Cuộc chiến chống ô nhiễm của Trung Quốc sẽ thay đổi thế giới

Bốn thập kỷ tăng trưởng kinh tế chóng mặt đã biến Trung Quốc thành nước phát thải carbon lớn nhất thế giới. Nhưng bây giờ chính phủ nước này đang cố gắng thay đổi điều đó mà không gây tổn hại cho nền kinh tế - thậm chí có thể sử dụng các chính sách xanh để trở thành một nhà lãnh đạo toàn cầu trong đổi mới công nghệ. Bloomberg đã đưa ra là một vài cái nhìn về tác động của việc tập khắc phục môi trường ở cả trong và ngoài Trung Quốc.

Bản đồ ô nhiễm không khí tại các khu vực, từ phải sang trái, màu đỏ càng đậm thì mức độ ô nhiễm càng cao. Màu xanh chỉ báo cho không khí trong lành. Ảnh: Bloomberg

Tình trạng ô nhiễm không khí của Trung Quốc là nghiêm trọng đến mức vào năm 2015, nhóm nghiên cứu độc lập Berkeley Earth ước tính rằng nó đã góp phần khiến 1,6 triệu người chết mỗi năm tại Đại lục.

Sương mù nặng nhất là ở các tỉnh công nghiệp phía Bắc như tỉnh Sơn Tây - chuyên về khai thác than, và tỉnh Hà Bắc - chuyên về sản xuất thép.

Việc phát thải ở đó góp phần vào thải ra lượng bụi không khí PM2,5 lớn nhất thế giới. Đây là loại hạt bụi có thể gây nguy hại nhất cho sức khoẻ con người vì chúng có thể bị mắc kẹt trong phổi. Lượng bụi này có thể phát tán trong môt khu vực kéo dài từ Mông Cổ cho tới biển Hoàng Hải và có thể đến nơi xa xôi như Hàn Quốc.

Tại Đại hội Đại biểu Nhân dân toàn Trung Quốc đang diễn ra, các quan chức nước này cho biết họ sẽ tăng chi tiêu lên mức 40,5 tỷ NDT (6,4 tỷ USD) để giảm 19% mức ô nhiễm không khí và giảm 3%  phát thải sulfur dioxide và nitơ ôxit. Họ nói rằng những ngày ô nhiễm không khí nặng ở các thành phố trọng điểm đã giảm 50% trong 5 năm.

Lượng khí thải carbon của Trung Quốc  và các nước qua các năm (tấn). Ảnh: Bloomberg

Trung Quốc đã trở thành nước phát thải khí carbon dioxide số 1 thế giới khi nổi lên như là quốc gia thống trị xuất khẩu toàn cầu, một quá trình bắt đầu từ vài thập kỷ trước nhưng chỉ thực sự tăng tốc khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới vào năm 2001.

Lớn hơn Tesla

Cuộc chiến chống ô nhiễm không khí của chính phủ Trung Quốc phù hợp với một mục đích khác: sự thắng thế của ngành công nghiệp điện toàn cầu. Tesla của Elon Musk có thể là công ty nổi tiếng nhất thế giới trong lĩnh vực này, nhưng Trung Quốc là quốc gia có doanh số xe ô tô điện lớn nhất thế giới kể từ năm 2015, và nhắm tới mức doanh số bán 7 triệu xe vào năm 2025.

Dự phóng doanh số bán xe điện (triệu đơn vị) của các nước cho tới năm 2040. Ảnh: Bloomberg.

Để đạt được điều đó, Trung Quốc đã trợ cấp cho các nhà sản xuất và thắt chặt quy định đối với những chiếc xe chạy bằng nhiên liệu hóa thạch truyền thống. Những người được lợi bao gồm BYD, khi cổ phiếu của nhà sản xuất ô tô được  tỷ phú Warren Buffett hỗ trợ đã tăng 67% trong năm ngoái và bán nhiều xe hơn Tesla. Goldman Sachs Group đưa ra khuyến nghị mua vào cổ phiếu của Geely, hãng sản xuất xe nổi tiếng ở Trung Quốc.

Ranh giới năng lượng sạch

Trên toàn thế giới, giá tấm pin năng lượng mặt trời đang giảm - cho phép việc giảm sự phụ thuộc của năng lượng thải ra carbon diễn ra nhanh hơn - nhờ vào quy mô đầu tư năng lượng sạch của Trung Quốc. Theo ước tính của BNEF, Trung Quốc đã chi gấp hai lần Mỹ cho lĩnh vực sản xuất năng lượng sạch, và hai phần ba tấm pin mặt trời tại Mỹ được sản xuất ở Trung Quốc. Trung Quốc cũng là nơi có các công ty năng lượng mặt trời hàng đầu thế giới, bao gồm JinkoSolar và Yingli Green Energy.

