Cuộc chiến công nghệ Mỹ - Trung: Hai bên đều bại

Vào tuần trước, nhà sản xuất chip hàng đầu của Trung Quốc - Công ty SMIC huy động 53 tỉ nhân dân tệ (7,6 tỉ USD) trong danh sách thị trường chứng khoán Thượng Hải với hy vọng theo đuổi ngành công nghiệp chip tự cung cấp.

Công ty sản xuất chip bán dẫn quốc tế, nhà sản xuất chip hợp đồng hàng đầu của Trung Quốc, đã trở thành cổ phiếu công nghệ niêm yết có giá trị nhất tại Trung Quốc.

Nhà sản xuất chip hợp đồng vốn hóa thị trường của SMIC đứng đầu 600 triệu nhân dân tệ sau khi cổ phiếu được niêm yết trên thị trường Thượng Hải STAR. Nguồn ảnh: AP.

Sự nhiệt tình của nhà đầu tư đối với việc niêm yết SMIC cho đến nay, đến khi Bắc Kinh đặt mục tiêu cắt giảm sự phụ thuộc của Trung Quốc vào các nhà sản xuất chip nước ngoài và hỗ trợ ngành công nghiệp bán dẫn trong nước, vốn được coi là quan trọng đối với an ninh quốc gia, trong bối cảnh căng thẳng đang diễn ra với Washington.

Động thái này cũng là dấu hiệu mới nhất cho thấy sự tách rời khỏi thị trường vốn của Mỹ sau khi chính quyền Washington yêu cầu đánh giá chặt chẽ hơn về các công ty Trung Quốc niêm yết tại Mỹ.

Trong bối cảnh các lệnh trừng phạt công nghệ của Mỹ đối với Trung Quốc leo thang, các nhà sản xuất chip Trung Quốc vẫn kiếm được gấp đôi số tiền từ thị trường chứng khoán vào đầu tháng 7.2020 so với cả năm 2019.

Tuy các doanh nghiệp Trung Quốc luôn chuẩn bị đầy ắp các rương chiến, nhưng sự phụ thuộc sâu sắc của Trung Quốc vào các con chip nước ngoài ngày càng bộc lộ rõ. Kể từ những năm 1990, hàng trăm tỉ nhân dân tệ đổ vào lĩnh vực chip của Trung Quốc nhưng không mấy thành công trong việc giảm sự phụ thuộc ở nước ngoài.

Rương chiến (War Chest) là số tiền mặt dữ trữ của một doanh nghiệp để đối phó với các thay đổi trong môi trường kinh doanh hoặc để tận dụng các cơ hội bất ngờ. Nguồn ảnh: CRN.

Ngay cả khi các chiến sự mới nhất của Mỹ - Trung Quốc tăng thêm tính cấp bách cho nỗ lực thay thế hàng nhập khẩu của Bắc Kinh, những thách thức vẫn còn rất nhiều. Điều này phá hỏng việc theo đuổi trong thời gian tới. Ngành công nghiệp công nghệ của Trung Quốc phải nỗ lực để tồn tại dưới sự đe dọa của phong tỏa công nghệ Mỹ và các biện pháp trừng phạt của chính phủ Trung Quốc trong tương lai gần. 

Bà Nina Xiang, người sáng lập China Money Network cho rằng: “Về lâu dài, sự chia rẽ hoàn toàn không nằm trong lợi ích của một phía nào cả”. Nguồn ảnh: City of Sydney News.

Tuy có nhiều thập kỷ nỗ lực nhưng có nhiều lý do đằng sau sự thất bại của Trung Quốc trong việc xây dựng một ngành công nghiệp bán dẫn tiên tiến. Dự án 908 và 909 là 2 chương trình lớn do nhà nước Trung Quốc lãnh đạo trong thập niên 1990 để khởi động ngành chip của Trung Quốc. Với tổng vốn đầu tư 6 tỉ nhân dân tệ, 2 dự án đã thất bại trong việc tạo ra các nhà sản xuất chip quốc gia mạnh mẽ. Nguyên nhân thất bại là do chính phủ kéo dài cho duyệt dự án và tư duy kinh tế theo kế hoạch.

Nhiều cách tiếp cận theo định hướng thị trường không mang lại kết quả tốt hơn. Công ty chip Vimicro Corp thành lập năm 1999, có trụ sở tại Bắc Kinh, đã sử dụng mô hình "đầu tư mạo hiểm đỏ" để kết hợp tài năng công nghệ từ Thung lũng Silicon với sự hỗ trợ tài chính của chính phủ Trung Quốc. Nhưng công ty đã không thực hiện một cách triệt để trên thị trường, vượt qua các đối thủ nhanh nhẹn vì phải mất thời gian cho các hợp đồng của chính phủ.

