Nước Mỹ ở đâu trên bản đồ châu Á-Thái Bình Dương?

Khi Tổng thống Mỹ Barack Obama đắc cử nhiệm kỳ hai, Australia có thể gạt đi nỗi lo cho tương lai quan hệ đồng minh Mỹ-Australia đã bị đẩy lùi.

Tuy nhiên, khi đánh giá về chiến lược của Mỹ tại châu Á-Thái Bình Dương trong thời gian tới,Australia lo ngại chiến lược đó sẽ gặp không ít khó khăn và Canberra - đầu mối của Mỹ ở khu vực nàysẽ đối mặt với những thách thức không nhỏ.

Thái độ của ông Obama đối với thế giới cũng như quan điểm của ông với khu vực châu Á-Thái BìnhDương đã được thể hiện rõ trong bốn năm qua, là cơ sở cho sự can dự của Mỹ ở châu Á. Ông Obamathắng cử cũng có nghĩa là những chính sách của Mỹ đối với khu vực châu Á-Thái Bình Dương sẽ tiếptục được thực hiện theo lộ trình đã định.

Vẫn là một châu Á-Thái Bình Dương năng động và đầy biến động, là nơi sản xuất hàng hóa và dịch vụlớn nhất thế giới, đồng thời cũng là nơi tiêu thụ lớn nhất những hàng hóa và dịch vụ này; vẫn làmột tổng thống Mỹ da màu mang tên Obama nhưng có thể ông sẽ phải nỗ lực hơn nhiều để điều tiết quátrình thực hiện chiến lược của Mỹ ở châu Á-Thái Bình Dương trong nhiệm kỳ tới. Có nhiều yếu tố buộcông phải cân nhắc để quyết định nước Mỹ sẽ ở đâu trên bản đồ khu vực này.

Thứ nhất, nước Mỹ phải "mạnh vì gạo....". Lịch sử cho thấy khi sức nặng kinh tế dịch chuyển, sứcnặng chiến lược cũng dịch chuyển. Đó là lý do khiến châu Á-Thái Bình Dương có được sức hút lớn đếnvậy đối với nhiều cường quốc, đặc biệt kể từ sau cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới bùng phát cuốinăm 2008. Chân lý này sẽ khiến ông Obama phải cân nhắc khi vẫn muốn tăng cường ảnh hưởng ở châu Átrong bối cảnh kinh tế nước nhà trầy trật.

Trước mắt, nếu không thỏa thuận được với những người Cộng hòa - lực lượng vẫn kiểm soát Hạ việntrong nhiệm kỳ hai, ông Obama sẽ không thể giúp nước Mỹ tránh được cú sốc kinh tế khi thâm hụt ngânsách giảm mạnh nhưng sức tăng trưởng kinh tế cũng giảm tới khoảng 4% trong năm 2013. Tăng thuế vàcắt giảm chi tiêu sẽ bắt đầu được thực hiện từ năm sau và kinh tế Mỹ vẫn còn nguy cơ suy thoái, ảnhhưởng tới kinh tế toàn cầu.

Trong bối cảnh đó, Washington không thể tiếp tục đầu tư về kinh tế và quân sự tại châu Á-Thái BìnhDương, nơi hoạt động trong các lĩnh vực này đang diễn ra rất nhộn nhịp. Đó là chưa kể tới nỗi loTrung Quốc sẽ vượt Mỹ trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới vào năm 2020, báo động sự chuyển dịchchiến lược mà Mỹ không hề mong muốn.

Thứ hai, Mỹ phải cân bằng quan hệ với Trung Quốc tại châu Á-Thái Bình Dương. Cuộc bầu cử vừa quacho thấy nước Mỹ vẫn bị chia rẽ trong cách hành xử với Trung Quốc. Ứng cử viên của đảng Cộng hòaMitt Romney đã sẵn sàng cho một cuộc chiến tiền tệ với Bắc Kinh, tạo ra nhiều nguy cơ lớn cho mốiquan hệ song phương cũng như kinh tế toàn cầu. Nhưng điều đó đã không xảy ra.

