CME Group - thủ lĩnh mới của chủ nghĩa tư bản?

Trong cuộc cạnh tranh mở đầu cho rủi ro lớn nhất để huy động vốn, Terrence Duffy, chủ tịch điều hành của tập đoàn CME (CME Group), chắc chắn là người chiến thắng. Ngay sau khi thuyết phục được mẹ mình cho vay 50.000 USD vào năm 1981 để mua 1 chỗ giao dịch tương lai tại nơi sau này được gọi là Sàn giao dịch thương mại Chicago (Chicago Mercantile Exchange), Terrence đã mất 150.000 USD bởi đặt lệnh nhầm.

Giai thoại chứa đựng một số bài học: tiền có thể bốc hơi nhanh thế nào trên thị trường kỳ hạn, nguyên nhân có thể tầm thường thế nào và thực hiện đúng cam kết quan trọng thế nào (ít nhất là trong lĩnh vực tài chính này). Tuy nhiên, bài học quan trọng nhất trở nên rõ ràng sau đó: một thương vụ thảm khốc có thể được bù đắp bằng cách đặt cược lớn đúng đắn. Trong trường hợp của Duffy thì đó là việc tham gia vào một tổ chức mà sau này trở thành một trong những ngôi sao sáng nhất trong ngành công nghiệp tài chính.

Điều đó từng hầu như không được công chúng chú ý. Khách du lịch tiếp tục xếp hàng dài bên ngoài tòa nhà lịch sử của sàn giao dịch chứng khoán New York (NYSE) trên Phố Wall, hy vọng được thấy những hoạt động bên trong của chủ nghĩa tư bản - ngay cả khi NYSE đang trở nên ngày càng không liên quan.

Điều quan trọng trong thành công của CME dễ dàng bị bỏ qua. Lợi nhuận theo quý, được công bố hôm 2/5, đã được điều chỉnh. Lợi nhuận giảm. Lo ngại đã thúc đẩy các hãng mua các hợp đồng kỳ hạn tương lai (các hợp đồng giao dịch trên CME để bảo vệ các doanh nghiệp trước những thay đổi, ví dụ, trong mức độ tiền tệ và giá năng lượng) ít gay gắt hơn. Một chút tàn phá có lẽ sẽ tốt cho hoạt động kinh doanh.

Tuy nhiên, tăng trưởng của CME trong những năm gần đây không hề thiếu ấn tượng ngoạn mục. Hãng này hiện giờ tự hào có giá trị thị trường hơn 20 tỷ USD, gần gấp 2 lần Intercontinental Exchange (ICE), một ngôi sao khác đang lên trên bầu trời tài chính. Trong khi đó, NYSE hiện có giá trị thấp hơn 10 tỷ USD.

Khi ông Duffy gia nhập Chicago Merc, mối quan hệ với các doanh nghiệp chủ chốt được xem là tài sản quan trọng nhất của một doanh nghiệp tài chính. Điều đó chắc chắn đúng với JP Morgan, Dillon Read và Morgan Stanley, rồi trong các ngân hàng dẫn đầu và cho cả NYSE.

Tuy nhiên, số phận của các hãng này cho thấy những mối quan hệ như thế có thể chẳng giúp được gì nhiều khi hai ngân hàng bị thâu tóm trong các vụ mua bán tránh nạn; NYSE sẽ sớm bị ICE nuốt gọn. Morgan Stanley sống sót nhưng đang tìm kiếm một chiến lược khả thi.

Hoạt động kinh doanh của CME trái lại được gắn chặt với các sản phẩm, không phải với các khách hàng. Ban đầu là trứng và bơ, sau đó là gia súc và thịt lợn. Sàn giao dịch Chicago (Chicago Board of Trade) ở bên kia thành phố, từng là một sàn giao dịch thành công hơn, giao dịch chủ yếu là lúa mì và ngô. Hai sàn không thực sự cạnh tranh với nhau bởi các sản phẩm hướng các sản tới những lợi ích riêng từ những tác động mạng lưới mạnh mẽ. Điều đó đồng nghĩa rằng nhiều thành viên hơn thì tốt hơn: các sàn xử lý càng nhiều giao dịch thì thanh khoản họ có thể cung cấp càng nhiều và càng thu hút nhiều hoạt động.

