Khi nào dân số toàn cầu sẽ đạt đỉnh điểm?

Theo dữ liệu từ Bản sửa đổi Triển vọng Dân số Thế giới năm 2022 của Liên Hiệp Quốc, chúng ta có thể thấy đỉnh điểm là hơn 10,4 tỉ người vào cuối những năm 2080. Mặc dù các dự đoán của Liên Hiệp Quốc được sử dụng rộng rãi nhất nhưng điều này không nhất thiết có nghĩa là chúng chính xác nhất. Một số mô hình thay thế đã dự đoán đỉnh điểm sớm hơn và thấp hơn, cho thấy dân số thế giới có thể giảm sớm hơn dự kiến.

Trong bản sửa đổi mới nhất của Liên Hiệp Quốc, đã hạ ước tính về dân số toàn cầu vào năm 2100, từ 10,9 tỉ người (tính đến năm 2019) xuống còn 10,4 tỉ người (tính đến năm 2022).

Trong đồ họa dưới đây, đã hình dung các dự báo dân số đến năm 2100 từ 3 tổ chức: Liên Hiệp Quốc (UN), Viện Đo lường và Đánh giá Y tế (IHME) và Viện Phân tích Hệ thống Ứng dụng Quốc tế (IIASA):

Lưu ý rằng các dự đoán của Liên Hiệp Quốc là vào năm 2022, IHME là vào năm 2020 và IIASA là vào năm 2014. Từ dữ liệu này, có thể thấy rằng Liên Hiệp Quốc kỳ vọng thế giới sẽ đạt dân số cao nhất vào năm 2086, cũng như duy trì trên 10 tỉ người vào năm 2100.

Mặt khác, cả mô hình IHME và IIASA đều không kỳ vọng dân số toàn cầu sẽ đạt 10 tỉ người, thay vào đó dự báo mức cao nhất là 9,7 tỉ người vào những năm 2060 (IHME) hoặc 9,4 tỉ người vào năm 2070 (IIASA). Cả 2 mô hình cũng dự đoán dân số sẽ giảm trở lại mức 8 tỉ người vào năm 2100.

Sự khác biệt vào năm 2100 là rất đáng kể, chẳng hạn như dự báo của IHME thấp hơn dự báo của Liên Hiệp Quốc là 1,6 tỉ người. Viện Đo lường và Đánh giá Sức khỏe (IHME) là viện nghiên cứu có trụ sở tại Seattle được thành lập năm 2007 bởi Quỹ Bill & Melinda Gates. Sứ mệnh là “cung cấp cho thế giới bằng chứng kịp thời, phù hợp và có giá trị về mặt khoa học để cải thiện chính sách và thực hành y tế”.

Mặt khác, IIASA là một viện nghiên cứu quốc tế có trụ sở tại Áo, được thành lập từ năm 1972. Viện được thành lập để cải thiện hợp tác khoa học giữa Liên Xô và Mỹ, và ngày nay có các thành viên ở trên 20 quốc gia.

Để hiểu lý do tại sao mô hình IHME và IIASA khác với mô hình của Liên Hiệp Quốc, chúng ta hãy xem dự đoán của từng tổ chức về tỉ lệ sinh, được đo bằng số trẻ em trên mỗi phụ nữ.

Dựa trên biểu đồ này, IHME và IIASA dự kiến ​​tỉ lệ sinh toàn cầu sẽ giảm với tốc độ nhanh hơn trước năm 2050, sau đó ổn định khi chúng ta tiến gần đến năm 2100. Điều này trái ngược với dự đoán của Liên Hiệp Quốc, vốn cho rằng tỉ lệ sinh sẽ giảm với tốc độ chậm hơn, ổn định hơn trong tất cả các năm đường tới 2100.

Nói chung, tỉ lệ sinh của một quốc gia sẽ giảm khi quốc gia đó phát triển hơn. Điều này là do nhiều yếu tố như tỉ lệ phụ nữ có trình độ học vấn cao hơn (và do đó có nhiều phụ nữ hơn trong lực lượng lao động), khả năng tiếp cận các biện pháp tránh thai và kế hoạch hóa gia đình cao hơn, cũng như chi phí sinh con cao hơn.

Châu Phi cận Sahara có một trong những tỉ lệ sinh cao nhất thế giới, nhưng tỉ lệ này đang giảm nhanh chóng khi khu vực này có tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng. Ví dụ, GDP bình quân đầu người ở châu Phi cận Sahara đã tăng từ 632 USD năm 2000 lên 1.690 USD vào năm 2022.

Do sự chuyển đổi kinh tế này, một số nhà nghiên cứu tin rằng châu Phi sẽ trải qua quá trình chuyển đổi nhân khẩu học nhanh chóng tương tự như Đông Á, trong đó tốc độ tăng trưởng dân số giảm mạnh. Ví dụ: một cuộc khảo sát của UNICEF từ năm 2021 cho thấy tỉ lệ sinh ở Nigeria đã giảm từ 5,8 xuống 4,6 (giảm 17%) chỉ sau 5 năm.

Bây giờ quay lại câu hỏi hiện tại, chúng ta hãy xem dự đoán về tỉ lệ sinh của Liên Hiệp Quốc và IHME cho khu vực châu Phi cận Sahara khác nhau như thế nào.

Những khác biệt này có vẻ nhỏ nhưng ngay cả một vài chữ số thập phân cũng có thể có tác động rất lớn. Ví dụ: chúng ta hãy xem lại dự báo dân số của Liên Hiệp Quốc vào năm 2100 là 10,4 tỉ người.

Theo kịch bản sinh thấp của Liên Hiệp Quốc (tỉ lệ sinh vẫn thấp hơn 0,5), dân số vào năm 2100 sẽ nhỏ hơn đáng kể 7,0 tỉ người. Trong khi đó, theo kịch bản sinh cao (tỉ lệ sinh vẫn cao hơn 0,5), dân số sẽ tăng lên 14,7 tỉ người.

Do đó, tỉ lệ sinh thay đổi như thế nào ở các khu vực có mức sinh cao như châu Phi cận Sahara sẽ có ảnh hưởng đáng kể đến thời điểm dân số toàn cầu đạt đến đỉnh điểm.

Có thể bạn quan tâm:

Năm 2022, người nhập cư chiếm 13,9% dân số Mỹ

Nguồn Visualcapitalist