Lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ có thật sự cần thiết?

Ấn Độ, nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, tháng trước đã cấm vận chuyển gạo trắng (không bao gồm gạo basmati) ra nước ngoài, trong một nỗ lực kiềm chế giá cả trong nước tăng cao. 

Động thái này diễn ra sau lệnh cấm xuất khẩu gạo tấm cách đây gần một năm và sau đó áp thuế 20% đối với các loại gạo xuất khẩu khác nhau .

Trong nhiều năm, Thái Lan là nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới nhưng đã tụt lại phía sau Ấn Độ khoảng một thập kỷ trước do một loạt sai lầm chính sách ở Bangkok. Chính sách xuất khẩu ngoằn ngoèo thường xuyên của Ấn Độ giờ đây có thể tạo tiền đề cho việc Thái Lan trở lại ngôi vương.

Ấn Độ hiện nắm giữ khoảng 40% thị trường xuất khẩu gạo toàn cầu, xuất khẩu gạo đến hơn 130 quốc gia. Gạo trắng và gạo tấm (không phải basmati) chiếm 10 triệu tấn trong tổng số 22 triệu tấn mà Ấn Độ xuất khẩu ra nước ngoài năm ngoái.

Lệnh cấm xuất khẩu gạo sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với nhiều quốc gia, đặc biệt là đối với các quốc gia châu Á và châu Phi nhập khẩu gạo.

Động thái này đã làm gia tăng lo ngại về an ninh lương thực, với một số nhà phân tích dự đoán giá gạo toàn cầu có thể tăng tới 15%, trong bối cảnh lo ngại về việc Nga rút khỏi thỏa thuận cho phép Ukraine xuất khẩu ngũ cốc qua Biển Đen. Tình trạng mua gạo Ấn Độ trong hoảng loạn đã xuất hiện ở các quốc gia có đông cộng đồng người di cư như Canada và Mỹ.

Theo Đạo luật An ninh Lương thực Quốc gia năm 2013, chính phủ Ấn Độ phân phối gạo và lúa mì cho hơn 800 triệu công dân. Để đáp ứng cam kết này, Tập đoàn Lương thực Ấn Độ (FCI) hàng năm thu mua khoảng 40 triệu tấn gạo.

Tính đến tháng trước, FCI có 41 triệu tấn gạo trong kho và 30 triệu tấn lúa mì. Với định mức dự trữ hiện tại của chính phủ, Ấn Độ đang ở trong tình trạng khá thoải mái khi đáp ứng nhu cầu lương thực trong nước.

Kể từ năm 2020, Ấn Độ đã sử dụng một số gạo dự trữ dư thừa của mình để sản xuất ethanol. Là một phần của sáng kiến ​​này, FCI đã bán khoảng 1,31 triệu tấn gạo để sản xuất ethanol trong năm tài chính kết thúc vào tháng 6. Việc bán hàng đã bị dừng lại vào giữa tháng 7 do lo ngại về giá ngũ cốc tăng và tác động của những đợt nắng nóng gần đây đối với sản xuất gạo. Theo chính phủ, giá thực phẩm bán lẻ đã tăng 11,5% trong năm qua.

Lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với nhiều quốc gia, đặc biệt là các nước nhập khẩu ở châu Á và châu Phi. Ảnh: Reuters.

Lệnh cấm xuất khẩu gạo tấm vào tháng 9 năm ngoái và thuế xuất khẩu 20% áp dụng đối với các lô hàng khác đã không làm gián đoạn dòng gạo ra nước ngoài nhiều như dự kiến.

Theo dữ liệu từ Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển, các lô hàng gạo tấm của Ấn Độ đã giảm xuống 30.000 tấn vào tháng 11 năm ngoái từ 364.000 tấn vào tháng 8/2022, nhưng sau đó dần hồi phục và đạt 210.000 tấn vào tháng 3/2023. Trong khi đó, xuất khẩu gạo (không gồm basmati) tăng từ 1,42 triệu tấn vào tháng 9/2022 lên khoảng 1,91 triệu tấn vào tháng 3/2023.

Những con số ổn định này nhấn mạnh nhu cầu toàn cầu mạnh mẽ đối với ngũ cốc Ấn Độ, do nguồn cung lương thực bị gián đoạn vì chiến tranh Ukraine, biến đổi khí hậu và các yếu tố khác. Thị trường gạo thế giới đang khan hiếm do khoảng 90% lượng gạo sản xuất ra đều được tiêu thụ trong nước, nổi bật nhất là Trung Quốc.

Ấn Độ không thể coi thường vị trí dẫn đầu thị trường gạo toàn cầu. Những thay đổi chính sách thường xuyên sẽ ảnh hưởng đến uy tín của các nhà xuất khẩu Ấn Độ và khiến người mua chuyển sang các nhà cung cấp đáng tin cậy hơn.

Những hạn chế mới nhất cho đến nay đã tạo ra tình trạng mua sắm và đầu cơ hoảng loạn, đẩy giá cả toàn cầu lên cao hơn là giải quyết những lo lắng về lạm phát trong nước. 

Theo Nikkei Asia, nói về mặt giải quyết hiệu quả tình trạng lạm phát trong nước thì lệnh xấm xuất khẩu đã phản tác dụng. Thay vào đó, chính phủ nên tham gia vào việc bán các kho dự trữ ngũ cốc trên thị trường mở, như đã từng làm trước đây để xoa dịu nỗi lo lạm phát, hoặc mở rộng mạng lưới an toàn cho người tiêu dùng không dư dả về mặt tài chính. Cũng theo Nikkei Asia, Ấn Độ đã có thể hành động có trách nhiệm hơn đối với cả công dân của mình và các quốc gia nước ngoài phụ thuộc vào sản lượng của nước này.

Có thể bạn quan tâm: 

Ấn Độ lọt vào mắt xanh của các nhà sản xuất ô tô toàn cầu

Nguồn Nikkei Asia