Câu chuyện thành công của xe điện Trung Quốc: Cuộc chiến giá cả và "yếu tố" Tesla

Trung Quốc trở thành quốc gia dẫn đầu thế giới về xe điện bằng cách cung cấp tiền mặt cho các công ty. Đó là lời buộc tội ngày càng được nghe nhiều ở Mỹ và châu Âu, đồng thời là điệp khúc trọng tâm trong cuộc chiến thương mại đang leo thang. Nhưng nếu chỉ đơn giản như vậy, Trung Quốc sẽ có nhà vô địch trong mọi ngành công nghiệp, từ máy bay đến chất bán dẫn.

Trong khi Bắc Kinh đã kiếm được rất nhiều tiền sau khi xác định xe điện là rất quan trọng đối với môi trường và nền kinh tế, thì chính Tesla đã khởi động cuộc đua. Mặc dù cựu bộ trưởng chính phủ Wan Gang đã sớm thúc đẩy đất nước vượt qua sự thống trị của các thương hiệu nước ngoài bằng cách đầu tư vào ô tô điện, nhưng khi Tesla bắt đầu sản xuất tại Trung Quốc vào năm 2019, nó đã khơi dậy sự nhiệt tình thực sự của người tiêu dùng và thúc đẩy việc xây dựng toàn bộ chuỗi cung ứng xe điện.

Đổi mới trở thành khẩu hiệu và hàng loạt nhà sản xuất xe điện nở rộ, mỗi bên đều cố gắng vượt qua bên kia về thiết kế, phần mềm và các tính năng công nghệ cao khác. Nhiều bên đã thất bại, khiến những người sống sót trở nên "gầy gò và đói khát" hơn. Vào năm 2024, thị trường xe điện của Trung Quốc được đặc trưng bởi cuộc chiến giá cả khốc liệt và sự cạnh tranh gay gắt.

Châu Âu là thị trường chi trả nhiều nhất cho EV xuất khẩu từ Trung Quốc. Ảnh: Bloomberg.

Các chính sách được các nhà lãnh đạo Trung Quốc áp dụng hiện đang được các chính phủ phương Tây mô phỏng, cố gắng làm cho các nhà sản xuất xe điện của họ trở nên cạnh tranh hơn, bao gồm cả các khoản trợ cấp. Tuy nhiên, rõ ràng là việc Bắc Kinh sẵn sàng để các công ty phá sản trong khi thúc đẩy toàn bộ lĩnh vực xe chạy bằng năng lượng mới chính là điều đã tạo nên sự khác biệt. Ngược lại, cam kết kéo dài hàng thập kỷ của họ trong việc sản xuất máy bay nội địa để cạnh tranh với Boeing Co. và Airbus SE đã không giúp Tập đoàn Máy bay Thương mại của China Ltd. thực hiện được nhiều bước xâm nhập khả thi vào vị thế độc quyền toàn cầu đó.

Ông Gerard DiPippo, Nhà phân tích kinh tế địa lý cấp cao tại Bloomberg Economics cho biết: "Trong lĩnh vực xe điện, Trung Quốc chưa tìm cách tạo ra những nhà vô địch quốc gia cụ thể. Nước này muốn người chiến thắng nhưng không muốn lựa chọn, thay vào đó họ để một trăm nhà sản xuất xe điện cùng phát triển đều."

Chiến lược đó đã dẫn đến các nhà sản xuất ô tô như BYD cung cấp những chiếc xe hatchback chạy điện có màn hình cảm ứng xoay với giá chỉ từ 73.800 nhân dân tệ (10.200 USD). L-Series của Li Auto đã vươn lên dẫn đầu bảng xếp hạng SUV điện nhờ nội thất rộng rãi và hệ thống giải trí trên xe đỉnh cao. Trong khi Apple từ bỏ dự án xe điện thì người sáng lập Xiaomi, ông Lei Jun, lại khiến người hâm mộ xếp hàng dài để mua chiếc SU7 EV mới ra mắt gần đây của nhà sản xuất điện thoại thông minh này.

Một số nhà sản xuất ô tô này thậm chí còn có cơ hội trở thành Toyota Motor tiếp theo và nền kinh tế Trung Quốc cũng đang được thúc đẩy vào thời điểm đó.

Sự đổi mới về xe điện cũng đã lan sang các lĩnh vực khác, bao gồm cả pin và tối ưu hóa chuỗi cung ứng.