Dự phóng sản lượng sản phẩm năng lượng mặt trời tới năm 2019. Ảnh: Bloomberg

Nhưng Trung Quốc không dừng lại ở đó. Ngoài năng lượng gió và mặt trời, nước này đang khai thác những công nghệ năng lượng sạch hơn như hydro như một giải pháp thay thế cho than đá.

Theo dõi dòng tiền

Xu hướng về năng lượng sạch vẫn đang một thắng thế trên toàn thế giới. BNEF dự báo đầu tư toàn cầu vào công suất phát điện mới sẽ vượt quá 10 nghìn tỷ USD trong khoảng thời gian từ năm 2017 đến năm 2040. Trong số này, khoảng 72% số tiền trên dự kiến ​​sẽ được chi cho năng lượng tái tạo, với mức phân bổ đều cho năng lượng gió và năng lượng mặt trời.

Trung Quốc đã nỗ lực cắt giảm công suất công suất dư thừa để làm sạch môi trường. Điều này đã có một tác động mạnh mẽ đến giá cả hàng hóa. Giá than, thép, và nhôm tăng vọt trong năm ngoái khi các nhà máy và các mỏ khai thác ở Trung Quốc phải đóng cửa. Cũng vì tuân theo các quy định mới về thải xả chất thải, giá giấy cũng đã tăng vọt. Một số thị trường đã hồi phục phần nào kể từ đó, một số khác thì không.

Diễn biến giá một số  loại hàng hóa (từ trái qua: than đá, thanh săt, nhôm, sản phẩm giấy - chỉ số sản xuất). Ảnh: Bloomberg

Bầu trời trong sạch hơn

Trong năm 2017, mật độ hạt bụi PM2,5 trung bình hàng ngày tại Bắc Kinh chỉ bằng gần 1/3 so với năm 2015, trong khi các thành phố lớn khác chỉ suy giảm 10%.

 Sự chuyển đổi này không chỉ giới hạn ở việc nâng cao chất lượng không khí. Trung Quốc đã ngừng chấp nhận các giấy và chất thải nhựa từ các nước khác, xuất phát từ với mối quan ngại của công chúng về ô nhiễm và suy giảm nhu cầu về phế liệu

Khi Chủ tịch Tập Cận Bình thúc đẩy một cách tiếp cận xanh hơn, các quan chức ở mọi cấp chính quyền đang làm việc để đưa những chỉ đạo của ông vào hành động. Chính phủ đã thiết lập một lực lượng cảnh sát đặc biệt, và các nhà máy gây ô nhiễm đã được đóng cửa. Các quan chức đã cấm việc sử dụng than đá, tăng sử dụng khí đốt tự nhiên, trước khi quay trở lại nguồn năng lượng truyền thống sau khi nguồn cung khí đốt bị thiếu hụt.

Mức độ ô nhiễm trung bình 30 ngày ở Bắc Kinh (từ trái sang: màu xám 2014, màu xám đậm 2015, màu đen 2016, màu đỏ 2017). Ảnh: Bloomberg

Nhập khẩu khí hóa lỏng của Trung Quốc (triệu tấn). Ảnh: Bloomberg

Trong khi sương khói được cho là cái giá của việc trở nên giàu có, không có dấu hiệu cho thấy rằng việc giảm ô nhiềm môi trường có thể nền kinh tế Trung Quốc đi chệch hướng. Tăng trưởng năm ngoái đã tăng lên 6,9% - đánh dấu lần tăng đầu tiên trong bảy năm - và vẫn là một dấu hiệu quan trọng cho sự tăng trưởng toàn cầu.

Hơn nữa, Trung Quốc xem những ngành công nghiệp công nghệ cao như ô tô điện và tấm pin mặt trời là cơ hội dẫn đầu thế giới, đặt ra tiêu chuẩn và mở rộng thị trường. Nhưng khác với việc xoay chuyển lượng khí thải carbon ở trong nước, giành được sự tín nhiệm người tiêu dùng trên thế giới để trở thành một siêu cường công nghệ là một câu chuyện hoàn toàn khác.

Nguồn Bloomberg