Nhân khẩu học của "Lục địa già" đã khởi suy

Ở Telendos, một hòn đảo nhỏ của Hy Lạp trên biển Aegean, cậu bé Savas Glinatsis cho đến gần đây vẫn giữ danh hiệu học sinh duy nhất của trường tiểu học địa phương.

Một thập kỷ trước, hòn đảo này có hơn 100 cư dân thường trú nhưng hiện nay dân số là 60 người, theo điều tra dân số năm 2021. Savas, vừa tròn 8 tuổi vào năm ngoái, là đứa trẻ duy nhất trên đảo.

Mẹ em, bà Maria Platsi, người gốc Telendos, nói: “Con tôi hoàn toàn đơn độc". Vào tháng 11, bà Platsi quyết định cùng con trai chuyển đến Kalymnos, một hòn đảo lớn hơn gần đó. Bà nói: “Tôi ước gì Savas có thể đi học ở Telendos như tôi đã từng, nhưng tôi không thể chịu đựng được việc con mình cô độc”.

Tình trạng thiếu trẻ em ở châu Âu không chỉ xảy ra ở Hy Lạp. Theo dự đoán của Liên Hợp Quốc, năm nay có thể đánh dấu một bước ngoặt trong lịch sử EU, với dân số 448 triệu người bắt đầu suy giảm và dự kiến ​​sẽ kéo dài, đánh dấu sự sụt giảm chưa từng có trong thời bình.

Dân số EU đã tăng trong năm tính đến tháng 1/2023, nhờ làn sóng người di tản từ Ukraine, sau hai năm tạm thời sụt giảm do ảnh hưởng của đại dịch. Năm ngoái, Eurostat dự báo dân số sẽ đạt đỉnh 453 triệu vào năm 2026.

Nhưng số liệu năm 2023 thấp hơn kỳ vọng khi tỉ lệ sinh ở EU giảm xuống mức mà Eurostat dự báo sẽ không xảy ra trong hai thập kỷ nữa, cho thấy đỉnh điểm có thể đến trước năm 2026.

Châu Âu là lục địa duy nhất có dân số trong độ tuổi lao động giảm. Ảnh: FT.

Tình hình nhân khẩu học hiện tại đang đi ngược với dự đoán của nhiều chuyên gia. Trong khi trong vài thập kỷ qua, nhập cư đã giúp tăng dân số và tỉ lệ phụ nữa tham gia lực lượng lao động cao hơn, bù đắp cho sự sụt giảm nhanh chóng về dân số trong độ tuổi lao động của EU, thì những yếu tố này sẽ sớm không còn đủ.

EU không đơn độc đối mặt với những áp lực này. Sự suy giảm nhân khẩu học của Nhật Bản đã trở thành một vấn đề dai dẳng trong khi Trung Quốc và Hàn Quốc hiện có tỉ lệ sinh thấp nhất thế giới, số trẻ em trên mỗi phụ nữ trong độ tuổi sinh sản.

Nhiều quốc gia trong số 27 quốc gia thuộc EU có tỉ lệ sinh cực kỳ thấp trong nhiều thập kỷ. Do đó, EU đã trở thành nơi thử nghiệm các chính sách hỗ trợ sinh sản do chính phủ lãnh đạo, hầu hết trong số đó cho đến nay đều không hiệu quả trong việc ngăn chặn tình trạng giảm sinh. Một biện pháp khắc phục khác, tăng cường nhập cư - là một chủ đề mang tính chính trị ở nhiều thủ đô. Các đảng dân túy chống nhập cư có thể sẽ giành được thắng lợi trong cuộc bầu cử nghị viện châu Âu được tổ chức từ ngày 6 đến ngày 9/6.

Bà Dubravka Šuica, Phó Chủ tịch đầu tiên của Ủy ban châu Âu về dân chủ và nhân khẩu học, cho biết: “Nếu chúng ta không xem xét các xu hướng nhân khẩu học và cải thiện khi còn có thể, kịch bản đen tối nhất sẽ xảy ra".

Bà cho biết thêm, những kịch bản này bao gồm các mối đe dọa tiềm tàng đối với khả năng cạnh tranh của khối, áp lực lên ngân sách, căng thẳng về dịch vụ công và lương hưu, cũng như khả năng thiếu việc làm trên mọi lĩnh vực của nền kinh tế.

