Câu chuyện năng lượng ở châu Âu: Thế thống trị của người Nga

Việc Nga sáp nhập Crimea và đe dọa cắt đứt khí gas tớiUkraine, trạm trung chuyển giữa Nga và EU đã khiến nhiều người kêu gọi giảm dựadẫm vào nguồn năng lượng Nga. Nhưng lựa chọn thay thế rất giới hạn và đắt đỏ.

Nhà cung cấp khí đốtthống trị ở châu Âu

Liên minh châu Âu đã có tiến bộ trong việc cải thiện an ninhnăng lượng của mình sau 2 vụ tranh cãi giữa tiền mua khí đốt chưa trả giữa Nga vàUkraine hồi 2006 và 2009. Hai vụ đó đã dẫn đến việc gián đoạn tạm thời nguồncung khí đốt cho Tây Âu .

Bằng việc cải thiện hệ thống ống dẫn, EU đã chuẩn bị tốt hơncho các gián đoạn cung trong tương lai. Nhưng nhìn cơ bản thì họ chưa giảm thiểuđược thị phần của Nga trong thị trường năng lượng châu Âu.

Tổng thống Nga tại lễ ký hiệp định chính thức hóa việc sáp nhập Crimea vào Nga, trước sự phản đối kịch liệt của EU và Mỹ

Nga ngày nay là nhà cung cấp lớn nhất của châu Âu đáp ứng được1/3 tổng nhu cầu về dầu, khí, và than, với tổng giá trịnhập khẩu Nga là 250 tỉ USD, theo thống kê của Eurostat.

Hôm 21/3 các nhà lãnh đạo EU nói về quyết tâm chấm dứt hàngthập kỷ dựa dẫm vào khí đốt Nga sau vụ mâu thuẫn xoay quanh Crimea. Nhưng thựctế ở châu Âu khiến người ta nghi ngờ điều đó.

Một mặt người mua có thể chuyển đổi giữa các nguồn cung dầuvà than khác nhau tương đối dễ dàng và nhanh chóng. Mặt khác, thị trường châuÂu nhập phần lớn khí đốt qua hệ thống đường ống từ một nhà cung cấp duy nhất, tậpđoàn quốc doanh của Nga, Gazprom.

Nguồn cung khí đốtthay thế

Các nước Baltic là Estonia, Latvia, Lithuania và Ba Lan dựagần như hoàn toàn vào nguồn cung khí đốt Nga. Họ từng là thành viên của Liênbang Xô viết, nhưng nay là thành viên của EU và NATO.

Để giảm bớt việc quá dựa vào nguồn cung của Moscow, họ dựkiến xây dựng nhiều cảng nhập khẩu khí hóa lỏng (LNG) diện nhỏ. Cheniere Energylà một công ty LNG của Mỹ đang đàm phán về việc cung cấp cho thị trường Baltic.

Các cảng biển đó là một con đường thay thế cho nguồn cungkhí đốt của Nga vốn có thể bị dùng làm công cụ chính trị, nhưng khí hóa lỏngquá đắt để đáp ứng phần lớn nhu cầu.

Tàu chở khí hóa lỏng từ Na Uy đến Nhật Bản

Mỹ dự kiến xuất khẩu LNG vào các thị trường châu Á, bởi giá ởđây cao gần gấp đôi châu Âu, vậy châu Âu sẽ phải tăng ngang giá mới có được nguồncung này.

“Nhập khẩu khí LNG ở châu Âu đã giảm dần từ đầu 2011, chạmđáy 9 năm vào 2013 trong khi nhu cầu châu Á và Mỹ La tinh tiếp tục tăng,”theo báo cáo tóm tắt thương mại toàn cầu của tập đoàn BG Group, một nhà vận tảikhí hóa lỏng lớn. Họ dự báo xu hướng này sẽ không sớm thay đổi.

