đương số dân của khu Hackney (London).

Dân số Nhật Bản bắt đầu giảm từ năm 2004 và giờ đây đang có tốc độ lớn hơn so với bất kỳ nước nào trên thế giới. Hơn 22% người Nhật ở độ tuổi từ 65 trở lên. Cách đây 2 năm, chính phủ Nhật từng công bố báo cáo cảnh báo đến năm 2060, dân số của Nhật Bản sẽ giảm từ 127 xuống còn 87 triệu người, 40% trong đó từ 65 tuổi trở lên.

Chính phủ Nhật Bản cũng không bác bỏ những thông tin được đăng tải trên các báo hồi đầu tháng cho rằng Nhật đang xem xét giải pháp mà từ trước đến nay họ vẫn lảng tránh: cho phép nhập cư ồ ạt. Cơ quan tư vấn cho Thủ tướng Shinzo Abe cũng cho rằng cho phép khoảng 200.000 người nhập cư mỗi năm sẽ giúp Nhật Bản ổn định dân số ở mức 100.000 triệu người (hiện Nhật đang có 126,7 triệu người).

Tuy nhiên, đó không phải là giải pháp duy nhất mà Nhật Bản phải thực hiện. Để đạt được mục tiêu này, chính phủ cũng phải nâng tỷ lệ sinh từ mức 1,39 lên 2,07. Các chuyên gia cho rằng sự thay đổi trên diện rộng như vậy đòi hỏi Nhật Bản phải trải qua "cuộc đại phẫu" trong toàn bộ cấu trúc xã hội. Một trong những điều đầu tiên là khuyến khích các bà mẹ làm việc. Kathy Matsui - chuyên gia đến từ ngân hàng Goldman Sachs chi nhánh Tokyo - nhận định có nhiều bằng chứng cho thấy tỷ lệ sinh sẽ tăng lên nếu tỷ lệ nữ giới tham gia vào lực lượng lao động cũng tăng lên.

Tuy nhiên, Nhật Bản vẫn chưa đạt được bước tiến trong quá trình này, Báo cáo về bất bình đẳng giới tính mới được tổ chức phi lợi nhuận Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF) công bố xếp Nhật Bản ở vị trí 105 trong số 136 nước (giảm 25 bậc so với năm 2006).

Năm 2005, Nhật cũng đã thành lập bộ chuyên trách vấn đề nâng tỷ lệ sinh. Năm ngoái, hội đồng gồm 20 thành viên trực thuộc bộ này đã đưa ra một danh sách độc lập các kiến nghị nhằm tăng tỷ lệ kết hôn và sinh con. Trong số các kiến nghị có cung cấp bác sĩ phụ khoa cho bệnh nhân suốt đời và thậm chí hỗ trợ tài chính cho những người đang tìm kiếm bạn đời.

Nhập cư sẽ là giải pháp cuối cùng mà Nhật phải dùng đến. Tuy nhiên, Thủ tướng Abe vẫn phải đối mặt với những lựa chọn khó khăn. Liên hợp quốc ước tính nếu không thể nâng tỷ lệ sinh, Nhật Bản cần thu hút khoảng 650.000 nhập cư mỗi năm.

Điều này gần như là không thể với một xã hội như Nhật Bản. Chỉ có 2% dân số nước này là người nước ngoài, đồng thời phần lớn trong số này là những người đã định cư ở Nhật qua nhiều thế hệ.
Gánh nặng dân số của Nhật Bản đang lớn dần theo năm tháng. Tuần trước, chính phủ Nhật thông qua ngân sách lớn nhất từ trước đến nay (937 tỷ USD) do phải chi trả quá nhiều cho lương hưu và phúc lợi xã hội. Nhật Bản cũng là nước có gánh nặng nợ công lớn nhất thế giới. Với cấu trúc dân số như hiện nay, làm sao Nhật Bản có thể kiếm đủ số thuế để bù đắp nợ và chăm sóc cho những người già?

Báo cáo năm 2012 nhận định nếu chính sách không thay đổi, đến năm 2110, dân số Nhật Bản sẽ giảm xuống chỉ còn 42,9 triệu người, tương đương 1/3 dân số hiện nay. Dân số sụt giảm cũng có thể đồng nghĩa với sức mạnh kinh tế và vị thế chính trị trên trường quốc tế bị suy giảm.

Nguồn CafeF/Trí Thức Trẻ