Liệu kinh tế Trung Quốc có thể chống chọi với virus corona?

Dịch virus corona (Covid-10) đã giết chết hàng ngàn người, đảo lộn đời sống của hàng trăm triệu người và đẩy thế giới vào tình thế ngặt nghèo. Vì các nhà dịch tễ học chưa hoàn toàn hiểu rõ các cơ chế lây lan virus, nên chẳng ai có thể nói chắc khi nào kiểm soát được dịch bệnh, chứ đừng nói đến tác động kinh tế sẽ ra sao.

Tuy vậy, điều này không có nghĩa là không chuyên gia nào có thể dự đoán được điều gì sẽ xảy ra. Nhìn lại lịch sử những cú sốc lớn tương tự, thiệt hại kinh tế có thể rất đáng kể trong ngắn hạn. Khi nhà đầu tư giảm bớt rủi ro trong danh mục, thị trường có thể biến động mạnh, nhất là ở các lĩnh vực được cho là ảnh hưởng trực tiếp nhất bao gồm vận tải, du lịch, hàng xa xỉ, và xe hơi.

Dựa trên một loạt ước tính đáng tin cậy, tăng trưởng GDP của Trung Quốc có thể giảm 2-4 điểm phần trăm mỗi quý cho đến khi dịch bệnh đạt đỉnh. Cụ thể hơn, cả lượng tiêu thụ và sản lượng đều bị tác động vì lưu thông bị hạn chế, cả tự nguyện lẫn bắt buộc. Những yếu tố xúc tác thường xuất hiện trong dip nghỉ Tết Nguyên đán nay cũng mất dạng.

Câu hỏi đặt ra ở đây là khi nào dịch bệnh sẽ đạt đỉnh. Các dự báo lạc quan cho rằng kinh tế sẽ phục hồi một phần trong quý 2/2020. Ông Michael Spence, chuyên gia kinh tế đã nhận giải thưởng Nobel, cho rằng sẽ thực tế hơn khi kỳ vọng kinh tế phục hồi vào quý 3/2020. Thế nhưng, không thể loại trừ khả năng Covid-19 trở thành đại dịch kéo dài, từ đó gây thiệt hại sâu rộng hơn cho các nền kinh tế vì nhiều doanh nghiệp có nguy cơ phá sản, việc làm giảm, đầu tư tư nhân thụt lùi và phản ứng chính sách yếu kém hoặc chậm trễ.

Tuy nhiên, dựa trên lịch sử, đối với sự kiện “thiên nga đen” như thế này, tác động dài hạn có thể rất nhỏ, thậm chí là không đáng kể. Kịch bản này có khả năng xảy ra nhất, vì nền kinh tế Trung Quốc còn lâu mới rơi vào tình trạng “mong manh”. Thật vậy, kinh tế nước này đã bớt phụ thuộc vào xuất khẩu hơn so với năm 2003, thời điểm dịch SARS hoành hành. Trung Quốc cũng có vị thế tốt để phục hồi nhanh chóng từ những cú sốc mạnh.

Một nguồn sức mạnh đang bị đánh giá thấp là đà tăng trưởng nhanh chóng của nền kinh tế kỹ thuật số tại Trung Quốc. Có đến 35,3% doanh số bán lẻ tại Trung Quốc đến từ thương mại trực tuyến (theo ông Michael Spence thì có lẽ gần với con số 25% hơn). Mức độ thâm nhập Internet di động ở đây rất cao và ngày càng tăng lên; và hệ thống thanh toán di động của Trung Quốc tân tiến nhất thế giới. Phần lớn mọi người và doanh nghiệp được kết nối với internet và hoạt động trực tuyến, vì vậy sẽ dễ dàng tạo ra lượng lớn dữ liệu nhờ trí tuệ nhân tạo. Từ đó, quy mô và độ hiệu quả từ hệ sinh thái kỹ thuật số sẽ gia tăng.

Điều này sẽ góp phần giúp kinh tế Trung Quốc đứng vững, nhất là khi phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng làm hạn chế đi lại của người dân. Cơ sở hạ tầng kỹ thuật số tân tiến giúp người lao động trong nhiều ngành nghề có thể tiếp tục làm việc tại nhà, thậm chí ngay khi họ bị cách ly. Tương tự, các nền tảng giáo dục trực tuyến tinh vi có thể bù đắp một số tác động của việc đóng cửa trường học.