CME đã xoay xở để thu lợi từ cùng một chu kỳ đúng đắn trong tương lai. CME không phải là nơi đầu tiên cung cấp các hợp đồng tiền tệ nhưng chọn được thời điểm tốt nhất. Leo Melamed, chủ tịch Chicago Merc từ năm 1968 tới 1973, đã trực tiếp học về giá trị của giao dịch tiền tệ từ các thị trường chợ đen tại Tokyo, nơi ông sống trong một thời gian ngắn như một người lánh nạn Đức Quốc xã. Khi hệ thống Betton Woods với tỷ giá hối đoái cố định sụp đổ năm 1972, CME nhanh chóng cung cấp các giao dịch kỳ hạn tiền tệ. Các hợp đồng gắn chặt với lãi suất liên ngân hàng London (LIBOR) và sau đó là chỉ số chứng khoán Mỹ Standard & Poor's 500 (S&P 500).

Điều này cho phép CME đi đầu trong việc tạo ra một loại chứng khoán hoàn toàn mới, Michael Gorham thuộc trường kinh doanh Stuart, Viện công nghệ Illinois lý giải. Trong thời gian từ 1972 tới 1982, các giao dịch kỳ hạn, từng được gắn chặt với giá của chỉ các hàng hóa hữu hình, được sử dụng ngày càng nhiều cho các sản phẩm tài chính. Các loại giao dịch kỳ hạn này có tốc độ tăng trưởng đáng kinh ngạc và ngày nay chiếm hơn 80% hoạt động kinh doanh.

CME cũng đàm phán chuyển sang giao dịch điện tử tốt hơn các đối thủ cạnh tranh của mình. CME không tự mình chuyển đổi nhanh chóng nhưng đã tiến hành thay đổi ngay khi đối mặt với đe dọa thực sự từ đối thủ cạnh tranh từ châu Âu. Các sàn giao dịch Mỹ khác, từng là những sàn lớn như Chicago Board of Trade và Sàn giao dịch hàng hóa Ney York - NYMEX chậm thay đổi hơn. Và chúng bị CME thâu tóm.

Dẫn đầu đoàn quân, CME có thể thu lời từ những ảnh hưởng mạng lưới mạnh mẽ, giống như những gì hãng đã làm trong xử lý hoạt động giao dịch gia súc và thịt lợn trước đây. Những tác động này thậm trí mạnh hơn trong trường hợp các giao dịch kỳ hạn gắn với các chỉ số có bản quyền như S&P 500 và bởi "thanh toán bù trừ" độc quyền, nghĩa là các hợp đồng bắt đầu trên một thị trường kỳ hạn không thể chuyển sang một thị trường khác - giống như những ứng dụng viết cho iPhone chỉ có thể chạy trên thiết bị của Apple vậy. Ngược lại, các giao dịch quyền chọn và chứng khoán có thể giao dịch trên bất kỳ sàn giao dịch nào. Điều này lý giải tại sao đơn vị nhượng quyền giao dịch cổ phiếu của NYSE có rất nhiều đối thủ và mất nhiều giá trị.

Thông thường, một thị phần lớn được hỗ trợ bởi những ảnh hưởng mạng lưới mạnh mẽ, giúp ngăn chặn các đối thủ cạnh tranh, sẽ thu hút sự chú ý của những người chống độc quyền. Tuy nhiên, CME cho tới nay vẫn được để yên. Thực tế, CME giờ đây có thể thu lời từ chính sách mới, được thông qua để đối phó với khủng hoảng tài chính. Các điều khoản trong đạo luật Dodd-Frack yêu cầu nhiều sản phẩm hơn nữa được thanh toán trên các sàn giao dịch, điều sẽ đưa tới hoạt động kinh doanh theo kiểu của CME.

CME đối mặt với cạnh tranh dài hạn khi các sàn khác có thể đổi mới cải tiến xung quanh nó. Tuy nhiên, giống như trường hợp hợp của Apple, vấn đề chính của CME là phải phát triển các thị trường mới. Hãng này đã bắt đầu cung cấp các sản phẩm ngách gắn với từng khu vực như một vụ thu hoạch hay nợ với cơ cấu kỳ hạn bất thường, như 4 năm chứ không phải 5 hay 10 năm. Điều đó có vẻ tầm thường, nhưng những hành động như vậy hợp thành một điều gì đó lớn hơn: CME đang phát triển thành một tổ chức phức tạp hơn bao giờ hết, đóng vai trò quan trọng trong nhiều hoạt động tài chính.

Nếu khách tham quan du lịch muốn nhòm ngó hoạt động bên trong của chủ nghĩa tư bản, họ giờ đây phải chọn một chuyến tới thành phố xinh đẹp Chicago.

Nguồn Dân Việt/Economist