Chi nhánh ngân hàng: Quy tắc lợi nhuận sẽ thay đổi (Kỳ 1)

Bức tường khổng lồ nhấp nháy ánh đèn xanh đỏ trước dòng người đang hối hả đi làm khi họ đổ dồn về thang máy và vào sảnh lớn của nhà ga Orchard Road, một trong những hệ thống chuyển tiếp bận rộn nhất ở Singapore. Những bức tường đẩy ra những thông tin hữu ích khi họ đi ngang qua: thời tiết, tiêu đề tin tức mới nhất, diễn biến trên thị trường. Phía sau mọi thứ là những quảng cáo liên tục thay đổi về các hợp đồng mới nhất của Citigroup.

Đây là một nỗ lực táo bạo nhằm thu hút khách hàng vào chi nhánh để nó trông không giống một ngân hàng: không có cửa để ngăn kẻ cướp giật, không có quầy thu tiền với nhân viên thu ngân. Thay vào đó có những màn hình TV khổng lồ cảm ứng trên các bức tường phía ngoài và những dãy ghế dài màu trắng với vài hàng máy tính Apple. Những nhân viên trợ giúp ăn mặc gọn gàng khua những chiếc iPad vỏ da màu đen.

Bằng vài động tác chạm nhẹ trên chiếc iPad, Han Kwee Juan, giám đốc Citigroup tại Singapore, đang trình diễn cách một khách hàng chi tiêu vài nghìn đôla Singapore một tháng bằng thẻ tín dụng của Citibank có thể kiếm được hàng nghìn đôla một năm sau bằng số tiền hoàn lại, chiết khấu và những giải thưởng khác. Còn việc hợp nhất nợ thẻ tín dụng vào khoản vay cá nhân thì sao? Số tiền tiết kiệm có thể là trên 600 đôla Singapore/năm.

Chi nhánh ngân hàng này đáng để khảo sát thêm vì cùng với các chi nhánh khác trong cùng hệ thống ở Singapore, nó phản ánh sự thay đổi cơ bản trong cách nghĩ của Citi (và ngày càng nhiều các ngân hàng lớn khác) về cái mạng lưới khổng lồ các chi nhánh của mình. Trong nhiều thập kỷ, các chi nhánh này chủ yếu được coi là nơi khách hàng đến để gửi tiền hoặc rút tiền. Gần đây, một vài người cho rằng mình bị gạt ra rìa của internet và các làn sóng cải tiến khác. Alfredo Sáenz, giám đốc Santander, ngân hàng lớn của Tây Ban Nha, cho biết “10 năm trước nhiều cố vấn nói với chúng tôi rằng chúng tôi phải dừng hoạt động của các chi nhánh và chuyển sang sử dụng internet. Nhưng tôi đã nghe những tuyên bố như vậy trước đó với thẻ tín dụng và ATM …”.


Các chi nhánh ngân hàng được coi là đang đối mặt với nguy cơ vì việc duy trì chúng rất tốn kém. Các chi nhánh ngân hàng thường đặt ở các vị trí nổi bật, dễ nhận biết trong khu vực đắt tiền ở thành thị. Do tình trạng cướp giật thường xảy ra, nên thậm chí chi nhánh ngân hàng có quy mô nhỏ nhất cũng thường có ít nhất 4 nhân viên, luôn luôn có mặt, kể cả khi 3 người trong số đó không có việc gì để làm. Đối với hầu hết các ngân hàng bán lẻ quy mô lớn, tiền thuê địa điểm, trang thiết bị và chi phí cho nhân viên tại các chi nhánh có thể chiếm đến 40-60% tổng chi phí vận hành, chi phí máy tính chiếm tỷ trọng lớn phần còn lại.

Bất chấp các dự đoán về cái chết của hoạt động ngân hàng tại các chi nhánh/phòng giao dịch, nhưng ở hầu hết các nước, số lượng chi nhánh/phòng giao dịch trong thập niên qua vẫn tăng. Tại Mỹ, thị trường ngân hàng giàu nhất thế giới, số lượng chi nhánh và phòng giao dịch tăng 22% từ năm 2000 lên gần 90.000. Tại châu Âu, số lượng chi nhánh/phòng giao dịch tăng đều đặn trong thập niên qua, nhất là tại Tây Ban Nha và Italia. Chẳng hạn, Tây Ban Nha có khoảng 43.000 chi nhánh/phòng giao dịch, bằng khoảng một nửa số lượng chi nhánh tại Mỹ, có dân số gấp 7 lần và diện tích gấp 20 lần so với Tây Ban Nha.

Các chi nhánh/phòng giao dịch tiếp tục phát triển mạnh vì mọi người vẫn nghĩ rằng tiền là hàng hóa đặc biệt và muốn bảo đảm lần nữa rằng tiền mặt của họ an toàn. “Vị trí vẫn là yếu tố đầu tiên và quan trọng nhất để ra quyết định khi bạn chọn chi nhánh/phòng giao dịch. Sau đó bạn có thể thực hiện hoạt động ngân hàng trực tuyến, bạn có thể không quay lại ngân hàng nữa … nhưng địa điểm là nơi bạn nghĩ rằng tiền của bạn ở đó”, John Stumpf, chủ tịch kiêm giám đốc điều hành Wells Fargo, cho biết.

Basudouin Prot, chủ tịch BNP Paribas, ngân hàng của Pháp, cho rằng “hầu hết khách hàng vẫn muốn đến một chi nhánh nào đó ở vị trí gần kề … bạn có thể vẫn cần một văn phòng ở đâu đó”. Và Rob Markey, làm việc tại Bain, tổ chức tư vấn, nghĩ rằng mọi người “muốn có sự giao tiếp thực tế với nhân viên trong chi nhánh” để làm cho họ cảm thấy rằng tiền của họ đang được chăm sóc tốt.

