Để chiến thắng trước COVID-19 không còn phụ thuộc vào vaccine

Theo The Conversation, cuối năm 2020, thế giới có nhiều hy vọng về mức độ tiêm phòng cao sẽ giúp ​​nhân loại giành ưu thế trước Sars-CoV-2. Trong một kịch bản lý tưởng, virus sẽ được kiềm chế ở mức rất thấp mà không làm xã hội bị gián đoạn thêm hoặc số người chết đáng kể.

Không thể chỉ dựa vào vaccine

Tuy nhiên, các “biến thể đáng lo ngại” mới đã xuất hiện và lan rộng trên toàn thế giới, khiến các nỗ lực kiểm soát đại dịch hiện nay, bao gồm cả tiêm chủng, có nguy cơ bị thất bại.

Điều nguy hiểm là các biến thể COVID-19 mới sẽ phát sinh có thể vượt qua khả năng miễn dịch do tiêm chủng tạo ra. Ảnh: EPA.

Nói một cách đơn giản, trò chơi đã thay đổi và việc triển khai thành công các loại vaccine hiện tại trên toàn cầu không còn là điều đảm bảo cho chiến thắng của nhân loại trước COVID-19.

Hơn nữa, nhiều quốc gia mới nổi lại thiếu khả năng theo dõi các biến thể mới thông qua giám sát bộ gen. Tình hình có thể còn nghiêm trọng hơn những gì biến thể mới xuất hiện.

Trước tình hình đó, Ban Đặc nhiệm Ủy ban Lancet COVID-19 về Y tế Công cộng kêu gọi hành động khẩn cấp để ứng phó với các biến thể mới. Điều đó có nghĩa là chúng ta không thể chỉ dựa vào vaccine để bảo vệ mà phải duy trì các biện pháp sức khỏe cộng đồng mạnh mẽ để giảm nguy cơ từ các biến thể này. Đồng thời, nhân loại cần đẩy nhanh chương trình vaccine ở tất cả các quốc gia một cách công bằng.

Nhiều biến thể đang lo ngại

Các đột biến gen của virus như Sars-CoV-2 xuất hiện thường xuyên. Tuy nhiên, chỉ một số biến thể được dán nhãn là "biến thể đáng lo ngại”, vì chúng có thể gây tái nhiễm ở những người đã từng bị nhiễm hoặc tiêm chủng trước đó, dễ lây truyền hơn hoặc có thể dẫn đến bệnh nặng hơn.

Hiện tại có ít nhất ba biến thể Sars-CoV-2 được ghi nhận đáng quan tâm: gồm chủng B.1.351 ở Nam Phi, B.1.1.7 ở Vương Quốc Anh và P.1 có nguồn gốc từ Brazil.

Các đột biến tương tự đang phát sinh đồng thời ở các quốc gia khác nhau. Điều đó có nghĩa là ngay cả việc kiểm soát biên giới và tỉ lệ tiêm chủng cao cũng không chắc sẽ bảo vệ các quốc gia khỏi các biến thể sản sinh trong nước, bao gồm cả các biến thể đáng lo ngại, nơi có sự lây truyền đáng kể trong cộng đồng.

Nếu có mức độ lây truyền cao và Sars-CoV-2 nhân rộng ở bất kỳ đâu trên thế giới, chắc chắn sẽ phát sinh nhiều biến thể đáng lo ngại hơn và các biến thể lây nhiễm sẽ chiếm ưu thế hơn. Với tính di động quốc tế, các biến thể này sẽ lan rộng khắp thế giới.

Brazil đã tiêm chủng cho hàng triệu người, nhưng cũng là nơi sản sinh ra một trong những biến thể chính đáng quan tâm hiện nay. Ảnh: AP.

Tác động của các biến thể mới đối với hiệu quả của vaccine vẫn chưa rõ ràng.  Bằng chứng thực tế gần đây từ Vương quốc Anh cho thấy cả vaccine Pfizer và AstraZeneca đều cung cấp khả năng bảo vệ đáng kể chống lại các ca bệnh nặng và nhập viện từ biến thể B.1.1.7.

Mặt khác, biến thể B.1.351 dường như làm giảm hiệu quả của vaccine AstraZeneca đối với bệnh nhẹ đến trung bình. Tuy nhiên đến nay, các nhà khoa học vẫn chưa có bằng chứng rõ ràng về việc liệu nó có làm giảm hiệu quả đối với bệnh nặng hay không.

Vì những lý do này, việc giảm sự lây truyền trong cộng đồng là rất quan trọng. Không có hành động nào là đủ để ngăn chặn sự lây lan của virus. Do đó, việc duy trì các biện pháp y tế công cộng mạnh mẽ song song với các chương trình tiêm chủng ở mọi quốc gia là điều hết sức cần thiết.

Mỗi lần virus nhân lên sẽ có cơ hội cho sự đột biến xảy ra. Trên khắp thế giới, một số biến thể đang làm giảm hiệu quả của vaccine. Các nhà lãnh đạo y tế công cộng nên tập trung vào các nỗ lực ngăn chặn tối đa tỉ lệ lây nhiễm virus, giúp ngăn chặn sự xuất hiện của các đột biến có thể trở thành các biến thể mới.

Do đó, việc triển khai vaccine kịp thời sẽ không đủ để chiến thắng đại dịch. Các biện pháp y tế công cộng như khẩu trang và giãn cách xã hội vẫn rất quan trọng. 

Bên cạnh đó, việc tiếp cận công bằng đối với vaccine cũng hết sức quan trọng. Các quốc gia có thu nhập cao nên hỗ trợ các cơ chế đa phương như cơ sở Covax, tặng vaccine thừa cho các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, đồng thời hỗ trợ tăng cường sản xuất vaccine.

Tuy nhiên, để ngăn chặn sự xuất hiện của các biến thể virus đáng lo ngại, có thể cần ưu tiên các quốc gia hoặc khu vực có tỉ lệ lưu hành bệnh và mức độ lây truyền cao nhất.

Có thể bạn quan tâm:

► Ấn Độ sẽ hạn chế xuất khẩu vaccine COVID, nhiều quốc gia trên thế giới sẽ ảnh hưởng