Giả thuyết mới về ca COVID-19 đầu tiên ở Vũ Hán

Theo The New York Times, nghiên cứu mới cho rằng ca COVID-19 đầu tiên trên thế giới có thể là một tiểu thương chợ Vũ Hán.

Nhà khoa học Michael Worobey, chuyên gia hàng đầu về truy vết tiến hóa của virus tại Đại học Arizona, Mỹ, nhận định người đầu tiên đổ bệnh vì nCoV là tiểu thương buôn bán tại chợ hải sản Hoa Nam ở thành phố Vũ Hán, Hồ Bắc,Trung Quốc, không phải một kế toán sống cách đó vài km như kết luận trước đây của WHO.

Ông Worobey đưa ra nhận định này sau khi xem xét những gì đã được công khai trên các tạp chí y khoa, cũng như các video phỏng vấn trên một tờ báo Trung Quốc với những người được cho là hai ca COVID-19 đầu tiên được ghi nhận.

Cuối tháng 12/2019, các bác sĩ tại một số bệnh viện ở Vũ Hán phát hiện những trường hợp viêm phổi lạ ở người làm việc tại chợ hải sản Hoa Nam. Ngày 30/12, quan chức y tế công cộng Vũ Hán yêu cầu các bệnh viện báo cáo bất kỳ trường hợp mới nào liên quan đến chợ.

Lo sợ tái phát bùng dịch SARS, giới chức Trung Quốc ra lệnh đóng cửa chợ Hoa Nam từ ngày 1/1/2020. Bất chấp những biện pháp đó, ca "viêm phổi lạ" vẫn tăng tại Vũ Hán.

Ngày 11/1/2020, giới chức Vũ Hán cho biết các ca nCoV đầu tiên được phát hiện từ ngày 8/12. Hồi tháng 2, họ xác định bệnh nhân đầu tiên là một kế toán họ Chen, xuất hiện triệu chứng ngày 8/12 và không có mối liên hệ nào với chợ.

Một chiếc xe ứng phó khẩn cấp về vệ sinh ở Vũ Hán rời khỏi chợ hải sản Hoa Nam. Ảnh: AFP.

Hồi tháng 1, các điều tra viên do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) lựa chọn đã đến Trung Quốc tìm hiểu về nguồn gốc COVID-19 và phỏng vấn Chen. Báo cáo hồi tháng 3 của WHO mô tả Chen là ca nhiễm đầu tiên được ghi nhận.

Bác sĩ tại bệnh viện Xinhua Hồ Bắc cho biết Chen xuất hiện triệu chứng từ ngày 8/12/2019, nhưng một bác sĩ cấp cao tại Bệnh viện Trung ương Vũ Hán, nơi Chen điều trị, nói rằng kế toán viên này xuất hiện triệu chứng vào khoảng ngày 16/12/2019.

Khi được hỏi về trường hợp Chen, Ủy ban Y tế Quốc gia Trung Quốc cho biết họ dựa trên bình luận của trưởng nhóm điều tra WHO - Trung Quốc Liang Wannian, người dẫn đầu cuộc phỏng vấn với các bác sĩ bệnh viện Xinhua. Trưởng nhóm điều tra Liang nói trong cuộc họp báo hồi tháng 2 rằng ca COVID-19 sớm nhất xuất hiện triệu chứng vào ngày 8/12 và "không liên quan" đến chợ hải sản Hoa Nam.

Sau đó, các chuyên gia WHO kết luận virus rất có thể lây lan sang người từ động vật, nhưng không thể xác nhận chợ Hoa Nam là nơi COVID-19 khởi phát. Họ cũng nói khả năng virus rò rỉ trong phòng thí nghiệm "cực kỳ khó xảy ra".

Tuy nhiên, tiến sĩ Worobey lập luận rằng mối quan hệ của tiểu thương chợ hải sản Hoa Nam, cũng như phân tích mới về mối liên hệ của những bệnh nhân nhập viện sớm nhất với khu chợ, cho thấy đại dịch COVID-19 có thể bắt nguồn từ đó.

"Ở thành phố 11 triệu dân này, nửa số ca ban đầu đều liên quan đến một địa điểm có kích thước bằng sân bóng đá", tiến sĩ Worobey nói. "Sẽ rất khó giải thích mô hình đó nếu đợt bùng phát không bắt đầu từ chợ hải sản Hoa Nam".

Các thành viên của nhóm điều tra COVID-19 của WHO. Ảnh: AFP.