Đáng ngạc nhiên, dường như một ngân hàng có nhiều chi nhánh/phòng giao dịch sẽ thu hút được nhiều khách hàng hơn. JPMorgan Chase, ngân hàng lớn nhất Hoa Kỳ, đã mở hơn 200 chi nhánh mới năm ngoái [2011] và dự định mở mới 150-200 chi nhánh/năm trong vòng 5 năm tới. Hầu hết số chi nhánh mới sẽ nằm tại những khu vực mà ngân hàng đã có thị phần lớn. “Sẽ giá trị hơn để tăng thị phần tại một thị trường sẵn có so với việc phát triển thị trường mới”, Jamie Dimon, chủ tịch kiêm giám đốc điều hành JPMorgan Chase, tuyên bố trong thông báo gần đây gửi cổ đông. Todd Maclin, phụ trách chăm sóc khách hàng và doanh nghiệp, cho rằng mỗi chi nhánh bán lẻ mới sẽ mang về cho ngân hàng trung bình 1 triệu USD/năm.

Nguyên tắc đơn giản này – ngân hàng với mật độ chi nhánh lớn nhất tại một thị trường sẽ giành được phần lớn khách hàng – đã xác định rõ hoạt động ngân hàng cho nhiều thế hệ. Một nghiên cứu của Công ty Bảo hiểm tiền gửi Liên bang Mỹ năm 2005 nhận thấy những ngân hàng với mạng lưới chi nhánh/phòng giao dịch lớn hơn thường thành công hơn trong việc tăng doanh thu và có lợi nhuận nhiều hơn so với những ngân hàng có mạng lưới nhỏ hơn. Có mạng lưới chi nhánh dày đặc không chỉ giúp ngân hàng giành được thị phần lớn mà còn cho phép ngân hàng thu phí cao hơn đôi chút đối với những khoản cho vay hoặc phải trả lãi suất thấp hơn đôi chút. “Đến nay việc vận hành các chi nhánh rất đắt đỏ nhưng là cách quảng cáo hiệu quả cao”, Peter Carroll làm việc tại hãng tư vấn Oliver Wyman cho biết.

Bất chấp tất cả những cải tiến và công nghệ mới được áp dụng vào các ngân hàng trong những thập niên gần đây, động lực cơ bản của hoạt động ngân hàng bán lẻ vẫn gần như không thay đổi nhiều so với 100 năm trước. Nhưng điều này sẽ thay đổi, vì 3 lý do.

Lần này sẽ khác

Thứ nhất là kinh tế. Kể từ cuộc khủng hoảng tài chính, lợi nhuận của hoạt động ngân hàng bán lẻ tại nhiều nước giàu đã giảm do lãi suất ở mức thấp nhất và quy định lộn xộn. Tại một số nơi như Mỹ và Anh, những quy định mới cũng giảm mức phí ngân hàng có thể thu. Các ngân hàng ở khắp nơi phải duy trì nguồn vốn lớn hơn. Tại Mỹ, các ngân hàng bán lẻ, theo truyền thống, kiếm một nửa lợi nhuận từ việc tập hợp nguồn tiền gửi giá rẻ vào các tài khoản séc, hình thức họ không phải trả lãi và sau đó cho vay ra để kiếm lợi nhuận. Nhưng với mức lãi suất chính thức gần bằng 0, tỷ lệ cho vay đã giảm, biên lợi nhuận thắt chặt.

Các nguồn thu nhập chính khác là các loại phí và tiền phạt đối với các khoản chi trội, thanh toán muộn đối với thẻ tín dụng và các mức phí đánh vào người bán lẻ khi khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ. Quy định mới được áp dụng như một phần của đạo luật Dodd-Frank tại Mỹ nghiêm cấm một số loại phí và đặt mức trần cho những phí còn lại. Sherrief Meleis tại hãng tư vấn Novantas, cho rằng do mức lãi suất thấp doanh thu của các ngân hàng giảm 60 tỷ USD/năm vào năm 2007 và các quy định mới sẽ tiếp tục làm giảm doanh thu của các ngân hàng thêm 15 tỷ USD. Với tình trạng doanh thu sụt giảm như vậy, khoảng 15% mạng lưới chi nhánh hiện tại sẽ chuyển sang tình trạng không có lợi nhuận.

Tại châu Âu, lãi suất ở mức thấp “đang có tác động rất đáng kể đến các ngân hàng bán lẻ”, Pedro Rodeia tại McKinsey cho biết. Ông này cho rằng trung bình các ngân hàng bán lẻ quy mô lớn của châu Âu đang mất tiền tại khoảng một nửasố tài khoản của khách hàng. Đối với một số ngân hàng, tỷ lệ này thậm chí còn cao hơn. “Đến giờ, tại sao bạn phải đóng cửa chi nhánh/phòng giao dịch? Đây không phải là đòi hỏi mang tính tài chính.” Michael Poulos tại Oliver Wyman cho biết. “Thời buổi này thực sự đã khác … bạn sẽ thấy mọi người đóng cửa một số lượng đáng kể chi nhánh/phòng giao dịch”, Lượng tiền tiết kiệm tiềm năng vẫn rất lớn. Các ngân hàng châu Âu có thể cắt giảm chi phí khoảng 15-20 tỷ Euro/năm bằng cách khuyến khích khách hàng sử dụng ngân hàng trực tuyến nhiều hơn, theo McKinsey.

Nguồn Economist/Khampha