Ngân hàng này cho vay tiền và trả bằng ... rác

Rõ ràng, một căn phòng chỉ có một chiếc ghế sofa xộc xệch đặt trên nền nhà nhem nhuốc và một chiếc lược dùng chung cho tất cả mọi người treo trên một chiếc dây cạnh cửa ra vào không phải là cảnh thường thấy của một ngân hàng bình thường. Khách hàng ở đây, tại vùng đất nghèo nằm ở góc phía đông Indonesia, vay tiền và hoàn trả tiền vay bằng rác.

Bà Suryana, quản lý Ngân hàng Rác Mutiara (Mutiara Trash Bank) tại Makassar - thành phố đang có tốc độ tăng trưởng nhanh chóng trên đảo Sulawesi, Indonesia, cho biết "Chương trình này được đưa ra vì người dân, do dân quản lý và những thành quả có được cũng để phục vụ người dân. Xét về khía cạnh kinh tế, chương trình này đang có kết quả đầy hứa hẹn".

Không chỉ ở Indonesia mà còn ở nhiều quốc gia mới nổi tại châu Á và châu Phi, người dân đang sử dụng "ngân hàng rác" như một cách thức làm giảm áp lực đối với các khu bãi rác và tạo cơ hội cho những cư dân nghèo khó nhất tiếp cận tiền tiết kiệm và tín dụng.

Vấn đề mà Makassar cũng như nhiều thành phố khác tại châu Á đang đối mặt là số lượng bãi rác ngày một nhiều lên. Mỗi ngày, thành phố 2,5 triệu dân này thải ra 800 tấn rác - đa phần được tập kết tại bãi rác đã cao bằng tòa nhà 5 tầng, trải dài trên một diện tích bằng 2 sân bóng đá.

Nhằm giải quyết tình hình, ngân hàng rác ra đời. Cư dân đem rác thải có thể tái chế, như chai nhựa, giấy và bao bì, đến điểm thu gom - gọi là ngân hàng - nơi rác thải được cân và định giá ra tiền. Giống như những ngân hàng thông thường, khách hàng có thể mở tài khoản, gửi tiết kiệm bằng rác rồi đổi thành tiền, rupiah, và định kỳ rút tiền.

Giới chức thành phố cam kết cam kết mua rác với mức giá niêm yết tại ngân hàng, đảm bảo giá cả ổn định. Sau đó, rác được bán cho thương lái để chuyển đến các nhà máy nhựa và giấy trên đảo Java.

Tại các ngân hàng rác khác ở Indonesia, chủ tài khoản có thể trực tiếp chuyển đổi rác sang gạo, thẻ điện thoại hoặc thanh toán hóa đơn tiền điện. Tại Ngân hàng Rác Mutiara, nhiều chủ tài khoản đăng ký chương trình bài tập về nhà - sinh viên sẽ giúp đỡ trẻ em làm bài tập và được nhận thù lao từ ngân hàng rác.

Khách hàng tại Makassar, phần lớn là phụ nữ tranh thủ thu gom rác vào thời gian rảnh rỗi nên chỉ có khoản tiền tiết kiệm nho nhỏ: khoảng 2.000-3.000 rupiah (15-23 cent Mỹ) mỗi tuần, dù rằng những người chăm chỉ đi thu gom rác sẽ có khoản tiết kiệm lớn hơn. Nhiều người cũng vay tiền, chủ yếu là để mua gạo và cuối tuần chồng của họ sẽ đến trả nợ.

Không rủi ro vỡ nợ

Bà Suryana, 43 tuổi, cho hay "Chưa ai rơi vào tình trạng mất khả năng thanh toán. Miễn là mọi người vẫn sống ở đây, họ đều có thể trả được nợ. Họ chỉ cần mang rác đến mà rác thì hiện diện khắp nơi".

Suryana, ngồi bên phải, đang thực hiện giao dịch với khách hàng, cô Sitinah.

Đối với khách hàng như bà Sitinah - chủ cửa hàng nhỏ bán vật dụng hàng ngày, đồ uống và thuốc lá - ngân hàng rác là nơi cho vay duy nhất mà cô biết trên đời.

“Trước đây gần như tôi chưa bao giờ có tiền. Giờ đây, tôi có thể để dùng một phần tiết kiệm khi cần đến", bà Sitinah nói sau khi rút 50.000 rupiah để mua một chiếc chảo mà bà dự dịnh dùng trong việc kinh doanh hàng cơm.

Một tuần vài lần, giới chức thành phố điều xe tải đến Ngân hàng Rác Mutiara để thu gom và chở rác đến Ngân hàng Rác Trung ương (Central Trash Bank) – nơi rác được phân loại để bán.

Giá cả ổn định

Ary Budianto, thương nhân thường mua hàng tấn rác từ Ngân hàng Rác Trung ương, cho biết “Đây là một ý tưởng đơn giản và hữu ích. Bằng cách can thiệp vào thị trường, thành phố đảm bảo người thu gom rác có được mức giá ổn định. Chất lượng tại đây tốt và không ai gian lận trong việc cân đo".

Bìa cứng được phân loại, cân và định giá tại ngân hàng .

Theo Bộ Lâm nghiệp và Môi trường Indonesia, nước này thải ra 64 triệu tấn rác mỗi năm, 70% số này được đổ xuống các bãi rác lộ thiên.

Mutiara là một trong số hơn 200 ngân hàng rác tại Makassar, theo thị trưởng thành phố. Mô hình rác của Makassar nổi lên đã trở thành tấm gương cho nhiều thành phố khác noi theo. Năm ngoái, cả Indonesia có tới 2.800 ngân hàng rác hoạt động rải rác tại 129 thành phố với 175.000 chủ tài khoản.

Hỗ trợ từ chính phủ đóng vai trò then chốt mang lại sự thành công của mô hình ngân hàng rác, Sanjay K. Gupta, chuyên gia quản lý chất thải tại Skat Consulting ở Thụy Sĩ, thành viên nghiên cứu dự án tại Indonesia và nhiều nơi khác, nhận định.

“Mọi người không hứng thú với việc bán rác thải, nhưng họ cũng không muốn vứt chúng, do vậy, đây là giải pháp tốt. Nhưng bạn không thể vận hành ngân hàng rác nếu thiếu sự hỗ trợ của chính phủ. Họ cần đất và cơ sở hạ tầng", ông Gupta cho hay.

Nhật Trường

Nguồn Bloomberg