Đông Nam Á đang "già" đi nhanh chóng

Đông Nam Á đang "già" đi nhanh chóng, với tỉ lệ người trong độ tuổi lao động trong tổng dân số được dự đoán sẽ có xu hướng giảm trong năm nay.

Lợi thế về mặt dân số đã giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong khu vực, nhưng mạng lưới an sinh xã hội vẫn chưa đầy đủ ở nhiều quốc gia. Mặc dù tuổi nghỉ hưu sớm nhưng chỉ 1/4 tổng dân số trong độ tuổi lao động được hưởng lương hưu nhà nước. Với việc nhân khẩu học ngày càng cạn kiệt, nhiều quốc gia đã phải chịu áp lực phải củng cố mạng lưới an sinh xã hội để đảm bảo phúc lợi cho người già.

Vào tháng 1, đại diện từ TP.HCM cho biết, thành phố sẽ thiếu tới 320.000 lao động vào năm 2024. Lực lượng lao động bị thu hẹp có thể sẽ tác động sâu rộng đến các hoạt động kinh tế, trong đó có dự án của một công ty Mỹ để xây dựng cơ sở bán dẫn tại thành phố. Một quan chức của công ty than thở về khó khăn trong việc tuyển dụng kỹ sư cho dự án trị giá hàng tỉ USD tại đây.

Tình trạng thiếu lao động ở Đông Nam Á mang tính chất cơ cấu và do đó có thể kéo dài. Theo ước tính của Liên Hiệp Quốc, tỉ lệ người trong độ tuổi lao động ở 11 quốc gia trong khu vực đạt đỉnh 68% vào năm 2023. Tỉ lệ này đã đạt đỉnh ở Thái Lan vào năm 2013 và Việt Nam vào năm 2014. Tại Indonesia, quốc gia có dân số 270 triệu người, lớn nhất Đông Nam Á và lớn thứ 4 thế giới, tỉ lệ này dự kiến ​​đạt đỉnh vào năm 2030, chấm dứt thời kỳ lợi thế về mặt dân số góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Đông Nam Á đang ngày càng già đi. Ảnh: Nikkei Asia.

Năm 2019, tỉ lệ người từ 65 tuổi trở lên trong khu vực đạt ngưỡng 7%, mức được xem là “xã hội già hóa”. Tỉ lệ này dự kiến đạt 14% vào năm 2043, đưa khu vực này vào nhóm "già". Ở Nhật đang già đi nhanh chóng, quá trình chuyển đổi giữa 2 giai đoạn diễn ra trong khoảng thời gian tương tự - 24 năm từ năm 1970 đến năm 1994.

Tuy nhiên, tốc độ già hóa của các quốc gia trong khu vực là không đồng đều. Độ tuổi trung bình ở Singapore đã tăng lên 41,5, ngang bằng với Nhật và các nước lớn ở châu Âu, trong khi ở Philippines vẫn ở mức thấp 29,3.

Trong khi tình trạng già hóa xã hội dường như không thể tránh khỏi thì nhiều quốc gia Đông Nam Á lại chưa có sự chuẩn bị tốt.

Tại Indonesia và Việt Nam, chưa đến 30% dân số trong độ tuổi lao động được hưởng lương hưu công, theo dữ liệu do Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế tổng hợp năm 2021. Ngay cả ở Singapore, tỉ lệ này cũng dưới 60%, thấp hơn nhiều mức trung bình 87% của OECD. Ngoài ra, nhiều quốc gia ở Đông Nam Á có độ tuổi nghỉ hưu sớm, ví dụ như 55 đối với người lao động bình thường ở Thái Lan và Malaysia.

Tỉ lệ lương hưu công chi trả cho tổng người dân trong độ tuổi lao động tại các quốc gia (theo %). Ảnh: Nikkei Asia.

Ông Shotaro Kumagai thuộc Viện Nghiên cứu Nhật cho biết: “Các nước Đông Nam Á cũng chậm trong việc kết hợp bảo hiểm chăm sóc điều dưỡng và các chương trình khác cho người già. Trong tương lai, chính phủ và các hộ gia đình có thể đối mặt với gánh nặng tài chính tăng mạnh trong tương lai".

Tại Nhật, chi tiêu an sinh xã hội, vốn chiếm 11% tổng sản phẩm quốc nội vào năm 1992, khi tỉ lệ dân số trong độ tuổi lao động đạt đỉnh, đã tăng lên 25% 30 năm sau đó. Những khoản chi tiêu như vậy vẫn đạt chưa đến 10% GDP ở các nền kinh tế Đông Nam Á, nhưng chắc chắn sẽ tăng lên khi khu vực này cố gắng củng cố mạng lưới an toàn xã hội.

Những thay đổi về nhân khẩu học ở Đông Nam Á có thể có tác động sâu sắc ở nước ngoài. Việt Nam là nguồn cung cấp lao động nước ngoài lớn nhất cho Nhật, với khoảng 520.000 người Việt Nam làm việc tại nước này vào tháng 10/ 2023, khi số lượng lao động nước ngoài tại Nhật lần đầu tiên vượt quá 2 triệu người. Philippines là nguồn lao động lớn thứ ba, với 230.000 người Philippines làm việc tại Nhật.

Ông Hisakazu Kato, Giáo sư kinh tế kiêm Phó Chủ tịch Đại học Meiji, cho biết: “Các nước Đông Nam Á sẽ không đủ khả năng đưa công nhân đến Nhật nếu họ phải đối mặt với tình trạng thiếu lao động”.

Nếu các quốc gia ở Đông Nam Á bị cản trở bởi lực lượng lao động giảm sút thì có rất ít hy vọng rằng khu vực này sẽ dẫn đầu thế giới cùng với Trung Quốc và Ấn Độ.

Ở Thái Lan, nơi dân số già hóa cao hơn so với nhiều nước cùng lứa tuổi, 16% dân số đã từ 65 tuổi trở lên. Quỹ Tiền tệ Quốc tế dự báo nền kinh tế nước này sẽ tăng trưởng với tốc độ trung bình hàng năm là 3% trong 5 năm tới, tốc độ chậm hơn nhiều so với mức 5-6% trong nửa đầu những năm 2000.

Có thể bạn quan tâm:

 Giá chip tại châu Á vẫn "bỏng tay" vì lệnh cấm của Mỹ và cơn sốt A.I

Nguồn Nikkei Asia