Ông Trump áp thuế với Trung Quốc chỉ để lấy lòng cử tri Mỹ?

Thâm hụt có lớn?

Hôm 15.6, chính quyền Trump tuyên bố sẽ áp đặt mức thuế 25% lên tới 50 tỷ USD hàng hóa của Trung Quốc nhằm bảo vệ tài sản trí tuệ và công nghệ của Mỹ. Quyết định này đã gây ra một phản ứng dữ dội ngay lập tức từ Bắc Kinh. Trung Quốc trả thù cho biết họ sẽ giới thiệu các biện pháp thuế của cùng một quy mô và sức mạnh. Khi hai cường quốc của thế giới tiến gần hơn tới một cuộc chiến thương mại, các chuyên gia thị trường đang hỏi: Đây có phải là một trò chơi mà Mỹ có thể giành chiến thắng?

Có thật là thâm hụt thương mại Mỹ với Trung Quốc lớn đến mức ông Trump phải hành động? Như đã biết, mục tiêu của ông Trump là giảm thâm hụt thương mại của Mỹ từ khoảng 370 tỷ USD xuống 200 tỷ USD vào năm 2020.

Có hai cách để giải quyết vấn này: (1) Trung Quốc có thể mua thêm hàng hóa và dịch vụ của Mỹ và / hoặc (2) Mỹ có thể mua ít hàng hóa và dịch vụ của Trung Quốc hơn. Cả hai đều này đều tạo ra những hạn chế đối với nền kinh tế Mỹ và người dân Mỹ. Thật khó cho các công ty Mỹ tăng cường xuất khẩu sang Trung Quốc khi họ hoạt động hết công suất và gần như không có thất nghiệp.

Nhưng trước khi đánh giá các biện pháp chính sách cho vấn đề này, trước tiên chúng ta phải xem xét căn nguyên vấn đề, vốn bị cho là đánh giá chưa đầy đủ. Ước tính thâm hụt 370 tỷ USD hiện tại đã không tính đến giá trị gia tăng. Khi xem xét giá trị gia tăng của hàng xuất khẩu của Trung Quốc, thâm hụt của Mỹ với Trung Quốc thực tế chỉ bằng một nửa con số trên. Và nếu sau đó chúng ta cộng vào thặng dư của Mỹ với khoản tiền vô hình và số tiền mà Mỹ thu được từ đầu tư ở Trung Quốc, thâm hụt Mỹ - Trung Quốc giảm từ 2% GDP của Mỹ xuống 0,8%, một báo cáo từ Oxford Economics tiết lộ.

Trong trường hợp của Apple iPhone, điều này có nghĩa là cán cân thương mại của Trung Quốc bao gồm toàn bộ giá trị một chiếc iPhone 500USD đầy đủ. Tuy nhiên, Trung Quốc chỉ thực sự được hưởng khoảng 15 đến 30 USD giá trị gia tăng cho điện thoại. Hầu hết giá trị iPhone đều được phân bổ cho Samsung ở Hàn Quốc (150 USD) và cho Apple - chủ sở hữu thương hiệu và thiết kế. Điều này làm nổi bật một sự thật rằng cách hạch toán thương mạinhư hiện tại đã không thể hiện đúng thâm hụt thương mại giữa các nước.

Ví dụ về iPhone cũng chỉ ra một điểm yếu trong quy định chính sách của tổng thống: Nếu Mỹ áp thuế quan đối với hàng hóa công nghệ cao của Trung Quốc, các công ty và người tiêu dùng Mỹ có thể gián tiếp bị ảnh hưởng.

Điều này là do các ngành công nghiệp công nghệ cao mà thuế quan của Trump tập trung vào là nơi mà giá trị gia tăng của Trung Quốc có tỷ lệ thấp nhất. Nếu Trump thực sự quan tâm đến việc ảnh hưởng đến sự mất cân đối thương mại thực sự và không bị con số ám ảnh, ông sẽ áp thuế quan đối với những lĩnh vực mà giá trị gia tăng của Trung Quốc cao nhất. Điều này sẽ bao gồm các lĩnh vực như dệt may, nơi 75% giá trị gia tăng thực sự là "được sản xuất tại Trung Quốc".

Điều này đưa chúng ta trở lại mục tiêu khác của tổng thống, đó là để làm tăng uy tín chính trị bằng cách giải quyết những sự mất cân bằng trong mối quan hệ thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc. Một lĩnh vực trọng tâm chính ở đây là việc chiếm đoạt tài sản trí tuệ (IP) của Trung Quốc đối với các doanh nghiệp Mỹ. Điều này xuất phát từ ba hoạt động: gián điệp của công ty, ăn cắp mang và lấy công nghệ để đổi lấy tiếp cận thị trường.

Kết quả cuối cùng từ một chính sách lâu đời của Trung Quốc yêu cầu bất kỳ công ty nước ngoài nào muốn kinh doanh tại Trung Quốc đầu tiên thành lập một liên doanh với một công ty Trung Quốc. Một khiếu nại phổ biến về các liên doanh này là họ mở cửa cho các công ty Trung Quốc có khả năng ăn cắp bí mật thương mại và sau đó sử dụng IP đó để xây dựng và phát triển các ngành công nghiệp Trung Quốc trong mọi thứ từ ô tô và điện thoại sang y học.

Chính phủ Mỹ ước tính rằng những cáo buộc về sở hữu trí tuệ này, cùng với gián điệp trực tiếp của công ty, kể từ những năm 1990, đã khiến nền kinh tế Mỹ mất rất nhiều, khoảng từ 225 tỷ đến 600 tỷ USD một năm. Trung Quốc thực sự dường như là người chơi poker tốt hơn.

