Các nước mới nổi và bóng ma khủng hoảng châu Á

Trong vài tuần, tiền đã được ra khỏi các nước đang phát triển và chảy vào Mỹ, khiến đồng USD tăng giá trị và đồng tiền của các thị trường mới nổi xuống mức thấp mới. Thổ Nhĩ Kỳ đã là trung tâm của cơn bão, nhưng nhiều quốc gia khác, bao gồm Argentina, Hungary và Indonesia, đã bị ảnh hưởng khi các nhà đầu tư rút tiền cổ phiếu và trái phiếu rủi ro hơn sang các tài sản an toàn ở Mỹ. Đối với một số nhà kinh tế, điều này làm tăng bóng ma của cuộc khủng hoảng kinh tế châu Á vào cuối những năm 1990. Vậy thì chuyện gì đang xảy ra?

1.Tại sao các thị trường mới nổi lại gặp rắc rối?

Câu trả lời dễ dàng là dòng tiền đang chuyển hướng và cơ hội - nó đi đến nơi mà nó có thể thu được lợi nhuận cao nhất, rút đi cũng nhanh như lúc đến. Sự biến động mới nhất này bắt đầu khi Mỹ, Nhật Bản và châu Âu giữ lãi suất gần, hoặc thấp hơn, bằng không để giúp các nền kinh tế trì trệ của họ phục hồi sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008.

Điều đó làm cho lợi nhuận trên các cổ phiếu và trái phiếu không hấp dẫn, và thúc đẩy các nhà đầu tư đến các quốc gia đang phát triển, nơi rủi ro cao hơn nhưng lại có thể cho ra mức sinh lời hấp dẫn hơn. Thị trường mới nổi, kết quả là, đã được tận hưởng một đợt tăng giá của cổ phiếu, trái phiếu và tiền tệ. Nhưng điều ngược lại đang xảy ra khi các nhà đầu tư phản ứng với một số tín hiệu từ Mỹ - tăng trưởng nhanh hơn, lãi suất tăng và đồng USD mạnh hơn. Cả ba đều cho thấy các khoản đầu tư của Mỹ có thể đem lại lợi nhuận tiềm năng cao hơn. Chúng cũng làm giảm sự hấp dẫn của các thị trường mới nổi. Tình trạng hỗn loạn ở Thổ Nhĩ Kỳ cũng đã khiến các nhà đầu tư thêm phần bất an.

2. Điều này có thể đang sợ đến mức nào?

Một số người cho rằng đây chỉ là một cơn nấc cục của thị trường khi các nhà đầu tư đầu cơ đặt cược vào một đồng USD yếu hơn đã bị mất cảnh giác bởi sức mạnh mới của đồng tiền Mỹ. Những người khác nói rằng thế giới đang phát triển có hình dạng tồi tệ hơn nhiều nhà đầu tư nghĩ.

Chẳng hạn, Giáo sư Carmen Reinhart của Đại học Harvard cho biết việc khoản nợ ngày một tăng, các tranh cãi thương mại, tăng lãi suất và tăng trưởng chậm đã làm cho các thị trường mới nổi dễ bị tổn thương hơn cả giai đoạn tiền khủng hoảng tài chính năm 2008. Paul Krugman, nhà kinh tế đoạt giải Nobel, cho biết những gì đang xảy ra ở hiện tại phần nào tương tự như cuộc khủng hoảng tài chính châu Á vào cuối những năm 1990, khi chỉ số MSCI Emerging Markets Index cho các cổ phiếu đang phát triển giảm tới 59%.

3. Điều gì đã gây ra cuộc khủng hoảng châu Á?

Nó bắt đầu khi một bong bóng bất động sản bùng nổ ở Thái Lan, làm suy yếu niềm tin vào nền kinh tế, khiến các nhà đầu tư nước ngoài phải bán đồng baht Thái và rút khỏi thị trường chứng khoán. Cuộc khủng hoảng lan rộng đến các ngân hàng, và sau đó lan đến phần lớn Đông Á. Nhiều nền kinh tế bị ảnh hưởng có hồ sơ tăng trưởng mạnh mẽ che giấu những điểm yếu như vay ngân hàng không hiệu quả, vay nước ngoài nặng nề và thâm hụt thương mại tăng cao.

Bởi vì tiền tệ của họ đã được chốt lại với đồng USD, Hàn Quốc và các quốc gia khác đã buộc phải chi hàng tỷ USD để chống đỡ các nhà đầu cơ đang bán tiền tệ của họ. Họ nhanh chóng hết tiền và phải từ bỏ việc neo tỷ giá và phá giá tiền tệ của họ. Hiệu ứng lan truyền sẽ xảy ra khi các nhà đầu tư nước ngoài rút tiền khỏi các nước khác trong khu vực được xem là có vấn đề tương tự. Một số nước khác thậm chí phải nhờ Quỹ Tiền tệ Quốc tế cứu trợ.

4. Đây là một cuộc khủng hoảng giống như cuộc khủng hoảng tài chính châu Á trong quá khứ?

Không, ít nhất là chưa. Một lý do: Các nhà đầu tư đang chọn ra các thị trường để trừng phạt, nhằm vào những nước mà các nhà hoạch định chính sách chưa quyết liệt trong việc kiềm chế lạm phát và cải thiện cán cân thương mại. Họ là Thổ Nhĩ Kỳ và Argentina, vốn có sự kết hợp tồi tệ nhất của quản trị yếu và nợ USD cao trong 18 nền kinh tế thị trường mới nổi. Brazil và Indonesia cũng là những nước nhiều rủi ro.

5. Những nước nào khác dễ tổn thương?

Các nền kinh tế phụ thuộc vào USD và các ngoại tệ khác để tài trợ cho thâm hụt thương mại của họ - nổi bật là Philippines, Ấn Độ và Indonesia, thì đồng tiền của các nước này cũng suy yếu nhiều nhất ở châu Á trong năm nay. Những nước mà có tỷ lệ người nước ngoài sở hữu trái phiếu chính phủ cao nhất có thể là những người dễ bị tổn thương nhất với dòng vốn, bao gồm Nam Phi, Indonesia và Nga.

6. Tại sao nhiều quốc gia lại đi vay bằng USD?

Được khuyến khích bởi lãi suất gần bằng không sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, các quốc gia đang phát triển tăng vay nợ bằng đồng USD. Việc bán trái phiếu bằng USD thay vì đồng nội tệ cũng thu hút các nhà đầu tư ưa chuộng đồng bạc xanh ổn định hơn. Ví dụ, lĩnh vực doanh nghiệp của Thổ Nhĩ Kỳ có nợ ngoại tệ bằng USD, tương đương 40% tổng sản lượng quốc nội. Tuy nhiên, các nhà đầu tư toàn cầu đôi khi phớt lờ các dấu hiệu nguy hiểm, chẳng hạn như thâm hụt thương mại gia tăng và hay sự chi tiêu bạo tay của chính phủ.

Cho đến hiện tại, họ cũng gạt sang một bên thực tế là một đồng USD mạnh hơn sẽ làm cho các nước mới nổi thêm phần khó khăn để trả nợ của họ. Đó là bởi vì một khi họ vay bằng USD, họ cần phải mua USD để trả nợ. Khi đồng USD tăng giá trị so với đồng nội tệ, họ sẽ phải bỏ ra chi phí nhiều hơn để có được những đồng USD đó.

Nguồn Bloomberg