Kỷ nguyên số và hành động thực tế của Việt Nam

Báo Nhân Dân phối hợp cùng Viện Chiến lược phát triển kinh tế số (IDS) vừa tổ chức tọa đàm “Tạo đòn bẩy thị trường vốn để các công ty công nghệ Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên số”.

Tọa đàm có sự hiện diện của đại diện lãnh đạo Văn phòng Trung ương Đảng, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Tài Chính, Bộ Ngoại giao, Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, đại diện các định chế tài chính quốc tế, các cơ quan ngoại giao tại Việt Nam, cùng nhiều chuyên gia kinh tế, tài chính, đại diện một số hiệp hội doanh nghiệp, đại diện cộng đồng doanh nghiệp start-up công nghệ, doanh nghiệp công nghệ tài chính (fintech)… và đông đảo các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Trong kỷ nguyên số hóa toàn cầu, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo không chỉ là động lực mà còn là chìa khóa để Việt Nam vươn mình phát triển. Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, ban hành ngày 22/12/2024, đã khẳng định rõ: Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là “đột phá ưu tiên hàng đầu” trong mô hình tăng trưởng mới của đất nước.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu này, cần một hệ thống tài chính mạnh mẽ, trong đó thị trường vốn đóng vai trò trung tâm - không chỉ cung cấp nguồn lực tài chính mà còn tạo niềm tin cho nhà đầu tư, giúp phát triển các doanh nghiệp tư nhân nội địa, phát triển trung tâm tài chính quốc tế và góp phần quan trọng vào việc tăng trưởng hai con số theo sự chỉ đạo của lãnh đạo Đảng và Nhà nước.

Các quốc gia dẫn đầu về công nghệ như Hoa Kỳ, Trung Quốc hay Singapore đều sở hữu thị trường vốn phát triển, cho phép các start-up công nghệ huy động vốn công chúng thông qua chào bán công khai lần đầu (IPO), từ đó tạo ra những “kỳ lân” – các công ty định giá hơn 1 tỉ USD. Tại Việt Nam, dù hệ sinh thái khởi nghiệp đã phát triển mạnh mẽ, số lượng “kỳ lân” vẫn còn hạn chế do những vướng mắc trong cơ chế hỗ trợ, đặc biệt là việc khơi thông dòng vốn. Tính đến cuối năm 2021, Việt Nam có 4 kỳ lân công nghệ được công nhận: VNG, MoMo, VNLife (VNPay) và Sky Mavis – đưa Việt Nam đứng thứ ba ở Đông Nam Á, sau Singapore và Indonesia. Tuy nhiên, để không chỉ gia tăng số lượng mà còn thực sự giúp các “kỳ lân” này phát triển mạnh mẽ hơn, trở thành các công ty lớn đóng vai trò đầu tàu trong hệ sinh thái khởi nghiệp, cần có các cơ chế chính sách đặc thù tạo điều kiện thuận lợi cho các “kỳ lân” tiếp cận nguồn vốn lớn, mở rộng quy mô hoạt động ra thị trường quốc tế, và đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu phát triển. Qua đó, các “kỳ lân” không chỉ dừng lại ở mức định giá 1 tỉ USD mà còn trở thành động lực dẫn dắt sự phát triển bền vững của cộng đồng khởi nghiệp Việt Nam.

Để đưa Việt Nam trở thành trung tâm phát triển công nghiệp công nghệ số, với ít nhất 5 doanh nghiệp công nghệ số đạt tầm cỡ quốc tế đến năm 2030 như Nghị quyết số 57-NQ/TW đặt ra, tọa đàm tập trung gợi mở các vấn đề vướng mắc từ chính thực tiễn, qua đó đề xuất các giải pháp cụ thể và có thể tiến hành được ngay.

Viện Chiến lược Phát triển Kinh tế Số (IDS) nhận định hiện nay Việt Nam đã có một số công ty công nghệ có tiềm năng cạnh tranh trên trường quốc tế, song các doanh nghiệp này không thể lớn do gặp rào cản về huy động vốn để phát triển quy mô. Cụ thể, theo quy định của Luật Chứng khoán số 54/2019/QH14 năm 2019, để thực hiện IPO trên sàn chứng khoán Việt Nam, doanh nghiệp cần đảm bảo có lợi nhuận trong 02 năm liên tiếp trước khi đăng ký IPO và không có lỗ lũy kế. Quy định này là rất khó thực hiện đối với các doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ, bởi giai đoạn đầu tư ban đầu thường kèm theo thua lỗ tạm thời do chi phí đầu tư cao cho nghiên cứu và phát triển.

Ở giai đoạn phát triển quy mô lớn, doanh nghiệp công nghệ sẽ không thể vay vốn lớn từ các nguồn truyền thống như ngân hàng (do không có nhiều tài sản thế chấp) hoặc từ các nhà đầu tư đơn lẻ. Các doanh nghiệp có thể huy động vốn tại sàn UpCom nhưng quy mô nhỏ và không hấp dẫn nhà đầu tư, đặc biệt là các quỹ đầu tư tài chính quốc tế.