May thay, châu Âu có thể tiếp cận một nguồn khí đốt khác lớnhơn nhiều và gần hơn.

Gần một nghìn tỉ mét khối khí đốt có thể khai được đã phát hiện ở hải phận đảo Cypriot và Israel, đủđể cung cấp cho nhu cầu châu Âu trong hơn hai năm.

Mặc dù các dự án xuất khẩu mới ở giai đoạn đầu, cộng thêmcác khó khăn về chính trị do bất ổn khu vực, các nỗ lực đang nhanh chóng triểnkhai để cung cấp cho thị trường châu Âu. Đặc biệt là khi Cyprus là một thànhviên của EU.

Nhưng tiếp cận được nguồn khí đốt Địa Trung Hải này sẽ đắtgiá. Ước tính chi phí phát triển dự án khí đốt xuất khẩu ở Cyprus đã ở mức 10 tỉUSD và là mức đầu tư lớn nhất trong lịch sử quốc đảo này.

Phát triển các cơ sở xuất khẩu khí đốt trong vùng này cũnggặp khó khăn về mặt chính trị.

Và cũng không phải dễ để cắt bỏ được mối quan hệ với Nga. Gazpromlà một trong những công ty quan tâm tới việc phát triển mỏ khí ở đây cho xuấtkhẩu.

Thất bại của đá phiếnvà năng lượng thay thế

Mặc dù các nguồn dự trữ khí truyền thống của châu Âu đang giảmsút, một số người đã hy vọng có thể lặp lại được thành công của khí đốt đá phiếnMỹ.

Khai thác đá phiến dùng một lượng nước lớn để bơm dầu và khí từ dưới đất lên nên gặp nhiều phản đối của người dân địa phương

Ước tính châu Âu có ¾ trữ lượng so với Mỹ, địa chất ở đây phứctạp hơn và khai thác sẽ đắt hơn. Môi trường chính trị cũng khó khăn hơn khi chínhphủ Pháp, Đức, và Bulgaria đã ngừng thăm dò vì sự phản đối của công chúng.

Các biện pháp để tăng thị phần của năng lượng tái tạo đượccũng không giúp ích gì trong chuyện giảm sự thống trị nguồn cung của Nga.

Sản lượng của năng lượng tái tạo dựa vào điều kiện thời tiết,nên nó vẫn cần hỗ trợ của các nhà máy điện truyền thống như là than, hạt nhân,hoặc khí tự nhiên.

Than không được ưa chuộng vì mục tiêu giảm khí thải của EU.Viễn cảnh tăng sử dụng điện hạt nhân đã bị mờ đi khi Đức và các nước khác quyếtđịnh từ bỏ ngành này.

Lịch sử châu Âu cho thấy không dễ để thoát được vòng tayNga.

Dự án Dòng chảy Phương Nam

Nỗ lực gần đây nhất của EU là đường ống Nabucco, dự kiến đápứng 5% nhu cầu cả châu Âu bằng nguồn cung Trung Á và phá được thế gần như là độcquyền nguồn cung ở Trung và Đông Nam Âu.

Nhưng chi phí vượt dự kiến, thiếu nguồn cung sẵn có, và áp lựcchính trị của Nga khiến dự án thay thế nhỏ hơn là Đường ống Xuyên biển Adriaticđược chọn. Nó sẽ chỉ đáp ứng được khoảng 2% nhu cầu EU với nguồn khí đốt Azeriqua Albania, Hy lạp vào Italy. Thị trường này vốn đã khá đa dạng về nguồn cung.

Thất bại của Nabucco dẫn tới Gazprom có thể tự do xây đường ốngDòng chảy phương Nam khổng lồ dự kiến đáp ứng 10% nhu cầu châu Âu. Khí gas sẽđược bơm qua biển Đen vào Đông Nam Âu ở cuối thập kỷ này, tiếp tục củng cố vaitrò thống trị của Nga trong khu vực

Nguồn Dân Việt/Reuters