Bây giờ, môi trường địa chính trị hoàn toàn thay đổi và ngành chip Trung Quốc phải đối mặt với một loạt thách thức mới. Chiến dịch của Mỹ nhằm ngăn chặn doanh số bán thiết bị sản xuất chip từ ASML của Hà Lan sang Trung Quốc và lệnh cấm mở rộng đối với Huawei Technologies. Các biện pháp kiểm soát xuất khẩu khác của Mỹ đối với Huawei, yêu cầu các nhà cung cấp chip không phải của Mỹ phải xin giấy phép nếu sử dụng các công cụ của Mỹ, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động kinh doanh của nhà sản xuất chip Trung Quốc.

Điều này cho thấy, chính quyền Washington sẽ làm bất cứ điều gì để bảo đảm siết chặt lĩnh vực chip của Trung Quốc.

Theo báo cáo từ Viện Brookings, nếu Mỹ, Nhật và Hà Lan từ chối truy cập vào thiết bị sản xuất chip, Trung Quốc sẽ gần như không thể phát triển hoặc duy trì các nhà máy sản xuất chip tiên tiến trong tương lai gần.

Trong khi tự lực là mục tiêu danh nghĩa, mục tiêu thực tế của ngành chip Trung Quốc là tiêu diệt  Mỹ. Các nhà sản xuất chip Trung Quốc sẽ chấp nhận sự giúp đỡ từ các lợi ích của Hà Lan, Nhật và Hàn Quốc, cùng với bất kỳ quốc gia nào khác nếu được phép. Tuy nhiên, trong một lĩnh vực toàn cầu hóa được coi là viên ngọc quý của Mỹ, việc loại bỏ Mỹ 100% là điều không thể.

Trung Quốc là thị trường bán dẫn lớn nhất thế giới. Thị trường khổng lồ này sinh lời cho các doanh nghiệp Mỹ. Theo báo cáo của Bộ Thương mại năm 2016, các công ty bán dẫn của Mỹ đã bán thành công vào thị trường Trung Quốc, chiếm 56% nhập khẩu chip Trung Quốc.

Điều này làm cho thách thức lớn nhất đối với các nhà sản xuất chip Trung Quốc là tìm ra những cơn gió phát ra từ Washington ở mức độ nào, ở đâu và khi nào tiến hành loại bỏ Mỹ. Đây sẽ là một quá trình không chắc chắn và tốn kém cho một ngành công nghiệp luôn phải vật lộn với việc có được công nghệ.

Nhưng Mỹ luôn muốn đảm bảo sự phụ thuộc của Trung Quốc vào chip nước ngoài. Đó là vì lợi ích an ninh của các quốc gia dân chủ, bao gồm cả Mỹ, để Trung Quốc vẫn phụ thuộc vào các nền dân chủ cho các chip tiên tiến nhất.

Sự phụ thuộc sẽ mang lại cho Mỹ đòn bẩy đối với Trung Quốc, bên cạnh việc duy trì sự lãnh đạo của Mỹ trong lĩnh vực chất bán dẫn. Trung Quốc cũng là thị trường quan trọng nhất của các nhà sản xuất chip Mỹ. Năm 2018, 36% doanh thu của công ty bán dẫn Mỹ (khoảng 75 tỉ USD) đến từ việc bán cho Trung Quốc.

Đó là lý do tại sao các chính sách mới nhất của Mỹ cuối cùng sẽ thỏa hiệp lợi ích Mỹ. Mặc dù, sự tự lực sẽ mất nhiều thời gian cho các nhà sản xuất chip của Trung Quốc, nhưng cuối cùng điều này sẽ xảy ra theo xu hướng hiện tại.

Trên đây là quan điểm của bà Nina Xiang, người sáng lập China Money Network, một nền tảng tin tức và dữ liệu theo dõi các đầu tư thông minh và đổi mới công nghệ của Trung Quốc. Với gần 15 năm kinh nghiệm truyền thông và là một chuyên gia trong lĩnh vực đầu tư mạo hiểm và công nghệ Trung Quốc, bà Nina Xiang là người đóng góp chương trình nghị sự cho Diễn đàn Kinh tế Thế giới và góp phần thúc đẩy hợp tác công nghệ xuyên biên giới.

Có thể bạn quan tâm:

► Trung Quốc không còn hạn chế sở hữu nước ngoài trong lĩnh vực tài chính

Nguồn Nikkei Asian Review