Chiết Giang: Bệ phóng mới của công nghệ Trung Quốc

Bức tượng Mao Trạch Đông sừng sững gần cổng vào Đại học Chiết Giang, lặng lẽ chứng kiến sự chuyển mình của thành phố Hàng Châu, thành phố cách Thượng Hải 175 km về phía Tây Nam. Ở nhiều nơi tại Trung Quốc, những bức tượng như vậy có thể trở nên lỗi thời, nhưng tại đây, một cuộc cách mạng khác đang diễn ra, không phải cách mạng Maoist, mà là cách mạng công nghệ.

DeepSeek, công ty A.I gây chấn động thế giới khi ra mắt mô hình đột phá vào tháng 12 năm ngoái, được phát triển ngay tại Hàng Châu. Nhà sáng lập, ông Lương Văn Phong, là cựu sinh viên của Đại học Chiết Giang (thường gọi là Zhe Da), một ngôi trường ít được biết đến bên ngoài Trung Quốc, nhưng đang nhanh chóng trở thành trung tâm của một hệ sinh thái công nghệ mới, mô phỏng theo Thung lũng Silicon của Mỹ.

Ngày 17/2, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình gặp gỡ các doanh nhân công nghệ tại Bắc Kinh, trong đó có Jack Ma, nhà sáng lập Alibaba, “gã khổng lồ” thương mại điện tử đặt trụ sở tại Hàng Châu. Một gương mặt khác trong cuộc gặp là ông Lương Văn Phong, người từng nghiên cứu A.I tại Zhe Da và khởi nghiệp từ đây. Cuộc gặp này được xem là tín hiệu tích cực cho sự phát triển của Hàng Châu, khi Jack Ma được “xóa án” còn Zhe Da tiếp tục củng cố vị thế trong hệ sinh thái công nghệ.

Trong vài thập kỷ qua, Zhe Da đã phát triển nhanh chóng, đầu tư mạnh vào cơ sở vật chất và thu hút nhân tài. Hiện trường có khoảng 70.000 sinh viên và giảng viên làm việc tại 7 cơ sở, tọa lạc tại nơi nhìn ra là những hồ nước và rặng mận nở hoa. Không chỉ là trung tâm nghiên cứu, Zhe Da còn đặc biệt giỏi trong việc đào tạo sinh viên thành những doanh nhân.

Trường đặt mục tiêu trở thành “đại học đẳng cấp thế giới” vào năm 2027, lấy cảm hứng từ Đại học Stanford hơn là các trường danh giá tại Bắc Kinh hay Thượng Hải. Trên bảng xếp hạng QS, Zhe Da đứng thứ 47 toàn cầu, nhưng theo một số tiêu chí, trường đã vượt qua nhiều đại học hàng đầu. Theo bảng xếp hạng Leiden, Zhe Da hiện là trường sản xuất nhiều bài báo khoa học nhất thế giới, chỉ sau Harvard về số lượng công trình lọt vào top 10% lĩnh vực chuyên môn.

Cựu sinh viên của Zhe Da nằm trong nhóm doanh nhân giàu nhất Trung Quốc, theo bảng xếp hạng của Hurun. Những cái tên đáng chú ý bao gồm Hoàng Tranh, nhà sáng lập Pinduoduo, nền tảng thương mại điện tử lớn, hay Đoàn Vĩnh Bình, ông trùm ngành điện tử.

Gần đây, danh tiếng của Zhe Da càng lên cao nhờ sự trỗi dậy của nhóm “Lục Tiểu Long”, 6 startup công nghệ đang khuấy động Hàng Châu. Ba trong số đó có liên kết chặt chẽ với Zhe Da, gồm DeepSeek, Manycore Tech (công ty phần mềm thiết kế 3D dự kiến niêm yết tại Hong Kong trong năm nay) và Deep Robotics (hãng chế tạo robot bốn chân dùng trong tuần tra và cứu hộ).

Được biết, có ba yếu tố làm nên thành công của Zhe Da. Đầu tiên là khả năng thu hút và bồi dưỡng nhân tài. Zhe Da không chỉ tuyển sinh viên giỏi mà còn khuyến khích tinh thần khởi nghiệp. Trường tổ chức nhiều cuộc thi startup, nơi sinh viên trình bày ý tưởng để nhận tài trợ. Một lớp học đặc biệt ra đời từ năm 1999 giúp sinh viên ngành khoa học tiếp cận tư duy kinh doanh. Theo số liệu của trường, trung bình 20% sinh viên lớp này khởi nghiệp trong vòng 5 năm sau khi tốt nghiệp.

Giảng viên tại Zhe Da cũng khác biệt, khi khuyến khích sinh viên kết hợp nhiều ngành học để tạo ra ý tưởng mới và xây dựng một môi trường “chấp nhận sai lầm”. Nhiều giảng viên còn trực tiếp tham gia khởi nghiệp, như Giáo sư Zhu Qiuguo, nhà sáng lập Deep Robotics, hay Giáo sư Gao Chao, điều hành một công ty sản xuất vải graphene, vật liệu tiên tiến.

Tiếp đến là lợi thế địa lý. Hàng Châu có vị trí thuận lợi, chỉ cách Thượng Hải 45 phút đi tàu nhưng xa trung tâm chính trị Bắc Kinh.  Hiện nay, 82/100 doanh nghiệp lớn nhất thành phố là tư nhân, tỉ lệ cao hiếm có ở Trung Quốc. GDP bình quân đầu người của Hàng Châu gần gấp đôi mức trung bình quốc gia.

Cuối cùng là sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương. Quan chức Hàng Châu nổi tiếng làm việc hiệu quả, không đòi hỏi đặc quyền, giúp doanh nghiệp tiếp cận dịch vụ chính phủ qua ứng dụng di động. Chính quyền thành phố rất ủng hộ các công ty công nghệ. Các startup do tiến sĩ sáng lập có thể nhận tới 15 triệu nhân dân tệ tiền vốn nếu chuyển đến đây.

Dù có nhiều lợi thế, Zhe Da vẫn đối mặt một số trở ngại để cạnh tranh trên trường quốc tế. Thứ nhất, trường phụ thuộc lớn vào ngân sách nhà nước, khiến chiến lược phát triển dễ bị tác động bởi thay đổi chính sách và tài chính công. Dù cựu sinh viên hào phóng, việc xây dựng quỹ hiến tặng ngang tầm Stanford (36 tỉ USD) là khó khả thi. Thứ hai, Zhe Da chưa thực sự quốc tế hóa. Hầu hết giảng viên và sinh viên đều là người Trung Quốc, dù trường đã thu hút một số nhà khoa học từ Mỹ. Tuy nhiên, phần lớn họ có gốc Trung Quốc, do căng thẳng chính trị với phương Tây khiến dòng chảy nhân tài bị hạn chế.

Bất chấp những thách thức đó, Zhe Da đang chứng minh rằng “các mảng kiến tạo của giáo dục đại học toàn cầu đang dịch chuyển mạnh mẽ”, theo ông William Kirby, chuyên gia về Trung Quốc tại Harvard Business School. Chính phủ Trung Quốc đặt mục tiêu đưa đất nước thành “cường quốc giáo dục có ảnh hưởng toàn cầu” vào năm 2035. Cách đây không lâu, tham vọng đó có vẻ xa vời. Nhưng với những gì đang diễn ra tại Hàng Châu, điều đó không còn là bất khả thi.

Có thể bạn quan tâm:

Những “bảo mẫu” không công của châu Á

Nguồn The Economist