Thêm vào đó, đối với các doanh nghiệp gặp khó khăn về dòng tiền và vốn lưu động, các tổ chức cho vay có thể cung cấp, gia hạn tín dụng và điều chỉnh điều khoản từ xa. Điều này sẽ giảm thiểu thiệt hại lâu dài cho ngành dịch vụ, nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME). Các sản phẩm bảo hiểm trực tuyến cũng có thể được mở rộng trong một số lĩnh vực, bao gồm cả sức khỏe. Hoạt động đặt hàng vật tư y tế trực tuyến có thể tránh được tình trạng thiếu hụt do virus corona, khi các thuật toán nhanh chóng phát hiện và đối phó với các trường hợp tắc nghẽn.

Các nền tảng trực tuyến cũng có thể bảo vệ mạnh mẽ chống lại tình trạng lợi dụng tăng giá hàng. Chẳng hạn, Amazon đã cảnh báo người bán không được tính giá cắt cổ cho khẩu trang, nếu không, họ sẽ bị tống khứ ra khỏi trang web Amazon.com.

Khi phần lớn nền kinh tế được đưa lên trực tuyến, việc theo dõi hiệu suất trở nên dễ dàng hơn, nhanh hơn và chính xác hơn. Dữ liệu này có thể được sử dụng để điều chỉnh các phản ứng chính sách và cải thiện tính chính xác của dự báo, từ đó nâng cao niềm tin kinh doanh, khuyến khích đầu tư và đẩy nhanh quá trình phục hồi.

Đối với phần còn lại của thế giới, ngành du lịch đang đối mặt với cú sốc cực kỳ lớn, thậm chí ở những quốc gia không bị tác động quá nặng nề. Các công ty có hoạt động mạnh tại Trung Quốc – như trong ngành xe hơi và hàng sang chảnh – cũng có khả năng bị tổn thương, nhưng họ có lẽ sẽ sớm phục hồi theo nền kinh tế Trung Quốc.

Thậm chí nếu dịch Covid-19 được ngăn chặn khá sớm, cuộc khủng hoảng này có thể đẩy nhanh quá trình chuyển chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc. Quá trình này đã được triển khai trong vài năm qua, khi xuất hiện sự chuyển dịch trong lợi thế cạnh tranh của Trung Quốc từ hoạt động sản xuất thâm dụng lao động giá rẻ sang các hoạt động thương mại có giá trị gia tăng cao hơn. Cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung cũng góp phần củng cố cho xu hướng này. Virus corona có thể đặt dấu chấm hết cho vai trò công xưởng hàng đầu thế giới của Trung Quốc.

Thế nhưng, quan trọng hơn cả vị thế của Trung Quốc trong chuỗi giá trị toàn cầu là việc nhận ra mạng lưới cung ứng toàn cầu nhìn chung đã gắn quá chặt với nhau và thiếu khả năng phục hồi, dù không rõ Covid-19 có thúc đẩy thay đổi được điều này không.

Mặc dù có sự chậm trễ vào giai đoạn đầu của dịch bệnh, nhưng các cơ quan chức trách Trung Quốc cũng đưa ra các động thái quyết liệt. Có thể là biện pháp chưa hoàn hảo, nhưng trong cuộc khủng hoảng như thế này, chẳng có biện pháp nào tuyệt vời và cũng chẳng có gì đảm bảo các biện pháp được lựa chọn sẽ hiệu quả.

Dịch virus corona có rủi ro lớn và rất đáng sợ, nhưng cho tới nay, những rủi ro đó dường như khó lòng trở thành hiện thực khi các quốc gia đồng loạt đưa ra các biện pháp mạnh mẽ, quyết liệt. Thay vào đó, ông Michael Spence cho rằng các hậu quả kinh tế từ dịch bệnh có lẽ sẽ lớn nhưng chỉ mang tính tạm thời.

* WHO: Tỷ lệ tử vong của virus corona trên toàn cầu là 3,4%, cao hơn ước tính trước đó là 2,3%

* Chuyên gia chứng khoán Việt Nam nhận định ra sao về việc FED hạ lãi suất khẩn cấp?

Nguồn Project Syndycate