Ông Obama luôn tìm cách phát triển quan hệ song phương với Trung Quốc. Chính sách của Obama khôngtrực tiếp nhằm kìm chế Trung Quốc, ông muốn hợp tác và có ý định làm mới sự hiện diện của Mỹ ở châuÁ cũng như duy trì sự cân bằng lực lượng trong khu vực, ít nhất là khi chưa thể chắc chắn về cáchhành xử của Trung Quốc tại khu vực này.

Ở các nước châu Á-Thái Bình Dương mà Mỹ có quan hệ đồng minh, tất cả đều nhận được sự đầu tư từTrung Quốc. Ít nhất Mỹ cũng phải duy trì được khả năng như vậy và cái khó là phải tìm được sự đồngthuận của đảng Cộng hòa.

Thứ ba, Mỹ phải duy trì được quan hệ đồng minh chủ chốt với Australia - đầu mối quan trọng tại châuÁ-Thái Bình Dương. Có hai động thái của Australia gần đây đã ít nhiều khiến Washington lo ngại. Mộtlà chính quyền Công đảng của Thủ tướng Julia Gillard vừa cắt giảm chi tiêu quốc phòng, vừa bác bỏlựa chọn của Mỹ đặt hạm đội tác chiến tại Tây Australia. Hai là Australia đã dịch chuyển trọng tâmtừ Mỹ sang châu Á, điều đó được thể hiện trong Sách trắng Thế kỷ châu Á vừa được bà Gillard côngbố.

Có thể hiểu các động thái đó đang nói rằng đã đến lúc Mỹ phải đẩy mạnh hơn nữa mối quan hệ vớiAustralia. Tất nhiên, các cố vấn của ông Obama đã mất nhiều thời gian nghiên cứu để nhận ra tầmquan trọng của Australia tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương, vì vậy trước sau Australia vẫn là mộtđồng minh chủ chốt của Mỹ. Điều cơ bản là mối quan hệ đó đang thay đổi cho phù hợp với hoàn cảnh.Nếu Mỹ muốn sự thay đổi đó có lợi cho mình, họ phải kiểm soát được hoàn cảnh. Hiện Mỹ đang là nhàđầu tư lớn nhất ở "xứ sở chuột túi" và Washington có động cơ để tiếp tục thúc đẩy mối quan hệ vớiAustralia trên con đường tiến vào châu Á.

Thứ tư, Mỹ cần tiếp tục coi chính sách ở châu Á-Thái Bình Dương là ưu tiên hàng đầu dù sẽ có nhữngthay đổi. Sự xáo trộn trước hết là ở Mỹ khi Ngoại trưởng Hillary Clinton sẽ "nghỉ hưu" cùng với sựra đi (hiện mới trong dự định) của một số nhà ngoại giao kỳ cựu thấu hiểu vấn đề châu Á.

Các chính sách có thể bị điều chỉnh, ưu tiên châu Á có thể bị đẩy xuống hàng thứ yếu. Trong khi đó,dù không mất thời gian tìm hiểu các chính sách và cách điều hành ở Mỹ, song ông Obama sẽ phải đầutư thời gian để tìm hiểu những thay đổi ở Trung Quốc sau Đại hội Đảng lần thứ 18 của nướcnày.

Ngoài ra, nhiều người Mỹ còn đang dự đoán về một sự thay đổi ở Australia trong cuộc bầu cử vào nămtới. Sự thay đổi đó hoàn toàn có thể ảnh hưởng tới quá trình can dự của Mỹ ở châu Á.

Nước Mỹ sẽ ở đâu trên bản đồ châu Á-Thái Bình Dương? Người Mỹ đã tin tưởng và muốn ông Obama tiếptục đi tìm câu trả lời.