Kế hoạch "Made in China 2025" chỉ là hổ giấy?

Tham vọng công nghiệp của Trung Quốc cần có sự hỗ trợ của Mỹ. Nhưng kế hoạch thống trị công nghệ toàn cầu của nước này có khả thi không?

Còn lâu mới đạt được tham vọng

Tuần trước, Bloomberg đưa tin Bắc Kinh đang xem xét việc trì hoãn các mục tiêu trong chương trình Made in China 2025 của họ. Lộ trình, tìm cách thúc đẩy sản xuất công nghệ quan trọng trong nước, là cốt lõi của sự tranh chấp trong cuộc chiến thương mại của Tổng thống Donald Trump. Các báo cáo khác cho biết Trung Quốc có thể thay thế hoàn toàn chương trình và mở cửa nhiều hơn với các công ty nước ngoài.

Tuy nhiên, cùng ngày, Hội đồng Nhà nước cho biết họ đã quyết định thúc đẩy nông nghiệp cơ giới hóa và nâng cấp máy móc nông nghiệp (đồng thời lưu ý rằng nông dân sẽ được trợ cấp dù mua thương hiệu nước ngoài hay Trung Quốc). Và Bộ Công nghiệp và Công nghệ thông tin cho biết họ sẽ đưa ra các chính sách để nâng cấp sản xuất với các công nghệ tiên tiến. Cả hai thông báo đều phù hợp với mục tiêu 2025 của Made in China.

Các báo cáo cho thấy một điều rõ ràng: Trung Quốc sẽ sớm giảm bớt các mục tiêu công nghiệp của mình. Đồng thời, Trung Quốc cũng cần rất lâu mới đạt được những mục tiêu đó.

Tỷ lệ cấu thành nước ngoài trong các sản phẩm xuất khẩu của Trung Quốc ngày càng giảm.

Theo con số, Trung Quốc ngày càng không cần các nhà máy thế giới. Tỉ lệ thành phần nước ngoài của các sản phẩm xuất khẩu đã giảm trong 20 năm qua. Hầu hết các đầu vào cơ bản hiện được sản xuất tại Trung Quốc. Nhưng điều đó cũng đúng với các công ty nước ngoài. Ví dụ như ABB, Công ty công nghiệp khổng lồ của Thụy Sĩ sử dụng 90% các bộ phận trong nước để sản xuất máy biến áp, robot và thiết bị điện ở Trung Quốc và bán phần lớn sản lượng của nó ở đó, theo Morgan Stanley.

Made in China 2025, được công bố vào mùa hè 2015, đã đặt ra cách thức và lý do tại sao Trung Quốc cần phải leo lên các bậc thang công nghệ và thu hẹp khoảng cách với các nước phát triển trong sản xuất cao cấp hoặc thông minh.

Kế hoạch đã xác định 10 lĩnh vực chính và đặt ra các mục tiêu để nâng cao tỷ lệ nội địa trong các thành phần và vật liệu cốt lõi. Cộng đồng toàn cầu đã lo ngại trước đề xuất này, coi đây là một loại chính sách ngầm thay thế nhập khẩu. Quy mô tài chính của nó đã khiến người ta rùng mình, với hàng trăm tỉ USD tiền được hỗ trợ đến từ các ngân hàng nhà nước và các quỹ khác của chính phủ.

Nhưng Bắc Kinh không có nhiều thứ để thể hiện cho tất cả những tham vọng này. Chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển (R&D) của Trung Quốc, trong khi tăng trưởng, vẫn thấp hơn so với Mỹ và Nhật Bản tính theo phần trăm GDP. Cường độ nghiên cứu và phát triển, thước đó cho việc đất nước đã tiêu tiền hiệu quả như thế nào, gần như không tăng trong hai năm qua.

Chi tiêu R&D trên GDP.

Tại một diễn đàn kinh doanh gần đây, một quan chức cấp cao của ủy ban các vấn đề tài chính và kinh tế của Quốc hội Trung Quốc cho biết đất nước có khả năng bỏ lỡ các mục tiêu cho chi tiêu Nghiên cứu và Phát triển (R&D) trên GDP trong kế hoạch 5 năm kết thúc năm 2020. Quốc gia thực tế sẽ chi tiêu ít hơn 100 tỉ USD so với ngân sách dự kiến.

Nói chuyện với các CEO của các nhà sản xuất máy móc của Đức, và họ sẽ cho bạn biết chuyên môn của Trung Quốc có thể đã đạt đến cấp độ thứ hai hoặc thứ ba, nhưng nó không ở gần mức cao nhất. Các công ty hóa chất ở miền nam Trung Quốc cho biết mọi doanh nhân địa phương đều muốn tạo ra các sản phẩm chất lượng cao những thường hay thất bại vì những công thức không ổn định.

Trong năm 2017, sản xuất công nghệ cao chỉ chiếm dưới 13% tổng giá trị gia tăng công nghiệp. Hơn một nửa các tiêu chuẩn công nghệ của Trung Quốc cho sản xuất thông minh không đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế được chấp nhận. Điều đó có thể cản trở các công ty nước ngoài, nhưng nó cũng cản trở các công ty Trung Quốc trên trường quốc tế.

Vẫn phải tiếp tục mở cửa cho cạnh tranh quốc tế

Hiện trạng của ngành phương tiện năng lượng mới (NEV) cho thấy Trung Quốc khó có thể dẫn đầu trong cuộc đua với thế giới. Sản xuất trong nước được cho là chiếm 80% thị trường NEV vào năm 2025. Tuy nhiên, trong hàng triệu NEV mà Trung Quốc hiện đang sản xuất ra, nó vẫn chưa tạo ra một nhà vô địch toàn cầu hoặc thậm chí là một nhà vô địch trong nước. Thay vào đó, trợ cấp đã dẫn đến những dòng xe điện chất lượng thấp. Một số công ty được cho là có thể đè bẹp Tesla đã đến rồi đi. Cuối cùng, Trung Quốc đã để Tesla đến mở nhà máy.

Doanh số bán phương tiện vận tải xanh có tăng, nhưng không có công ty nào nổi trội.

Bất chấp căng thẳng thương mại và các rào cản rõ ràng, nhà đầu tư nước ngoài vẫn tiếp tục đổ vốn vào Trung Quốc. Trong 11 tháng đầu năm, đầu tư nước ngoài đã tăng 1,1% lên hơn 120 tỷ USD và số doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài mới được phê duyệt tăng gần 78%. Các quỹ đi vào khu vực công nghệ cao đã tăng 30%.

Rõ ràng, các nhà đầu tư nước ngoài không quá quan ngại về Made in China 2025. Xét cho cùng, các quốc gia khác có chính sách công nghiệp. Hiệp định thương mại Mỹ-Mexico-Canada có các quy tắc nội dung địa phương. Ấn Độ có thuế nhập khẩu cắt cổ. Và Ủy ban Đầu tư nước ngoài tại Mỹ hiện nhắm vào tất cả các ngành công nghiệp mà Trung Quốc đã liệt kê trong kế hoạch năm 2025.

Sự cởi mở của Trung Quốc đối với đầu tư nước ngoài đã phục vụ tốt cho đất nước - và các công ty nước ngoài như BMW, DowDuPont và Apple  đã thu được lợi nhuận từ đó. Trung Quốc có thể leo lên trong bậc thang công nghệ bằng cách để cho công ty của mình cạnh tranh các đối thủ tầm cỡ thế giới hơn là tìm cách đóng cửa. Made in China 2025 gây ra một chút lo ngại là vì thế.

Nguồn Bloomberg