Là chuyên gia về nguồn gốc bệnh cúm và HIV, ông Worobey cho rằng ca COVID-19 sớm nhất không phải Chen, mà là người phụ nữ bán hải sản Wei Guixian, xuất hiện triệu chứng vào 11/12/2019. Bà Wei cho biết trong cuộc phỏng vấn với truyền thông Trung Quốc rằng các triệu chứng nghiêm trọng bắt đầu vào 11/12, nhưng cảm thấy mệt từ 10/12. Báo cáo của WHO cũng liệt kê một ca vào ngày 11/12 liên quan đến chợ Hoa Nam.

Tiến sĩ Worobey xác định Bệnh viện Trung ương Vũ Hán và Bệnh viện Xinhua Hồ Bắc từng ghi nhận 14 trường hợp viêm phổi không rõ nguyên nhân trước ngày 30/12. Tại mỗi bệnh viện, 4 trong số 7 trường hợp liên quan đến chợ Hoa Nam.

Phát ngôn viên WHO cho biết sẽ "khó bình luận" về ca COVID-19 đầu tiên, vì nhóm điều tra WHO bị hạn chế quyền truy cập dữ liệu y tế và quan trọng là các nhà điều tra phải tiếp tục tìm kiếm ca nhiễm sớm hơn.

Một số chuyên gia nói rằng công việc điều tra của tiến sĩ Worobey là đúng đắn và ca COVID-19 đầu tiên được ghi nhận rất có thể là một người bán hải sản.

Chuyên gia về bệnh tật Peter Daszak thuộc nhóm điều tra WHO nói rằng ông cảm thấy thuyết phục với phân tích của tiến sĩ Worobey và nhóm điều tra WHO đã sai. "Mốc thời gian 8/12 là một sự nhầm lẫn", ông nói.

Tiến sĩ Daszak cho biết đối với các chuyên gia WHO, cuộc phỏng vấn Chen không mang lại manh mối nào. Chen không có mối liên hệ rõ ràng nào với chợ Hoa Nam, phòng thí nghiệm hay tụ điểm đông người. Chen thích dành thời gian lướt Internet và chạy bộ, cũng không di chuyển nhiều.

Chuyên gia Daszak nói nếu nhóm nghiên cứu xác định tiểu thương bán hải sản Wei là ca đầu tiên, họ sẽ quyết liệt theo đuổi các câu hỏi như cô ấy làm việc ở quầy hàng nào và sản phẩm cô bán đến từ đâu.

Tuy nhiên, một số chuyên gia cho rằng phân tích do ông Worobey đưa ra vẫn chưa đủ để trả lời được câu hỏi lớn hơn là đại dịch bắt đầu như thế nào. Họ cho rằng virus có thể đã lây nhiễm cho "bệnh nhân số 0" trước người bán hải sản, sau đó lây lan trong chợ.

Các nghiên cứu về những thay đổi trong bộ gene của virus cho thấy lần lây nhiễm đầu tiên có thể xảy ra vào khoảng giữa tháng 11/2019, vài tuần trước khi tiểu thương Wei bị nhiễm.

"Tôi không đồng ý với phân tích cho rằng tiểu thương Wei là ca nhiễm đầu tiên. Nhưng tôi cũng không cho rằng có bất kỳ dữ liệu nào xác đáng, đầy đủ để khẳng định bất cứ điều gì, ngoài vấn đề chợ hải sản Hoa Nam rõ ràng là sự kiện siêu lây nhiễm", nhà virus học Jesse Bloom tại Trung tâm Nghiên cứu Ung thư Fred Hutchinson cho biết.

Các nhân viên y tế đã chuyển một người chết vì COVID-19 ra khỏi bệnh viện vào tháng 2/2020. Ảnh: AP.

Tiến sĩ Bloom cũng lưu ý đây không phải lần đầu tiên báo cáo của WHO, được thực hiện với sự hợp tác của các nhà nghiên cứu Trung Quốc, bị phát hiện có sai sót, gồm nhầm lẫn về mối liên hệ của bệnh nhân với chợ hải sản Hoa Nam. "Thật hoang mang khi trong tất cả ca nhiễm này, luôn có mâu thuẫn về thời điểm bắt đầu", ông cho hay.

Các nhà khoa học khác cho biết còn lâu mới có thể chắc chắn về nguồn gốc đại dịch bắt nguồn từ chợ Hoa Nam.

"Tiến sĩ Worobey đã tái hiện được những gì có thể từ dữ liệu có sẵn và đó là giả thuyết hợp lý như bất kỳ giả thuyết nào khác. Nhưng tôi không nghĩ chúng ta sẽ biết chuyện gì đang xảy ra, bởi đã hai năm rồi và mọi thứ vẫn mờ mịt", tiến sĩ W. Ian Lipkin, nhà virus học tại Trường Y tế Công cộng Mailman thuộc Đại học Columbia, cho biết.

Có thể bạn quan tâm:

Nhật tung gói kích thích kinh tế quy mô kỷ lục