Hậu quả của chiến tranh thương mại đã bị phóng đại?

Tác động rất hạn chế

"Chiến tranh thương mại" tạo ra một chủ đề đầy kịch tính, tràn đầy ý nghĩa nghiêm trọng. Những đe dọa thương mại của ông Donald Trump đã làm mất ổn định thị trường tài chính. Các nhà đầu tư nước ngoài đang rút lui khỏi các thị trường mới nổi. Thị trường chứng khoán Trung Quốc giảm 25% kể từ tháng 1. Nhưng mức thuế của Tổng thống Mỹ sẽ ảnh hưởng đến mức độ nào?

Các nhà kinh tế có nhiều quan điểm khác nhau, nhưng họ nhất trí về một chủ đề: Hạn chế thương mại là xấu. Ông Trump phớt lờ lý thuyết kinh điển của nhà kinh tế học người Anh David Ricardo hai thế kỷ trước: Một quốc gia không thể tự làm tốt hơn bằng cách áp đặt các rào cản thương mại. Để làm như vậy là giống như đặt tảng đá tại bến cảng của riêng bạn. Thương mại nên đa phương: Các quốc gia nên mua từ nhà cung cấp rẻ nhất và bán cho nhà thầu cao nhất.

Từ một số nghiên cứu, tờ Nikkei Asian Review cho rằng các biện pháp này sẽ không có tác động nhiều đến nhập khẩu của Mỹ vì chúng không được áp dụng cho tất cả các nhà cung cấp. Đối với hàng nhập khẩu, thiệt hại đối với người Mỹ chỉ là sự khác biệt giữa giá mua hàng hóa Trung Quốc và giá mua cao hơn một chút từ các nguồn thay thế, trong nước hoặc nước ngoài.

Hơn nữa, là một quốc gia giàu tài nguyên lớn, thương mại quốc tế của Mỹ là tương đối nhỏ. Nhập khẩu là 15% tổng sản phẩm quốc nội, khoảng một nửa mức trung bình của OECD. Với GDP của Mỹ khoảng 20.000 tỉ USD, những thiệt hai là là khá nhỏ.

Các tính toán dựa trên mô hình chi tiết nói lên điều gì? Báo cáo Triển vọng kinh tế thế giới của Quỹ tiền Tệ Quốc tế (IMF), được chuẩn bị cho cuộc họp thường niên tại Bali vào đầu tháng 10, trình bày một loạt các kịch bản, với kịch bản cơ sở kết hợp các biện pháp đã được công bố.

Kịch bản này giả định sự trả đũa các quốc gia khác, cộng với sự bi quan làm giảm đầu tư. Trong kịch bản này, thiệt hại lâu dài đối với GDP của Mỹ và Trung Quốc là chưa tới 0,5%. Đối với thế giới nói chung, tác động hầu như là không đáng kể.

IMF nêu lên các hạn chế khác. Nhưng ngay cả trường hợp xấu nhất, căng thẳng thương cũng chỉ lấy đi chưa đến 1% GDP của Mỹ, 0,6% GDP của Trung Quốc và 0,1% GDP thế giới. Trong mọi trường hợp, các kịch bản này chỉ là giả định. Ví dụ, họ giả định rằng NAFTA sụp đổ, mà bây giờ điều đó là không xảy ra bởi NAFTA đã được thay thế bởi USMAC-Thỏa thuận thương mại Mỹ-Mexico-Canada. Hầu hết các kết quả gián đoạn mà mô hình giả định từ các hạn chế về thương mại ô tô, vẫn chỉ là một mối đe dọa.

Thiệt hại của những kịch bản xấu nhất này vẫn còn khá nhỏ. Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 và chương trình ngân sách khắc khổ trong thời gian phục hồi kinh tế còn gây ra thiệt hại lớn hơn. Kết quả là, GDP của Mỹ thấp hơn 10% so với dự báo trước khủng hoảng.

Toàn cầu hóa vẫn là xu hướng chính

Ông Trump có thể gây hại nhiều hơn cho nền kinh tế toàn cầu thông qua việc cắt giảm thuế thu nhập doanh nghiệp. Nhờ sự mở rộng tài chính không đúng lúc này, nền kinh tế Mỹ đang phát triển với tốc độ không bền vững. Thay vì nhẹ nhàng điều chỉnh chu kỳ trưởng thành với mục tiêu duy trì nó trong một vài năm, ông Trump đã đặt ra mức cắt giảm thuế cao mà sẽ mang lại một sự suy thoái sớm hơn.

Điều này đã khiến nền kinh tế Mỹ nổi trội hơn với phần còn lại của thế giới. Đồng USD mạnh và lãi suất tăng của Mỹ tạo ra những căng thẳng hiện đang được thấy ở các thị trường mới nổi, nơi mà các nền kinh tế tốt như Indonesia phải thắt chặt chính sách tiền tệ và tài chính để đối phó với việc dòng Mỹ, với tác động bất lợi đến tăng trưởng.

Việc giảm tầm quan trọng của thuế quan của Trump không phải là phủ nhận rằng chúng không tạo ra những mối đe dọa toàn cầu hóa nói chung. Từ sau Thế chiến thứ 2, sự gia tăng ngoạn mục trong mức sống ở cả hai thế giới phát triển và mới nổi phần nhiều nhờ toàn cầu hóa ngày càng gia tăng này. Sự cởi mở quốc tế tạo ra một động lực mạnh mẽ, trao đổi ý tưởng và kỹ thuật sản xuất, nâng cao trình độ học vấn, đầu tư nước ngoài và cạnh tranh đã buộc hiệu quả trên các nền kinh tế đang hướng nội.

Tất cả điều này diễn ra trong khuôn khổ giao dịch đầy những hạn chế, ngoại lệ, mâu thuẫn và quan niệm sai lầm. Bất chấp sự không hoàn hảo, toàn cầu hóa vẫn mở rộng. Đây là một môi trường mạnh mẽ, không dễ bị gián đoạn.

Thuế quan sai lầm của ông Trump và việc rút khỏi một số hiệp định quốc tế (chẳng hạn như Hiệp ước Khí hậu Paris) không đem lại lợi ích nhiều. "Nước Mỹ trên hết" không ám chỉ một vương quốc cô lập. Ông Trump thích giao dịch thương mại song phương hơn đa phương, nhưng ông vẫn muốn giao thương. Tác giả của "The Art of the Deal" (Nghệ thuật thương lượng) muốn giành chiến thắng trong cuộc đàm phán, chứ không phải là bỏ đi, như là hiệp ước thay thế NAFTA cho thấy. Ông muốn các cơ quan quốc tế ủng hộ nước Mỹ, nhưng ông không cấm giao thương.

Trong khi đó, các nước khác có thể - và nên - giữ đà thúc đẩy hợp tác. Họ có thể bù đắp tổn thất liên quan đến Mỹ thông qua các hiệp định thương mại tự do đa phương như Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương gồm 11 thành viên (CPTPP) và Quan hệ Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP).

Toàn cầu hóa đã diễn ra ngày một sâu sắc không chỉ trong các cơ sở sản xuất và chuỗi cung ứng, mà còn trong tư duy. Dường như chính sách thương mại của Trump không thể đánh dấu sự kết thúc của toàn cầu hóa.

Nguồn Nikkei Asian Review