Nhật Bản từng "cuồng làm việc" giờ thì thử nghiệm giảm số ngày làm

Nhật Bản, một quốc gia chăm chỉ đến mức có câu châm ngôn chỉ việc làm việc đến chết, đang cố gắng giải quyết tình trạng thiếu hụt lao động đáng lo ngại bằng cách thuyết phục nhiều người và công ty áp dụng chế độ làm việc 4 ngày một tuần .

Chính  phủ Nhật Bản lần đầu tiên bày tỏ sự ủng hộ cho tuần làm việc ngắn hơn vào năm 2021, sau khi các nhà lập pháp tán thành ý tưởng này. Tuy nhiên, khái niệm này vẫn chưa được rộng rãi chấp nhận; khoảng 8% các công ty ở Nhật Bản cho phép nhân viên nghỉ 3 ngày trở lên mỗi tuần, trong khi 7% cho phép nhân viên của họ nghỉ một ngày theo quy định của pháp luật, theo Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi.

Với hy vọng nhiều công ty hưởng ứng hơn, đặc biệt là trong số các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chính phủ đã phát động chiến dịch “cải cách phong cách làm việc” thúc đẩy giờ làm việc ngắn hơn và các thỏa thuận linh hoạt khác cùng với giới hạn làm thêm giờ và nghỉ phép có lương hàng năm. Bộ lao động gần đây đã bắt đầu cung cấp tư vấn miễn phí, trợ cấp và các dẫn chứng áp dụng thành công ngày một nhiều đang trở thành động lực lớn hơn.

“Bằng cách hiện thực hóa một xã hội mà người lao động có thể lựa chọn nhiều phong cách làm việc khác nhau dựa trên hoàn cảnh của họ, chúng tôi hướng đến mục tiêu tạo ra một chu kỳ tăng trưởng và phân phối có lợi, giúp người lao động có triển vọng tốt hơn cho tương lai”, trang web của bộ nêu về chiến dịch “hatarakikata kaikaku”, có nghĩa là “đổi mới cách chúng ta làm việc”.

Bộ phận giám sát các dịch vụ hỗ trợ mới cho doanh nghiệp cho biết cho đến nay chỉ có 3 công ty tiến hành yêu cầu tư vấn về việc thực hiện các thay đổi, các quy định liên quan và các khoản trợ cấp có sẵn, cho thấy những thách thức mà sáng kiến ​​này phải đối mặt.

Đáng nói là trong số 63.000 nhân viên của nhà sản xuất thiết bị điện tử Panasonic Holdings Corp đủ điều kiện hưởng chế độ làm việc bốn ngày, chỉ có 150 nhân viên lựa chọn làm việc theo chế độ này, theo ông Yohei Mori, người giám sát sáng kiến ​​này tại một công ty Panasonic.

Sự ủng hộ chính thức của chính phủ về sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống thể hiện sự thay đổi rõ rệt ở Nhật Bản, một đất nước nổi tiếng với nền văn hóa chịu đựng công việc khắc kỷ, thường được ca ngợi là có công trong việc phục hồi quốc gia và  tăng trưởng kinh tế vượt bậc sau Thế chiến II.

Áp lực của những người theo chủ nghĩa tuân thủ phải hy sinh vì công ty là rất lớn. Người dân thường đi nghỉ cùng thời điểm trong năm với đồng nghiệp của họ trong kỳ nghỉ Bon vào mùa hè và vào khoảng năm mới để đồng nghiệp không thể cáo buộc họ là vô trách nhiệm hoặc vô tâm.

Làm việc nhiều giờ là chuẩn mực. Mặc dù 85% người sử dụng lao động báo cáo rằng họ cho nhân viên nghỉ 2 ngày một tuần và có những hạn chế pháp lý về giờ làm thêm, được thương lượng với các công đoàn lao động và nêu chi tiết trong hợp đồng. Nhưng một số người Nhật Bản vẫn “tăng ca cống hiến”, không báo cáo và không được trả công.

Một báo cáo gần đây của chính phủ về “karoshi”, thuật ngữ tiếng Nhật có nghĩa là “tử vong do làm việc quá sức”, cho biết Nhật Bản có ít nhất 54 trường hợp tử vong như vậy mỗi năm, bao gồm cả tử vong do đau tim.

Ông Tim Craig, tác giả của cuốn sách có tên “Cool Japan: Case Studies from Japan’s Cultural and Creative Industries”, cho biết những người Nhật Bản “nghiêm túc, tận tâm và chăm chỉ” có xu hướng coi trọng mối quan hệ với đồng nghiệp và hình thành mối liên kết với công ty của họ. Các chương trình truyền hình và truyện tranh manga  của Nhật Bản cũng thường tập trung vào nơi làm việc.

