Triển lãm ảnh Văn Cao của Nguyễn Đình Toán: 'Người Nam còn nghe lời chim nhắn lúc xa...'

Trong không gian đặc biệt của ngôi nhàKhai Trí Tiến Đức (nay là Không gian văn hóa Việt), nhân sĩ trí thức cùng văn nghệ sĩ Hà thành cùnglặng người nhìn lại những khuôn hình về nhạc sĩ Văn Cao. Ai nấy đều nao lòng trước những giai điệuXuân man mác trong mùa Xuân thứ 90 của tác giả Quốc ca.

Triển lãm ảnh Văn Cao 18 năm trước - triển lãm ảnh đầutiên của nhiếp ảnh gia kỳ cựu Nguyễn Đình Toán - đã khai mạc hôm qua (15/11) và sẽ kéo dài tới17/11 tại Không gian văn hóa Việt, số 16 Lê Thái Tổ.

Khó như chụp chân dung Văn Cao

"Địa điểm triển lãm, ngôi nhà Khai Trí Tiến Đức xưa đã khiến sự kiện vượt qua quy mô của mộtcuộc triển lãm ảnh. Tại đây, đầu thế kỷ 20, nhiều sự kiện văn hóa đặc biệt của tri thức yêu nước Hàthành đã được tổ chức như: tưởng niệm thi hào Nguyễn Du (năm 1924), truy điệu doanh gia ái quốcBạch Thái Bưởi, buổi diễn thuyết và tranh luận nổi tiếng về Truyện Kiều, hay ra bản "tuyên ngôn" giáo dục bất hủ "Văn minhTân học Sách"... Và giờ, sau bao năm vắng bóng, triển lãm ảnh nhạc sĩ Văn Cao của Nguyễn Đình Toánlại làm không gian văn hóa đặc biệt này như sống lại một lần nữa"- nhà phê bình Phạm Xuân Nguyênchia sẻ tại triển lãm.

Nhạc sĩ Văn Cao (phải) và Đại tướng Võ Nguyên Giáp dịp TếtNhâm Thân 1992. Ảnh: Nguyễn Đình Toán

Trong không gian hẹp của sảnh và sân của ngôi nhà Khai Trí Tiến Đức xưa, 27 bức ảnh chân dungnhạc sĩ Văn Cao của Nguyễn Đình Toán được bày gần gụi mà trang trọng. Hai nội dung chính của triểnlãm là Chân dung Văn Cao và Văn Cao cùng những người bạn.

Những bức ảnh chân dung Văn Cao được Nguyễn Đình Toán chụp từ nhiều góc độ suốt hơn chục nămròng. "Văn Cao là một trong những nghệ sĩ đầu tiên trong sự nghiệp chụp ảnh chân dung văn nghệ sĩcủa tôi. Và tôi thấy đây là cơ duyên may mắn cho tôi khi "khởi nghiệp" bằng một người vĩ đại, rấtkhó nắm bắt cái hồn. Nhờ ông, tôi chụp ảnh chân dung tốt hơn rất nhiều"- nhiếp ảnh gia Nguyễn ĐìnhToán chia sẻ.

Đồng tình với quan điểm của Nguyễn Đình Toán, nghệ sĩ nhiếp ảnh (NSNA) Quang Phùng chia sẻ thêm,mặc dù ông đã có một thời gian dài làm ngoại giao và chuyên chụp ảnh chân dung, nhưng khi chụp ảnhnhạc sĩ Văn Cao, ông vẫn rơi vào bế tắc. "Văn Cao cử động chậm, để chụp ảnh dùng được rất dễ. Nhưngchụp được thần thái của nhạc sĩ thì khó vô cùng. Và khi thấy những tấm ảnh Văn Cao ánh lênnhững nét tinh anh ở ngôi nhà Khai Trí Tiến Đức bên Bờ Hồ này, cùng những điệu nhạc của anh, ônggià 80 như tôi bỗng thổn thức lạ"- NSNA Quang Phùng nói.

Nhiếp ảnh gia Nguyễn Đình Toán (phải) tặng ảnh cho gia đình nhạc sĩ Văn Cao

Triển lãm còn trưng bày những bức ảnh Văn Cao với những người bạn như: Nhiếp ảnh gia Võ An Ninh,nhạc sĩ Thanh Tùng,... và đặc biệt là tấm ảnh nổi tiếng Văn Cao và Đại tướng Võ Nguyên Giáp.

Nhiếp ảnh gia Nguyễn Đình Toán kể: "Hôm đó là mồng 5 Tết Nhâm Thân (1992). Tôi có nhận được bứcthư tay của nhạc sĩ Văn Cao nhờ tôi đến chụp ảnh cho ông trong ngày Đại tướng Võ Nguyên Giáp tớithăm.

"Bình thường, nhạc sĩ Văn Cao không thích chụp ảnh. Nhưng hôm Đại tướng Võ Nguyên Giáp tới thăm,nhạc sĩ vui vẻ lắm. Và đó cũng là một trong số ít lần nhạc sĩ Văn Cao viết thư nhờ bạn bè chụpảnh"- Nguyễn Đình Toán chia sẻ.

Bức ảnh cuối cùng Nguyễn Đình Toán chụp Văn Cao là vào ngày 3/7/1995 khi nhạc sĩ đangtrong Bệnh viện Hữu nghị Việt Xô và trên chiếc bàn cạnh đó là những đóa hoa sen trắng đang dần tàndo nghệ sĩ điêu khắc Lê Liên tặng.

Theo chia sẻ của Nguyễn Đình Toán, lúc ấy, bà Nghiêm Thúy Băng, vợ nhạc sĩ Văn Cao nhất địnhkhông cho ông Toán chụp. "Vì người cũng như hoa, đều đã tàn tạ hết cả, bà Băng lúc đó nói với tôi,song tôi vẫn quyết chụp vì Văn Cao cũng như đóa sen trắng ấy, trọn đời thanh bạch, dâng hương chođời"- Nguyễn Đình Toán trao đổi với TT&VH.

Nhận định về giá trị những khoảnh khắc của nhạc sĩ Văn Cao do Nguyễn Đình Toán chụp, nhà sử họcDương Trung Quốc nói: "Không gian "thiêng" của ngôi nhà Khai Trí Tiến Đức (đây cũng là nơi đặt trụsở Quốc hội khóa I năm 1946) đã khiến những người con đất Việt ở đây lại nghẹn ngào. Và dù Văn Caođã về đất mẹ 18 năm thì như lời ca của nghệ sĩ Lộc Vàng vừa hát: "Người Nam còn, nghe lời chim nhắnlúc xa"

Phạm MỹThể thao & Văn hóa