Giám đốc Khoa học của Thales: AI nên là công nghệ có chủ quyền

Trong bối cảnh toàn cầu hóa công nghệ, Việt Nam đang thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc thúc đẩy phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) như một động lực chiến lược cho tăng trưởng kinh tế. Nghị quyết số 50/NQ-CP ban hành ngày 17/4/2023 đã đặt mục tiêu cụ thể: đến năm 2030, Việt Nam thuộc nhóm 30 quốc gia hàng đầu về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI.

Trước đó, Chiến lược quốc gia về AI (ban hành năm 2021) xác định rõ hướng đi trong các lĩnh vực then chốt như y tế, giao thông, giáo dục, quốc phòng và sản xuất.

Mở khoá nền kinh tế bằng AI

“Vai trò của AI có thể đóng góp rất nhiều lĩnh vực khác nhau để phát triển nền kinh tế của một quốc gia”, Tiến sĩ Marko Erman, Phó Chủ tịch cấp cao kiêm Giám đốc Khoa học của tập đoàn Thales (Pháp) mở đầu buổi phỏng vấn.

Lấy ví dụ, theo ông Marko, liên quan đến giảm thiểu biến đổi khí hậu, cụ thể là giảm phát thải tại các thành phố có thể ứng dụng AI để tối ưu các kênh giao thông nhằm đảm bảo tối đa năng suất vận chuyển trên mỗi chuyến đi, từ đó giảm thiểu phát thải.

Tương tự như vậy trong lĩnh vực hàng không, theo ông Marko, với sự trợ giúp của AI thì chưa có các máy bay thế hệ mới, Việt Nam vẫn có thể giảm khí thải thông qua việc tối ưu hóa quy trình cất/hạ cánh.

Cụ thể, giải pháp “Fly-to-Gate” của Thales, sử dụng sinh trắc học không chạm từ lúc check-in đến khi lên máy bay, tối ưu quy trình vận hành và nâng cao trải nghiệm hành khách. Trong hoạt động không lưu, các thuật toán AI của Thales có thể cắt giảm lượng khí thải CO2 tới 10% bằng cách tối ưu hóa quỹ đạo máy bay trên đường bay, đặc biệt là giai đoạn cất cánh và hạ cánh giúp tiêu thụ ít nhiên liệu hơn.

Bên cạnh đó, Việt Nam đang định hướng phát triển công nghiệp bán dẫn thì việc làm thế nào để tối ưu hoá quy trình tự động cũng như nâng cao hiệu suất thì dấu ấn của AI là rất lớn.

Một nhà máy từng mất hai ngày để hoàn thành một quy trình thủ công, nhưng sau khi áp dụng AI vào khâu kiểm tra và tự động hóa, thời gian giảm xuống còn 10 phút.

“Việt Nam đang tăng tốc phát triển ngành bán dẫn, đây là ví dụ rõ ràng cho thấy AI không chỉ giúp nâng cao hiệu suất, mà còn là yếu tố cạnh tranh sống còn trong chuỗi cung toàn cầu.”, ông Marko nói.

AI càng được trao quyền, rủi ro càng lớn

Dù nhìn thấy tiềm năng to lớn, với kinh nghiệm từ tập đoàn Thales, ông Marko cũng cảnh báo rằng AI nếu không được kiểm soát đúng cách có thể trở thành khe hở an ninh mới cho các hệ thống trọng yếu.

“Dữ liệu đầu vào sai thì kết quả sẽ sai. Và trong các hệ thống như quốc phòng, hàng không, hay ngân hàng, hậu quả của một kết quả sai lầm là không thể đảo ngược”, ông nói.

Chính vì thế vai trò của AI trong cơ sở trọng yếu khác biệt rất nhiều so với AI sử dụng trong cuộc sống hàng ngày. Nếu như AI trong cuộc sống thông thường chỉ đơn thuần là dữ liệu lớn, tổng hợp phân tích từ các nguồn đã sẵn có thì AI cho lĩnh vực quốc phòng hay các cơ sở trọng yếu chỉ riêng các thiết bị cảm biến phải có khả năng xử lý từ việc thu thập thông tin đến xử lý, đưa ra các định hướng cho người sử dụng.

Với hơn 30 năm kinh nghiệm triển khai các giải pháp điện tử cho các hệ thống trọng yếu của lĩnh vực quốc phòng và an ninh ở Việt Nam, Thales đang theo đuổi tầm nhìn với Trustworthy AI (AI Tin cậy), nơi con người vẫn giữ vai trò quyết định cuối cùng và AI đóng vai trò giải pháp hỗ trợ phân tích. Trong các hệ thống phòng thủ tự động, AI được tích hợp ngay trong thiết bị cảm biến (Symbolic AI), giúp giảm thiểu rò rỉ dữ liệu và ngăn ngừa tấn công mạng.

Bên cạnh đó, Thales tuân thủ nghiêm ngặt quy trình phát triển từ cảm biến đầu vào, thuật toán xử lý, nền tảng bảo mật và cuối cùng là hệ thống phân tích trung tâm.

Tuy nhiên để tận dụng AI một cách an toàn và hiệu quả, ông Marko khuyến nghị Việt Nam cần đầu tư mạnh và đồng bộ từ hạ tầng số bảo mật, hạ tầng điện toán đám mây nội địa, và nhân lực công nghệ cao.

“AI nên là công nghệ chủ quyền. Việt Nam phải làm chủ các nền tảng, từ dữ liệu đến thuật toán. Đó là cách duy nhất để bảo vệ chủ quyền công nghệ trong kỷ nguyên mới”, ông Marko kết luận.

Xây dựng và trao quyền cho hệ sinh thái công nghệ trong nước

Ngoài yếu tố thương mại, Thales còn quan tâm đến việc đào tạo, chia sẻ kiến thức và rất coi trọng việc hợp tác với các hệ sinh thái công nghệ trong nước nhằm trao quyền tự chủ công nghệ cho họ.

Với mục tiêu hợp tác với các công ty địa phương để trao quyền tự chủ cho Việt Nam, Thales từ năm 2021 đến nay đã ký nhiều Biên bản ghi nhớ hợp tác với VNPT, Viettel và Văn phòng Ủy ban Vũ trụ Việt Nam để hỗ trợ đào tạo, chuyển giao công nghệ và đồng phát triển hệ thống. Gần đây nhất là Biên bản ghi nhớ được kí kết vào ngày 27/5.

“Mục tiêu của chúng tôi là thúc đẩy nhận thức chung, góp phần nâng cao năng lực, phát huy thế mạnh vốn có của người Việt Nam. Những con người rất thông minh, sáng tạo và nhanh nhạy với công nghệ.”, ông Marko nói.