Mỹ và Trung Quốc có thể đạt được thỏa thuận thương mại?

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã đạt được thỏa thuận tạm thời về các vấn đề kinh tế vào ngày 1 tháng 12 sau Hội nghị thượng đỉnh Nhóm 20 tại Buenos Aires. Nhưng giới phân tích vẫn đặt câu hỏi vẫn còn về những gì chính xác mà hai bên đồng ý, cũng như triển vọng giải quyết danh sách dài các khiếu nại của Mỹ về các chính sách và thực tiễn của Trung Quốc.

Giờ đây, khi 2 nước chuẩn bị đàm phán, dựa trên kinh nghiệm về quan hệ Mỹ-Trung trong hai năm qua, Nikkei Asian Review đã đưa ra một số  dự đoán như sau:

Đầu tiên, giai đoạn 90 ngày sẽ dẫn đến các cam kết của Trung Quốc về việc mua các sản phẩm của Mỹ sẽ giúp giảm căng thẳng và giảm một phần dỡ bỏ thuế quan; tiếp theo, các vấn đề cơ cấu sẽ không được giải quyết trong thời gian 90 ngày và sẽ cần thêm thời gian để giải quyết; và cuối cùng, việc Mỹ định vị Trung Quốc là đối thủ và đối thủ cạnh tranh của Mỹ sẽ tiếp tục chừng nào "Bắc Kinh vẫn còn sử dụng cách tiếp cận để tạo ảnh hưởng và có lợi cho lợi ích của họ", như lời của ông Pence.

Thứ nhất, thương mại là vấn đề dễ giải quyết nhất trong tiến trình đó có thể được thể hiện bằng cách Trung Quốc mua thêm hàng hóa từ Mỹ. Điều này có thể đạt được bằng cách giảm thuế, loại bỏ hạn ngạch nhập khẩu hoặc mua hoàn toàn các sản phẩm và dịch vụ của Mỹ - Trung Quốc dễ dàng thực hiện hơn so với hầu hết các quốc gia khác, với vai trò trung tâm là chính phủ đóng vai trò trong nền kinh tế. 

Mỹ cũng có một động lực để dỡ bỏ thuế quan đối với các sản phẩm Trung Quốc để đáp ứng với các giao dịch mua này của Trung Quốc, vì theo thời gian, các tác động tiêu cực đối với các nhà sản xuất và người tiêu dùng Mỹ từ thuế quan đó sẽ tăng lên. Và một cuộc chiến thuế quan tiếp tục chắc chắn sẽ có tác động tiêu cực đến thị trường chứng khoán Mỹ, vốn đã có dấu hiệu điều chỉnh lớn và thậm chí có thể giảm đáng kể khi các dấu hiệu suy thoái tiềm năng xuất hiện trong năm 2019 hoặc 2020.

Ngoài ra, bản chất giao dịch của thương mại và các hiệp định thương mại là ngắn hạn và dễ dàng hơn để ông Trump hiểu, thao túng và sử dụng lợi thế của mình trong nỗ lực giành được sự ủng hộ từ các thành phần trong nước. Chúng ta có thể thấy điều này nếu so sánh giữa những lời hoa mỹ về "thành công" và sự hạn chế của những gì thực sự đạt được khi đàm phán lại Hiệp định thương mại tự do Mỹ-Hàn Quốc và Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ.

Thứ hai, so với thương mại, các vấn đề cải cách cơ cấu khó giải quyết chính xác hơn vì chúng là cấu trúc - tức là, được liên quan đến hệ thống kinh tế xã hội Trung Quốc. Ví dụ: giảm bao nhiêu mức thuế, bao nhiêu xe được bán, mất cân bằng thương mại đã giảm bao nhiêu.

Các vấn đề về cấu trúc thì  khó xác định, định lượng và khắc phục hơn, đặc biệt là vì nhiều trong số chúng không hoàn toàn nằm dưới sự kiểm soát của chính quyền trung ương. Ngoài ra, các chính sách như Trung Quốc 2025 - động lực mới nhất để hiện đại hóa nền kinh tế - được coi là thiết yếu đối với nền kinh tế, công nghệ và khả năng cạnh tranh toàn cầu của quốc gia. Kì vọng các nhà lãnh đạo Trung Quốc từ bỏ nó sẽ là một điều ngây thơ.

Do đó, khả năng giải quyết hoàn toàn các vấn đề này trong thời gian 90 ngày là thấp. Tuy nhiên, với áp lực của cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ phía sau và việc Đảng Dân chủ nắm thế đa số tại Hạ viện sẽ khiến ông Trump gặp rủi ro phải đối mặt với những cuộc điều trần và điều tra, và ông nhiều khả năng không đặt vấn đề kinh tế cấu trúc với Trung Quốc làm ưu tiên hàng đầu để tiếp tục một cuộc chiến thương mại. Thay vào đó, Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer có thể sẽ được giao nhiệm vụ tiếp tục đàm phán vượt quá thời gian 90 ngày để đạt được một số tiến bộ.

Thứ ba, một giải pháp một phần về các vấn đề thương mại và một cuộc đàm phán tiếp tục về các vấn đề cơ cấu sẽ giúp làm giảm bớt những căng thẳng chắc chắn sẽ tiếp diễn khi Trung Quốc thách thức Mỹ về kinh tế, chính trị và quân sự. Câu hỏi duy nhất là liệu chính quyền Mỹ trong tương lai có chọn theo đuổi chính sách chiến lược dài hạn hơn đối với Trung Quốc để thu hút các đồng minh và đối tác của Mỹ hay không, thay vì theo cách tiếp cận giao dịch, tập trung vào thuế quan của Mỹ dưới thời Chính quyền Trump.