Cách Trung Quốc dụng công để "né " các lệnh trừng phạt

Trong hơn một thập kỷ, Bắc Kinh đã cố gắng giảm sự phụ thuộc vào đồng USD, do những rủi ro đang nổi lên từ nền kinh tế Mỹ và mong muốn tăng cường phạm vi ảnh hưởng của chính mình.

Ngư ông đắc lợi

Sau cuộc tấn công Ukraine của Nga, một trong những công cụ mạnh mẽ nhất để gây tổn hại kinh tế đối với Moscow để cắt đứt nước này khỏi các giao dịch dựa trên USD, hạn chế khả năng giao dịch với các nước khác.

Nhưng bên cạnh việc trừng phạt Điện Kremlin, đã có một người chiến thắng ngoài ý muốn từ chính sách của phương Tây: đồng nhân dân tệ của Trung Quốc. Năm ngoái, tỉ trọng nhập khẩu của Nga được thanh toán bằng đồng nhân dân tệ đã tăng từ 4% lên 23%. Vào tháng 2, đồng nhân dân tệ đã vượt qua đồng USD để trở thành đồng tiền được giao dịch nhiều nhất trên sàn giao dịch Moscow, lần đầu tiên trong lịch sử.

Mặc dù Trung Quốc đẩy mạnh quốc tế hóa đồng tiền của mình từ trước cuộc chiến ở Ukraine, đồng nhân dân tệ vẫn kém xa so với đồng USD về độ phủ toàn cầu. Thế nhưng từ tháng 3/2021 - 3/2023, thị phần của Trung Quốc trên thị trường tài chính thương mại, hệ sinh thái trị giá hàng ngàn tỉ USD, nền tảng cho 80% thương mại thế giới, tăng hơn gấp đôi, theo dữ liệu từ Swift.

Trung Quốc cũng đang khuyến khích các quốc gia khác sử dụng đồng nhân dân tệ cho các giao dịch quốc tế. Argentina và Brazil gần đây đã đạt được thỏa thuận thanh toán hàng nhập khẩu của Trung Quốc bằng đồng nhân dân tệ thay vì USD.

Vào tháng 4, Bangladesh thông báo đã phê duyệt khoản thanh toán bằng nhân dân tệ trị giá 318 triệu USD để giải quyết một phần khoản vay của Nga, dùng trong việc phát triển nhà máy điện hạt nhân. Đây là một ví dụ hiếm hoi về việc đồng nhân dân tệ được sử dụng cho một giao dịch quốc tế không liên quan trực tiếp đến Trung Quốc.

Ông Daniel McDowell, một chuyên gia về Trung Quốc tại Trung tâm nghiên cứu Wilson, cho biết: “Cho đến nay, việc quốc tế sử dụng đồng nhân dân tệ làm tiền tệ thanh toán chủ yếu khi Trung Quốc làm đối tác trong thỏa thuận”.

“Để làm ăn với Nga, các đối tác nước ngoài thực sự không có lựa chọn thay thế, họ sẽ phải cân nhắc sử dụng các loại tiền tệ thanh toán ít truyền thống hơn, như nhân dân tệ và đồng rúp”, ông cho biết thêm.

Chống lại các biện pháp trừng phạt

Nền kinh tế Trung Quốc gắn bó chặt chẽ với phương Tây hơn nhiều so với Nga, và nhiều nhà phân tích cho rằng phương Tây không thể trừng phạt Trung Quốc về kinh tế mà không gây ra thiệt hại lớn cho chính mình.

Tuy nhiên, Trung Quốc muốn tự bảo vệ mình càng nhiều càng tốt và việc quốc tế hóa đồng nhân dân tệ là một phần của sự bảo vệ đó.

Vào tháng 3, một công ty Trung Quốc đã sử dụng nhân dân tệ để mua 65.000 tấn khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ TotalEnergies, một công ty đa quốc gia của Pháp, lần đầu tiên đồng tiền của Trung Quốc được sử dụng trong giao dịch LNG quốc tế.

Bắc Kinh không muốn bị phụ thuộc vào việc sử dụng đồng USD cho các mặt hàng nhập khẩu thiết yếu, vì vậy đây là một bước quan trọng trong việc đảm bảo an ninh năng lượng của Trung Quốc. Trong một bài báo xuất bản năm ngoái, ông Xu Jin, Chuyên gia kinh tế tại China Energy, một công ty nhà nước, đã viết rằng Trung Quốc “phải hành động nhanh hơn để thúc đẩy quốc tế hóa đồng nhân dân tệ” nhằm bảo vệ nguồn cung cấp năng lượng của mình trước các lệnh trừng phạt đang đổ lên Nga.

Một chi nhánh ngân hàng ở Hải An, tỉnh Giang Tô, Trung Quốc. Ảnh: Xu Jinbai/ EPA.

Trung Quốc cũng đã phát triển một giải pháp thay thế cho hệ thống thanh toán toàn cầu Swift cũng như một loại tiền kỹ thuật số, e-CNY (đồng nhân dân tệ điện tử). Những đổi mới công nghệ này ít quan trọng hơn các yếu tố chính trị ảnh hưởng đến sự phổ biến quốc tế của đồng nhân dân tệ, nhưng chúng là một phần trong chiến dịch rộng lớn của Bắc Kinh nhằm biến đồng tiền của họ thành một sự thay thế hấp dẫn cho đồng  USD.

Chiến dịch tách khỏi đồng USD cũng liên quan đến niềm tự hào dân tộc. Một báo cáo gần đây về nỗ lực tự chủ về tài chính của Trung Quốc lưu ý: “Theo định nghĩa, Trung Quốc không thể tự cho mình là một cường quốc nếu nước này tiếp tục dựa vào đồng USD trong thương mại, vay nợ nước ngoài, định giá năng lượng và hàng hóa”.

Nhưng đối với các nhà lãnh đạo Trung Quốc, vai trò quốc tế nổi bật hơn của đồng nhân dân tệ cần phải được cân bằng với sự kìm kẹp của đảng đối với thị trường tài chính trong nước.

Thực sự quốc tế hóa đồng nhân dân tệ có nghĩa là nới lỏng sự kiểm soát của chính phủ đối với dòng vốn và cho phép thị trường đóng vai trò lớn hơn trong việc định giá đồng tiền. Đó không phải là rủi ro mà đảng sẵn sàng chấp nhận, kể cả về mặt chính trị hay triết học. Một nguyên lý trọng tâm trong triết lý kinh tế của Trung Quốc là nhà nước phải có một vai trò nổi bật trong nền kinh tế.

Ông Alexander Gabuev, thành viên cấp cao tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, lưu ý: “Việc nhân dân tệ có vai trò nổi bật hơn trong hệ thống tài chính toàn cầu là một điều tuyệt vời. Nhưng sự ổn định tài chính trong nước là điều cần phải có nếu muốn giữ cho đất nước vận hành và duy trì quyền lực”.

Có thể bạn quan tâm: 

Thông tin về tài sản và nợ phải trả của các ngân hàng Mỹ

Nguồn The Guardian