Tài năng đặc biệt của Nelson Mandela: Biến âm nhạc trở thành vũ khí

Sinh thời, Nelson Mandela từng nói: "Âm nhạclà phúc lành. Âm nhạc có sức mạnh nâng cao phẩm giá con người và giải phóng chúng ta, giúp conngười tự do mơ ước. Đó chính là giá trị của âm nhạc".

Tôn vinh thần tượng sốngvĩ đại nhất

Được quay hồi năm 2011, phim tài liệu mô tả ông Mandela đã sử dụng âm nhạc trongsuốt cuộc đời mình như thế nào, cả ở khía cạnh cá nhân cũng như khía cạnh chínhtrị.

"Chúng tôi làm bộ phim này để tôn vinh thầntượng sống vĩ đại nhất của chúng ta" - nhà làm phim Bourque nói với BBC hồi đầu năm, thời điểm bộphim bắt đầu được trình chiếu tại nhiềuliên hoan phim. Tác phẩm điện ảnh này đã đoạt giải Lựa chọn của khán giả tại Liên hoan phim Quốc tếAmnesty năm nay, được tổ chức ở Vancouver, Canada.

Nhà làm phim Bourque và đạo diễn Ken Frith đãtrải qua tuổi vị thành niên của mình ở các vùng khác nhau của Canada. Nhưng năm 1988, họ nằm trongsố 600 triệu khán giả truyền hình theo dõi chương trình hòa nhạc mừng kỷ niệm 70 năm sinh nhậtMandela, được truyền hình trực tiếp từ sân vận động Wembley ở London (Anh).

"Chương trình hòa nhạc này đã tạo một dấu ấnkhông thể phai mờ trong tôi" - nhà làm phim Bourque chia sẻ - "Năm đó, tôi khoảng 16 tuổi và bạnbiết lúc ấy âm nhạc đóng vai trò quan trọng như thế nào. Tôi là fan của Peter Gabriel, SimpleMinds, Dire Straits, Sting và George Michael. Vì vậy thông qua các nghệ sĩ yêu thích của mình, tôibiết được Mandela là ai".

9 năm sau, Bourque và Frith gặp nhau tạiTrường Điện ảnh Vancouver và sáng lập Công ty Gold Star Productions chuyên làm phim tài liệu, phimnhựa, video nhạc, quảng cáo.

Mất 2 năm thai nghén dự án phim về Mandela,họ mới quyết định bỏ ra 6 tháng quay Music for Mandela ở Nam Phi, Canada và Anh. Phim có cácmàn diễn của Ladysmith Black Mambazo và dàn đồng ca Soweto Gospel. Phim cũng có các cuộc phỏng vấnnhiều ngôi sao âm nhạc, như BB King, Sean Paul, Estelle, ca sĩ dòng cổ điển Katherine Jenkins vànghệ sĩ hip-hop Bambatha Mandela, cháu nội ông Mandela. "Đối với tôi, điều thú vị là qua quátrình quay phim, tôi bắt đầu nhận thấy âm nhạc còn có sức mạnh hơn cả vũ khí" - nhà làm phimBourque nói.

Dùng âm nhạc để nâng caotinh thần của bạn tù

Tháng 6/1964, ông Mandela bị chính quyềnApartheid buộc tội phản quốc và phá hoại. Ông bị lĩnh án tù chung thân, bị giam trên đảo Robben vàphải lao động khổ sai.

Mặc dù bị cầm tù, song sức ảnh hưởng củaMandela vẫn lan rộng qua các ca khúc ca ngợi tự do và ông trở thành một biểu tượng trong trào lưunhằm chấm dứt chế độ Apartheid.

Jonas Gwangwa, một nghệ sĩ nhạc jazz Nam Phi,nói trong phim: "Tên tuổi ông được nhắc đến nhiều trong âm nhạc. Khi mọi người hát về Mandela, thếhệ trẻ hỏi 'Mandela là ai?'. Chúng tôi giải thích cho họ".

Bản thân ông Mandela cũng dùng âm nhạc đểnâng cao tinh thần cho các bạn tù của mình. Một trong những điểm trọng tâm của bộ phim tài liệu làhình ảnh Eddie Daniels, cựu tù và là người bạn lâu năm của Mandela, hát bài ca khúc Mandela từng hát khi ở trongtù.

"Thời gian ngồi tù, năm nào Mandela và cácbạn tù của ông cũng tổ chức các buổi hòa nhạc mừng Giáng sinh. Tiếng hát thường dội qua các bứctường trong nhà tù. Ở trong tù, họ thường hát các ca khúc dân gian" - Bourque cho biết.

Phim còn đề cập đến những hình ảnh và nhạcphẩm lấy cảm hứng từ Mandela, song từng bị cấm lưu hành. Hàng trăm bản thu âm đã bị cấm, trong đócó nhạc phẩm The Wall của ban nhạc Pink Floyd. Đây là nhạc phẩm yêu thích của những người phản đốitình trạng không công bằng trong giáo dục dưới chế độ Apartheid.

Dù bị cấm, những nhạc phẩm này vấnđược phát hành "lậu" ở Nam Phi qua các băng cassette, trong khi nhiều nhạc sĩ ở hải ngoại đã đikhắp thế giới để hát về hoàn cảnh khó khăn của người dân Nam Phi.

Một "điểm nhấn" nữa trong phim là những hìnhảnh về nghệ sĩ hip-hop Bambatha Mandela, cháu nội ông Mandela. Nhà làm phim Bourque nhớ lại:"Bambatha đã kể cho chúng tôi nghe những câu chuyện tuyệt vời về thời gian anh lớn lên cùng ông nộinhư thế nào và sau đó đã hát rap về thời điểm ấy. Một kỷ niệm thật tuyệt".

Tuấn Vĩ (theo BBC)Thể thao & Văn hóa