Ikigai và lý do bạn thức dậy mỗi sáng

Cụm từ ikigai trong tiếng Nhật được hợp thành từ 2 từ kanji: “iki” có nghĩa là “cuộc sống” và “gai” có nghĩa là “giá trị” hoặc “sự xứng đáng”. Khi ghép lại, ikigai có nghĩa là giá trị của cuộc sống, hay hạnh phúc trong cuộc sống. Nói một cách đơn giản, ikigai là lý do bạn thức dậy vào mỗi buổi sáng. 

Ikigai của mỗi người là độc nhất

Từ “cuộc sống” trong tiếng Anh có thể dùng để chỉ cuộc đời hoặc đời sống hằng ngày, nhưng trong tiếng Nhật, chúng tôi có 2 từ riêng biệt cho 2 khái niệm đó: “jinsei” là “cuộc đời”, còn “seikatsu” chỉ “đời sống thường nhật”. Theo Akihiro Hasegawa, nhà tâm lý học lâm sàng kiêm Phó Giáo sư tại Đại học Toyo Eiwa, người đã nghiên cứu khái niệm ikigai suốt nhiều năm, về thực chất, ikigai không nhất thiết phải là mục đích của cả đời người mà đơn giản là niềm vui của con người trong cuộc sống hằng ngày, một điều mà khi thiếu đi thì cuộc sống sẽ kém vui.

Khái niệm này rất phổ biến ở Nhật, nhưng nó không có trong sách vở, không được giáo dục trong trường học mà là một khái niệm đa diện, người ta sẽ dần hiểu ra trong quá trình sống và trưởng thành. Theo Giáo sư Hasegawa, cụm từ ikigai có nguồn gốc từ thời Heian (794-1185 Công nguyên). “Gai” bắt nguồn từ từ “kai”, có nghĩa là “vỏ sò”, vì những chiếc vỏ sò từng được coi là rất có giá trị. Khi ghép lại, ikigai mang nghĩa “giá trị trong sinh hoạt” hay “các giá trị trong cuộc sống”.

Ikigai của mỗi người là độc nhất, bởi tất cả chúng ta đều tìm thấy niềm vui trong những khía cạnh khác nhau của cuộc sống. Không có câu trả lời nào là đúng hay sai cả. Do đó, ikigai thường mang tính thực tế hơn là duy tâm. Ikigai của một người có thể là gia đình, công việc, sở thích, một chuyến đi chụp ảnh được lên kế hoạch cho dịp cuối tuần, hoặc thậm chí là những điều đơn giản như thưởng thức một ly cà phê sáng cùng người bạn đời, hay dắt chú chó cưng đi dạo.

Trong vài năm qua, thế giới ngày càng quan tâm đến chánh niệm hoặc quan điểm “sống trong hiện tại”. Đối với nhiều người trong chúng ta, nhất là những người trẻ tuổi, cuộc sống có nhiều điều cần khám phá đến mức thật khó để ngồi yên một chỗ.
Chúng ta sống như loài cá ngừ, ngỡ rằng mình sẽ không sống nổi nếu ngừng xê dịch. Người Nhật cũng không ngoại lệ. Rất nhiều người thích sự bận rộn và luôn tìm kiếm những điều mới mẻ nhưng chúng tôi vẫn chú ý đến chi tiết, một thói quen mà tôi tin là sẽ giúp chúng ta tận hưởng từng phút giây bằng cách nhận thức tốt hơn về vạn vật xung quanh. Và ikigai đề cao việc chú tâm vào mỗi khoảnh khắc, chứ không chỉ riêng hành trình lớn của đời người. Sự chú tâm và trân trọng từng khoảnh khắc hiện tại này có thể được tìm thấy dưới nhiều hình thức trong văn hóa Nhật.

Cảm xúc chứ không phải lý trí

Một tính chất quan trọng của ikigai là nó dựa trên cảm xúc chứ không phải lý trí. Ikigai là thứ bạn cảm nhận bằng trái tim chứ không phải suy nghĩ bằng bộ não. Logic lập luận rằng bạn sẽ hạnh phúc khi có nhiều tiền vì khi đó bạn có thêm nhiều lựa chọn trong cuộc sống, thế nhưng người ta có thể có rất nhiều tiền mà vẫn cảm thấy tâm hồn trống rỗng.

Cảm xúc không biết nói dối. Do đó, hãy thành thật với cảm xúc của mình vì điều này sẽ giúp ích cho quá trình tìm kiếm ikigai. Điều khơi gợi cảm giác hân hoan trong sâu thẳm trái tim bạn có thể chính là ikigai của bạn.

Tùy vào ikigai của mỗi người là gì mà chúng ta sẽ nhận được những điều khác nhau từ nó, nhưng nhìn chung, hiểu về ikigai của bản thân chúng ta sẽ cảm thấy hạnh phúc và hài lòng; có tâm trí điềm tĩnh và vững vàng; kiểm soát cuộc sống thường nhật tốt hơn; trưởng thành và tiến bộ; tìm thấy mục đích sống; cảm thấy được thúc đẩy và được truyền động lực; chủ động hơn cũng như tìm thấy nguồn sinh lực để sống và phát triển... 

Tất cả những điều này có được là nhờ bạn hiểu bản thân muốn gì và trân trọng điều gì trong cuộc sống. Nhưng trên hết, nhờ biết được điều mình thật sự yêu thích và đam mê, ikigai đem đến sự tập trung và định hướng, đồng thời trở thành mỏ neo trong cuộc sống. Có ikigai, người Nhật không phải băn khoăn điều gì quan trọng với mình và vì thế, bạn sẽ biết phải ưu tiên điều gì.

Sau cùng, mục đích của ikigai là để hiểu chính mình. Như đã nói, ikigai thể hiện những giá trị của bản thân trong cuộc sống, điều bạn quan tâm nhất và điều chúng ta ưu tiên. Tìm kiếm ikigai không hề dễ dàng, nhưng nếu không biết ikigai của mình là gì, chúng ta không thể sống theo nó. Vì vậy dành thời gian và công sức tìm kiếm ikigai là một việc hoàn toàn xứng đáng.

Cuộc sống sẽ luôn đem đến cho ta những khó khăn riêng và chắc chắn ikigai không phải là một công thức kỳ diệu giúp mọi thứ trở nên hoàn hảo. Nhưng khi có ikigai trên từng chặng đường, chúng ta có thể mãn nguyện khi nhìn lại cả cuộc đời mình

Yukari Mitsuhashi
Ký giả tự do Los Angeles