Châu Á dần lộ yếu điểm khi nhu cầu lúa mì tăng cao

Tiêu thụ ngũ cốc đã tăng hơn 30% trong 10 năm qua khi mọi người dần đa dạng hóa chế độ ăn uống. Trong khi các loại lương thực làm từ lúa mì như bánh mì và mì đã trở nên phổ biến gần bằng gạo, thì việc trồng lúa mì ở châu Á không hề dễ dàng, buộc nhiều quốc gia phải phụ thuộc vào nhập khẩu.
 
Cuộc chiến giữa Nga và Ukraine - hai nước xuất khẩu lúa mì hàng đầu thế giới - vì vậy đã đe dọa nghiêm trọng đến an ninh lương thực của khu vực.
 
Ukraine, quốc gia chiếm khoảng 10% xuất khẩu lúa mì toàn cầu, đã gặp khó khăn trong việc vận chuyển ngũ cốc sau khi bị Nga tấn công. Nước này đã ký một thỏa thuận với Nga vào tháng 7 để nối lại hoạt động xuất khẩu qua Biển Đen nhưng Nga đã rút lại thỏa thuận vào ngày 29/10, rồi lại đổi ý chỉ 4 ngày sau đó. Sự dao động của Nga khiến thị trường rơi vào tình trạng hỗn loạn, gây ra biến động giá mạnh đối với hợp đồng tương lai lúa mì.

Nguồn cung ngũ cốc của châu Á đặc biệt dễ bị tác động trước những rủi ro địa chính trị. Theo Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA ), tiêu thụ lúa mì ở các quốc gia lớn ở châu Á đạt 337 triệu tấn vào năm 2021, tăng 34% so với năm 2010. Trong cùng thời kỳ, tiêu thụ gạo chỉ tăng 14%. Tiêu thụ lúa mì bên ngoài Trung Quốc tăng 35% lên 189 triệu tấn.

Tại Philippines, tiêu thụ lúa mì đã tăng gấp đôi trong gần 10 năm qua. Hơn 1.000 nhà hàng thức ăn nhanh của Jollibee hiện phục vụ nhiều thực đơn từ lúa mì, chẳng hạn như hamburger và mì spaghetti. Mức tiêu thụ cũng tăng gấp đôi ở Việt Nam, nơi mà mì ăn liền hiện đang cạnh tranh với phở. Theo Hiệp hội Mì ăn liền Thế giới, lượng tiêu thụ mì ăn liền của Việt Nam đạt 8,56 tỉ gói vào năm ngoái, cao hơn 50% so với Nhật Bản.

Sự gia tăng tiêu thụ lúa mì có thể biến đổi chuỗi cung ứng. Ông Jules Hugot, nhà kinh tế thương mại tại Ngân hàng Phát triển Châu Á, cho biết: “Việc tiêu thụ lúa mì ngày càng tăng ở châu Á góp phần đa dạng hóa nguồn lương thực, có thể giúp giảm thiểu rủi ro đến từ mất mùa lúa gạo”.

Nhưng không giống như gạo, lúa mì rất khó canh tác ở nhiều nơi tại Đông Nam Á do thời tiết nóng ẩm của khu vực. Dữ liệu của USDA cho thấy Malaysia, Việt Nam, Philippines và Indonesia gần như hoàn toàn dựa vào nhập khẩu để tiêu thụ lúa mì. Theo Liên Hợp Quốc, Malaysia phụ thuộc vào Ukraine hơn 20% lượng nhập khẩu của mình, trong khi Bangladesh phụ thuộc vào Nga hơn 15%.
 
Sau khi Nga tấn công Ukraine, nhiều nước châu Á đã đặt hy vọng vào Ấn Độ, một nhà sản xuất lúa mì lớn trong khu vực cùng với Trung Quốc. "Chúng tôi đã có đủ lương thực cho người dân của mình và cũng đang chuẩn bị để cung cấp cho thế giới.”, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi cho biết vào tháng 4.
 
Tuy nhiên, vào tháng 5, Ấn Độ tuyên bố cấm xuất khẩu lúa mì để ưu tiên thị trường nội địa. Thời điểm này nhiều quốc gia châu Á bắt đầu tranh giành để đảm bảo nguồn cung thay thế.

Giữa làn sóng trừng phạt thương mại đổ lên Nga, nhiều nước Châu Á vẫn giữ vị trí trung lập vì lo ngại về an ninh lương thực. Trong đó, Bangladesh đã ký kết thỏa thuận nhập khẩu khoảng 500.000 tấn lúa mì từ Nga, nhận 52.500 tấn được giao trong tháng 10, theo truyền thông địa phương. Thỏa thuận này cho thấy Bangladesh phụ thuộc nặng nề vào lúa mì của Nga, vốn có giá giao dịch rẻ hơn nhiều so với hàng nhập khẩu từ Mỹ và châu Âu.

Lượng tiêu thụ ngũ cốc tại một số nước Châu Á lớn.

Chiến tranh cũng đã ảnh hưởng đến Nhật Bản, quốc gia phụ thuộc vào nhập khẩu gần 90% nguồn cung lúa mì. Nhật Bản hiện phải cạnh tranh với các nước đang tìm cách mua lúa mì từ Mỹ, nguồn cung cấp ngũ cốc chính của nước này.

Một số công ty thực phẩm Nhật Bản, bao gồm Yamazaki Baking và Nisshin Seifun Group, đã tăng giá. Ông Nobuhiro Suzuki, giáo sư và chuyên gia an ninh lương thực của Đại học Tokyo, cho biết: “Việc hỗ trợ các nhà sản xuất ngũ cốc trong nước để tăng sản lượng là rất cần thiết. Nếu sự gián đoạn trong giao thông hàng hải cản trở hoạt động nhập khẩu của chúng tôi, chúng tôi sẽ không thể bảo vệ đất nước của mình, cho dù chúng tôi có chi bao nhiêu cho quốc phòng."

Tỉ lệ phụ thuộc vào nhập khẩu lúa mì trong năm 2021 (theo %).

Đây không phải là một viễn cảnh xa vời, xét đến căng thẳng gia tăng ở eo biển Đài Loan. Nhật Bản và các nước châu Á khác đều đang bị thử thách về khả năng đối phó với vấn đề an ninh lương thực đang nổi lên.

Có thể bạn quan tâm: 

Nhân viên Google như "ngồi trên lửa" trước cơn bão sa thải lĩnh vực công nghệ

Nguồn Nikkei Asia