Craig, người trước đây giảng dạy tại Trường Kinh doanh Doshisha và là người sáng lập công ty biên tập và dịch thuật BlueSky Academic Services, cho biết: “Công việc là vấn đề lớn ở đây. Nó không chỉ là cách kiếm tiền, mặc dù nó cũng là như vậy”.

Một số quan chức coi việc thay đổi tư duy đó là rất quan trọng để duy trì lực lượng lao động khả thi trong bối cảnh tỷ lệ sinh giảm mạnh của Nhật Bản. Theo dữ liệu của chính phủ, với tốc độ hiện tại, một phần là do văn hóa tập trung vào công việc của đất nước, dân số trong độ tuổi lao động dự kiến ​​sẽ giảm 40% xuống còn 45 triệu người vào năm 2065, từ mức 74 triệu người hiện tại.

Những người ủng hộ mô hình nghỉ 3 ngày cho biết mô hình này khuyến khích những người đang nuôi con nhỏ, những người chăm sóc người thân lớn tuổi, người về hưu sống bằng lương hưu và những người khác đang tìm kiếm sự linh hoạt hoặc thu nhập bổ sung để tiếp tục làm việc lâu hơn.

Cô Akiko Yokohama, làm việc tại Spelldata, một công ty công nghệ nhỏ có trụ sở tại Tokyo cho phép nhân viên làm việc theo lịch trình 4 ngày. Ngày nghỉ thêm cho phép cô ấy làm tóc, tham dự các cuộc hẹn hoặc đi mua sắm.

Chồng cô, một nhà môi giới bất động sản, cũng được nghỉ vào Thứ 4 nhưng làm việc vào cuối tuần, điều này rất phổ biến trong ngành của anh. Cô Yokohama cho biết điều đó cho phép cặp đôi này đi chơi với gia đình vào giữa tuần với đứa con đang học tiểu học của họ.

Fast Retailing Co., công ty Nhật Bản sở hữu Uniqlo, Theory, J Brand và các thương hiệu quần áo khác, công ty dược phẩm Shionogi & Co., công ty điện tử Ricoh Co. và Hitachi cũng bắt đầu áp dụng chế độ làm việc 4 ngày một tuần trong những năm gần đây.

Xu hướng này thậm chí còn thu hút sự chú ý trong ngành tài chính. Công ty môi giới SMBC Nikko Securities Inc. đã bắt đầu cho phép nhân viên làm việc 4 ngày một tuần vào năm 2020. Còn ngân hàng Mizuho Financial cho phép nhân viên làm việc 3 ngày.

Những người chỉ trích nỗ lực của chính phủ cho rằng trên thực tế, những người làm việc theo lịch trình 4 ngày thường phải làm việc chăm chỉ như nhau nhưng lại được trả lương ít hơn.

Nhưng đã có những dấu hiệu thay đổi.

Một cuộc khảo sát thường niên của Gallup về mức độ gắn kết của nhân viên đã xếp hạng Nhật Bản là quốc gia có lực lượng lao động ít gắn kết nhất trong số tất cả các quốc tịch được khảo sát; trong cuộc khảo sát gần đây nhất, chỉ có 6% người Nhật Bản trả lời rằng họ gắn kết với công việc so với mức trung bình toàn cầu là 23%.

Điều đó có nghĩa là tương đối ít người lao động Nhật Bản cảm thấy gắn bó sâu sắc với nơi làm việc và nhiệt tình với công việc, trong khi hầu hết đều làm việc mà không đầu tư đam mê hoặc năng lượng.

Bà Kanako Ogino, chủ tịch của NS Group có trụ sở tại Tokyo, cho rằng việc cung cấp giờ làm việc linh hoạt là điều bắt buộc để lấp đầy các công việc trong ngành dịch vụ, nơi phụ nữ chiếm phần lớn lực lượng lao động. 

Để đảm bảo không có nhân viên nào của NS Group cảm thấy bị ép buộc vì chọn lịch trình thay thế, bà Ogino hỏi từng người trong số 4.000 nhân viên của mình hai lần một năm về cách họ muốn làm việc. Việc khẳng định nhu cầu cá nhân có thể bị chỉ trích ở Nhật Bản, vì quốc gia này thường kỳ vọng người lao động sẽ hy sinh vì lợi ích chung.

“Quan điểm ở Nhật Bản là: Bạn càng làm việc nhiều giờ, làm thêm giờ miễn phí thì càng tuyệt,” bà Ogino cười nói. “Nhưng không có giấc mơ nào trong cuộc sống như vậy.”

Có thể bạn quan tâm: 

Khách du lịch Ấn Độ đang "phủ sóng" thế giới

Nguồn CNBC