Liệu Trung Quốc có giẫm lên vết xe đổ của Nhật Bản?

Mặc dù nền kinh tế Trung Quốc đang có các dấu hiệu phục hồi tích cực, quốc gia này vẫn có nguy cơ lâm vào tình trạng giảm phát và tăng trưởng trì trệ như Nhật Bản trong quá khứ. Các nghiên cứu của Oxford Economics và HSBC đã cảnh báo về khả năng Trung Quốc sẽ lặp lại kịch bản của Nhật năm 1990.

Dù hai tổ chức này đưa ra kết luận khác nhau, nhưng chung quy lại các báo cáo đều cho rằng 2 trường hợp này có nhiều điểm tương đồng và khuyến cáo Trung Quốc cần có những bước đi thận trọng hơn trong tương lai. Nhật Bản đã từng có tốc độ tăng trưởng vượt bậc vào thập niên 1980 cho đến khi bong bóng bất động sản và chứng khoán bùng nổ vào năm 1990. Tương tự vậy, tốc độ tăng trưởng tín dụng quá nhanh ở Trung Quốc những năm qua đã đẩy giá bất động sản tăng lên đột biến, và khiến TQ trở thành quốc gia có thị trường chứng khoán tăng điểm nhanh nhất thế giới.

Oxford Economics nhận thấy rằng, các nhà dự báo đã quá chậm chạp trong việc nhận ra các tác động tiêu cực lâu dài từ việc vỡ bong bóng tại Nhật Bản. Bất chấp những ảnh hưởng từ đợt suy thoái đó cộng thêm yếu tố dân số già, vẫn có rất nhiều dự báo lạc quan về Nhật Bản được đưa ra trong suốt một gian dài. Tương tự, cũng đang có khá nhiều dự báo lạc quan về triển vọng của Trung Quốc, bất kể đến việc là nước này cũng đang sắp phải đối phó với tình trạng dân số già.

Chuyên gia phân tích kinh tế Adam Slater của Oxford Economics nhận định: “Nền kinh tế Nhật Bản 25 năm trước có rất nhiều điểm tương đồng với Trung Quốc ngày nay. Đây là một cảnh báo cho các nhà quan sát và giới đầu tư vào Trung Quốc, đặc biệt là với dấu hiệu đáng ngại như: đầu tư quá mức, nợ tư nhân cao, tài sản dễ bốc hơi và cơ cấu dân số.” 

Các điểm tương đồng của Nhật Bản và Trung Quốc

Trong giai đoạn từ năm 1985-1990, Nhật có tốc độ tăng trưởng trung bình 5%/năm, chiếm 8% kim ngạch nhập khẩu của thế giới, 12% GDP toàn cầu và 57% GDP của Châu Á-Thái Bình Dương. Ngày nay, Trung Quốc chiếm 10% kim ngạch nhập khẩu của thế giới, 11,5% GDP toàn cầu và 38% GDP của Châu Á-Thái Bình Dương.

Một điểm tương đồng nữa là việc vỡ bong bóng trên thị trường chứng khoán Trung Quốc mới đây. Chỉ số Shanghai Composite tăng 150% trong năm nay tính đến ngày 12/6, trước khi bốc hơi 4.000 tỷ USD. Năm 1990, chỉ số chứng khoán Nikkei của Nhật đã giảm tới một nửa so với lúc chạm đỉnh do vỡ bong bóng bất động sản.

Tuy vậy, nền kinh tế trung Quốc năm 2015 vẫn có điểm khác so với kinh tế Nhật Bản năm 1990. Trung Quốc vẫn còn nhiều cơ hội phát triển và đang có xuất phát điểm thấp hơn so với Nhật Bản năm 1990. Hơn nữa, Ngân hàng Trung ương và chính phủ Trung Quốc có kho dự trữ ngoại tệ khổng lồ, sẵn sàng cung ứng để kích thích kinh tế khi cần.

Tuy nhiên, cả HSBC và Oxford đều cảnh báo Trung Quốc nên tránh lặp lại những sai lầm tương tự Nhật Bản.

HSBC cho rằng, Trung Quốc đã có được bài học từ câu chuyện của Nhật Bản, tuy nhiên, các nhà hoạch định chính sách cần phải hành động quyết liệt hơn nữa để tránh tình trạng giảm phát.

Nhà phân tích Qu Hongbin của HSBC cho biết “Khi tốc độ tăng trưởng nhu cầu hàng hóa toàn cầu không còn mạnh mẽ như năm 2008 hay những năm 1980, Trung Quốc nên thực hiện chính sách nới lỏng mạnh tay hơn và nhanh chóng hơn. Trung Quốc đã áp dụng các bài học từ Nhật Bản, nhưng vẫn còn nhiều vấn đề phải giải quyết”.

Thùy Loan

Nguồn Bloomberg