Chính phủ đã loại trừ hiệu quả các nhà sản xuất pin nước ngoài khỏi thị trường trong thời gian ngành công nghiệp này vẫn đang phát triển, tạo ra một "danh sách trắng" các nhà sản xuất pin được chấp thuận có thể cung cấp cho các nhà sản xuất EV địa phương. Nhưng danh sách này đã bị bãi bỏ vào năm 2019 và trong bốn tháng đầu năm 2024, BYD và Contemporary Amperex Technology, hay CATL, đã có thị phần pin EV toàn cầu kết hợp là 53,1%, theo SNE Research. Và tại một cuộc họp báo gần đây, một quan chức Bộ Thương mại đã khoe khoang rằng, các nhà sản xuất ô tô điện ở Đồng bằng sông Dương Tử gần Thượng Hải có thể nhận được tất cả các bộ phận họ cần trong vòng bốn giờ.

Với việc chính phủ Trung Quốc chật vật với việc tăng trưởng nhờ bất động sản và cơ sở hạ tầng, ngành công nghiệp xe điện đang phát huy tác dụng. Bloomberg Economics ước tính, nước này đang trên đà đóng góp 2,7% tổng sản phẩm quốc nội vào năm 2026. Con số này gấp 9 lần so với năm 2020, mặc dù vẫn không đủ để lấp đầy khoảng trống do bong bóng nhà đất vỡ ở Trung Quốc để lại.

Về lâu dài, các nhà sản xuất ô tô có thể đóng góp nhiều hơn nữa, nhưng vẫn có những trở ngại đối với sự tiến bộ toàn cầu của họ. Thuế quan 100% của Mỹ thực sự đã chặn họ khỏi thị trường đó và Liên minh châu Âu trong tháng này đã công bố các kế hoạch áp dụng mức thuế cao tới 48%.

Nhu cầu giảm ô nhiễm nặng ở các thành phố của Trung Quốc đóng vai trò quan trọng trong chính sách xe điện của nước này. Các khoản trợ cấp hào phóng được dành cho người mua để khuyến khích họ chuyển sang xe điện, tạo ra chu kỳ do nhu cầu dẫn dắt thay vì dư thừa nguồn cung.

“Chính phủ đã vào cuộc vào thời điểm ngành công nghiệp xe điện vẫn còn khá non trẻ, vì vậy không có nhiều sự cạnh tranh”, ông Ilaria Mazzocco, một thành viên cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, cho biết. “Nhưng nó đã đủ trưởng thành để thực sự có thể đạt được tiến bộ rất nhanh chóng”, ông chia sẻ thêm.

Theo ông Paul Triolo, cựu quan chức chính phủ Mỹ chuyên về Trung Quốc và chính sách công nghệ tại Tập đoàn Albright Stonebridge, điều đó hoàn toàn trái ngược với Mỹ, vốn muốn để các lực lượng thị trường quyết định liệu xe điện có trở thành một giải pháp thay thế khả thi hay không.

Ông cho biết: "Cách tiếp cận của Bắc Kinh là cung cấp các khoản trợ cấp liên tục, khuyến khích các công ty tư nhân tham gia và cạnh tranh, sau đó dần dần rút hỗ trợ khi các công ty tư nhân sáng tạo và có năng lực nhất nổi lên từ cuộc chiến".

Sự giúp đỡ của Trung Quốc bao gồm từ đầu tư vào cơ sở hạ tầng thu phí, ngay cả khi số lượng xe điện trên đường rất nhỏ, cho đến việc đưa ra các chính sách ưu đãi về biển số xe.

Ông Herbert Crowther, một nhà phân tích tại Eurasia Group, cho biết nền kinh tế lớn nhất châu Á cũng trở nên đặc biệt mạnh về pin, lý do lớn nhất khiến các công ty xe điện của nước này có lợi thế về chi phí so với các đối thủ. 

“Các công ty pin Trung Quốc đang đạt đến mức giá gây ngạc nhiên ngay cả với những đối thủ cạnh tranh nước ngoài lớn nhất và có thể thay đổi hoàn toàn nền kinh tế truyền thống về chi phí đầu vào của EV”, ông nói. Thành công đó bắt nguồn từ các chương trình đảm bảo nguồn cung cấp nguyên liệu thô cần thiết trong pin EV, một lĩnh vực mà “chính sách của Trung Quốc cũng có hiệu quả và chính sách công nghiệp của phương Tây có thể sẽ tiếp tục gặp khó khăn”.

Những bước tiến nhảy vọt trong tương lai của Trung Quốc có thể đến từ nhiều lĩnh vực, từ AI đến năng lượng tái tạo hoặc dược phẩm sinh học. Cuối cùng, chính các nhà khoa học và doanh nhân của quốc gia, chứ không phải các quan chức, sẽ là những người thực hiện mọi việc.

Ông Scott Kennedy, một chuyên gia về Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, cho biết, những người chiến thắng sẽ là "các chính phủ tạo ra môi trường cho sự đổi mới". Điều đó sẽ cho phép "tiềm năng đột phá của các công ty cuối cùng tìm được chỗ đứng trên thị trường".

Có thể bạn quan tâm: 

Nhà đầu tư ngồi trên lửa khi kho bãi Trung Quốc đìu hiu

Nguồn Bloomberg