Mặc dù đây là những mối quan tâm hợp lệ cần được giải quyết, nhưng đã  quá muộn. Sự thật là, Trung Quốc không còn cần các quy tắc liên doanh này trong nhiều ngành công nghiệp nữa, với một số lĩnh vực và công ty đã cạnh tranh với các đối tác của họ ở Mỹ. Thực tế, vào tháng 4 năm 2018, Trung Quốc đã đồng ý giảm bớt các quy định về các công ty ô tô nước ngoài hoạt động tại Trung Quốc, một dấu hiệu rõ ràng cho thấy chất lượng xe ô tô Trung Quốc, bao gồm cả xe tự hành và xe điện, đang gia tăng nhanh chóng. Nước này cũng vừa chỉ công bố rằng người nước ngoài sẽ không còn cần phải xin quyền đầu tư đặc biệt; họ chỉ bị cấm đầu tư vào một "danh sách cấm" của các ngành công nghiệp.

Trung Quốc đang cố gắng đạt được điều gì?

Đối với Trung Quốc, một cuộc chiến thương mại với Mỹ có thể sẽ giống như việc mất đi 5 lá bài, chứ không phải là nữ hoàng của trái tim. Trung Quốc xuất khẩu hơn 2 nghìn tỷ USD hàng hóa mỗi năm, chỉ khoảng 400-500 tỷ USD trong số đó đi vào Mỹ. Trong khi Mỹ thực sự là đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc, Trung Quốc có rất nhiều thị trường khác để bán, bao gồm các khu vực ngày càng giàu có của Đông Nam Á  và Ấn Độ.

Trung Quốc cũng đã xâm nhập đáng kể vào châu Mỹ Latinh và châu Phi thông qua việc tài trợ cho các dự án cơ sở hạ tầng tư nhân và chính phủ, một khoản đầu tư có thể thu lợi đáng kể trong quá trình thực hiện, vì những người tiêu dùng tiềm năng này đã quen thuộc với nhiều thương hiệu Trung Quốc.

Chủ tịch Tập Cận Bình có tầm nhìn dài hạn cho Trung Quốc năm 2025, bao gồm một kế hoạch chi tiết cho việc nâng cao Trung Quốc lên chuỗi giá trị và gia tăng nội dung nguyên liệu cốt lõi trong các sản phẩm Trung Quốc. Mục đích là để dẫn đầu thế giới trong các công nghệ tiên tiến, như trí tuệ nhân tạo, xe tự trị, xe điện, công nghệ xanh và công nghệ sinh học.

Những kết quả ban đầu cho thấy kế hoạch này đang được đền đáp và Trung Quốc đã nổi lên như một nhà lãnh đạo toàn cầu về trí tuệ nhân tạo (AI), năng lượng tái tạo và xe điện, trong số các lĩnh vực khác. Sự tiến bộ công nghệ này gắn liền với các cuộc đàm phán thương mại gần đây ở Trung Quốc ngày càng được khuyến khích để bảo vệ IP của chính mình hơn là cố gắng ăn cắp IP nước ngoài. Chúng ta đang đạt đến điểm giao nhau quan trọng ở Trung Quốc, nơi lợi tức trên hành vi trộm cắp IP đang giảm về 0 và lợi nhuận trên bảo vệ IP có thể sớm tăng lên trên 0.

Thực tế là nhiều yêu cầu của chính quyền Trump là những thứ mà Trung Quốc đang làm, mặc dù với tốc độ hơi chậm hơn. Mỹ muốn Trung Quốc mua thêm hàng hóa và dịch vụ của Mỹ và Trung Quốc cũng muốn vậy. Ông Trump muốn áp đặt mức thuế cứng để ngăn chặn Trung Quốc tràn ngập thị trường Mỹ với các sản phẩm công nghệ ngày càng có chi phí giảm xuống, như điện thoại thông minh, máy tính và các phụ kiện liên quan, tạo nên phần xuất khẩu lớn nhất của Trung Quốc sang Mỹ. Và Trung Quốc đồng ý khi muốn xuất khẩu hàng hóa giá trị gia tăng cao hơn, đặc biệt là những người có nội dung đổi mới cao. Những lợi ích như thế cũng chính là điều hai bên mong muốn.

Chính phủ Trung Quốc tin rằng vấn đề họ đang cố gắng giải quyết là làm thế nào để trở thành một nền kinh tế vững mạnh trong 20 năm tới và trở thành nhà lãnh đạo toàn cầu trong ngành công nghiệp năng động với tự cung tự cấp công nghệ.

Mặt khác, Mỹ đã không hành động như thể vấn đề họ đang cố gắng giải quyết là làm thế nào để tạo ra một nền kinh tế năng động dựa trên sự đổi mới giữ cho nước Mỹ vững mạnh trong 20 hoặc 30 năm tới. Dường như Mỹ chỉ đang cố gắng cải thiện mình trong mắt cử tri trong nước trước cuộc bầu cử giữa kỳ tháng 11.2018.

Trên tất cả, cạm bẫy thương mại giữa ông Trump và ông Tập dường như nhấn mạnh các chương trình nghị sự khác nhau tại đây: một bên chỉ muốn tăng uy tín chính trị, và bên kia tập trung vào thực tiễn kinh tế và chiến lược phát triển dài hạn. Trong khi Mỹ chắc chắn sẽ tuyên bố chiến thắng, Trung Quốc dường như lại là bên giành được những điểm thắng quan trọng.

Nguồn CNBC