Sau chiến tranh thế giới thứ hai, hầu hết các nước châu Âu đều trải qua thời kỳ bùng nổ sinh con, góp phần vào sự tăng trưởng dân số vững chắc trên khắp lục địa. Kể từ đó, các yếu tố bao gồm tăng trưởng nhanh chóng về trình độ học vấn, đặc biệt là ở phụ nữ, cải thiện dinh dưỡng và vệ sinh, kiểm soát các bệnh truyền nhiễm và phổ biến các phương pháp ngừa thai đã dẫn đến tỷ lệ sinh giảm mạnh và tuổi thọ tăng lên. Trong thời gian này, tỷ lệ dân số toàn cầu của EU đã giảm hơn một nửa xuống dưới 6%.

Theo dữ liệu của Liên hợp quốc, dân số trong độ tuổi lao động của EU có ý nghĩa quan trọng đối với tăng trưởng kinh tế và tài chính công, họ là những người trong độ tuổi 20-64, đóng góp phần lớn doanh thu thuế, nhưng số lượng đã giảm từ mức đỉnh điểm 270 triệu năm 2011 xuống còn khoảng 261 triệu trong năm nay. So với tổng dân số, nhóm trong độ tuổi lao động của EU đạt đỉnh 61,4% vào năm 2008 và hiện nay đã giảm xuống còn 58%.

Sự sụt giảm dân số trong độ tuổi lao động của EU dự kiến ​​sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu hụt ở một số lĩnh vực hơn những lĩnh vực khác. Ủy ban EU cho biết nhiều quốc gia thành viên có nhu cầu cao về kỹ năng trong các lĩnh vực như kỹ thuật, khoa học, công nghệ và chăm sóc, và khi thế hệ bùng nổ trẻ em nghỉ hưu, tình trạng thiếu hụt ở cả các ngành nghề có tay nghề cao và tay nghề thấp được dự đoán sẽ tăng lên đáng kể .

Yếu tố then chốt quyết định khả năng cạnh tranh và tăng trưởng kinh tế của EU là khả năng thu hút nhân tài toàn cầu của khối.

Dòng người nhập cư trên khắp Châu Âu từ 2013-2022 (triệu người). Ảnh: FT.

EU đang nỗ lực để trở thành điểm đến hàng đầu cho những người lao động có tay nghề cao. Năm ngoái, Ủy ban châu Âu đã đưa ra “Gói Di chuyển Nhân tài và Kỹ năng”, một loạt các biện pháp nhằm làm cho EU trở nên hấp dẫn hơn đối với nhân tài từ bên ngoài.

Trong nỗ lực làm chậm quá trình suy giảm nhân khẩu học, nhiều nước EU đã đưa ra các biện pháp khuyến khích tài chính như “tiền thưởng khi sinh con” ở Ý, Ba Lan và Hy Lạp, cũng như các khoản vay được xóa nợ cho các cặp vợ chồng có ít nhất ba con ở Hungary.

Tuy nhiên, ngay cả những chính sách thân thiện với gia đình từng giúp hỗ trợ tỷ lệ sinh trong quá khứ, chẳng hạn như dịch vụ chăm sóc trẻ em tốt và giá cả phải chăng, cũng không còn hiệu quả như trước nữa, theo bà Šuica. Vào năm 2022, số trẻ sinh ra ở EU lần đầu tiên giảm xuống dưới 4 triệu kể từ khi việc thu thập dữ liệu bắt đầu vào năm 1960.

Tỷ lệ sinh đạt mức thấp nhất thời hậu chiến ở Pháp và Tây Ban Nha, và mức thấp nhất trong 9 thập kỷ ở Hy Lạp. Ở Ý, tỉ lệ này đạt mức thấp nhất kể từ khi nhà nước hiện đại được thành lập vào năm 1861, trong khi ở Phần Lan, mức thấp nhất được ghi nhận kể từ khi việc thu thập dữ liệu so sánh bắt đầu vào năm 1776.

Tỉ lệ sinh của EU giảm xuống 1,46 vào năm 2022, với con số thấp nhất là 1,16 ở Tây Ban Nha, 1,24 ở Ý và 1,29 ở Ba Lan.

Có thể bạn quan tâm:

 Trung Quốc âm thầm chiếm lĩnh chuỗi cung ứng công nghệ Đông Nam Á

Nguồn FT