Vén màn bí ẩn về Lawrence xứ Á Rập

Lawrence Xứ Ả-Rập, tác phẩm của nhà văn từng là phóng viên chiến trường người Mỹ - Scott Anderson, sẽ góp phần làm sáng tỏ câu chuyện về sự hình thành của Trung Đông hiện đại, những vấn đề người dân các quốc gia này đang quan tâm và đối mặt qua cuộc đời Lawrence - một nhân vật có thật trong lịch sử. 

Scott Anderson (1959) là tiểu thuyết gia, tác giả phi hư cấu và phóng viên chiến trường người Mỹ. Bên cạnh Lawrence xứ Ả Rập, các tác phẩm tiêu biểu của ông còn có The Man Who tried to Save the World, War Zones cùng hai cuốn tiểu thuyết Triage và Moonlight Hotel. Ông cũng thường xuyên viết bài cho New York Times, GQ, Esquire, Men's Journal, Vanity Fair…

Lawrence xứ Ả-Rập của Scott Anderson đã lọt vào vòng chung kết Giải thưởng Phê bình Sách Quốc gia và là cuốn sách bán chạy trên thế giới. 

Cuốn sách xoay quanh T.E. Lawrence và ba nhân vật khác, những người đại diện cho các thế lực ở Trung Đông trong Thế chiến thứ nhất. Nhân vật đầu tiên là điệp viên Đức - Curt Prüfer - đang làm việc với người Ottoman để làm suy yếu sức mạnh của Đế quốc Anh ở Trung Đông.

Nhân vật chính thứ hai là Aaron Aaronsohn, nhà nông học định cư ở Palestine. Ông đã thành lập một trạm thực vật trên bờ biển Palestine, với mục tiêu tiến hành các thí nghiệm khoa học và thúc đẩy công cuộc phục quốc Do Thái. Ông cũng điều hành một mạng lưới gián điệp Do Thái riêng.

Nhân vật thứ ba là William Yale, nhân viên của Standard Oil, một người Mỹ lần đầu đến Trung Đông. Trong chiến tranh, Yale phục vụ Bộ ngoại giao Mỹ và gắn liền với tình báo Anh.

Nhân vật trung tâm là T.E. Lawrence hay ''Lawrence xứ Ả-rập'', nhà khảo cổ học người Anh-Ireland, một nhân vật lịch sử có thật, được đào tạo tại Oxford. Từ một nhà khảo cổ học đang khai quật những tàn tích ở Syria, năm 1917, Lawrence trở thành sĩ quan Anh trong Cuộc nổi dậy của Ả-rập chống sự thống trị của Đế quốc Ottoman - Thổ Nhĩ Kỳ những năm 1916 - 1918.

Lawrence xứ Ả Rập là một trong những nhân vật bí ẩn và gây tranh luận nhất của TK 20. Hơn 70 năm sau khi ông qua đời, và gần một TK kể từ kỳ tích khiến ông nổi tiếng, dường như các nhà sử học vẫn chưa có cái nhìn thống nhất về chàng học giả Oxford trẻ tuổi rụt rè đã thay đổi lịch sử.

Lawrence, người bảo vệ vĩ đại của người Do Thái hay kẻ điên cuồng chống Do Thái? Người giác ngộ phục vụ cho sự độc lập tiến bộ của Ả-Rập hay là tên đế quốc chủ nghĩa giấu mình? Có rất nhiều tài liệu về Lawrence, bao gồm một lượng văn bản khổng lồ ông để lại cho thấy quan điểm của ông đã thay đổi rất nhiều trong những giai đoạn của cuộc đời. Nếu chỉ nhìn vào một phần, người ta rất dễ đưa ra những lời khen ngợi hay cáo buộc đối với nhân vật phức tạp này. Cuộc đời Lawrence đã được dựng thành phim vào năm 1962 và đã đoạt giải Oscar hạng mục phim truyện xuất sắc nhất. Nhân vật chính, Đại tá Lawrence do diễn viên Peter O'Toole hóa thân. 

Mặc dù vậy, không ai có thể phủ nhận vai trò quan trọng của Lawrence với tư cách vừa là chứng nhân vừa là người tham dự trong một số sự kiện quan trọng nhất dẫn đến việc hình thành Trung Đông hiện đại. “Lịch sử thường là chuyện phóng đại về những khoảnh khắc nhỏ - các cuộc gặp gỡ tình cờ, các quyết định ngẫu nhiên hoặc đơn giản chỉ là sự trùng hợp – ban đầu tường như không quan trọng, nhưng bằng cách nào đó đã hợp nhất với những khoảnh khắc nhỏ bé khác để tạo ra một sự kiện quan trọng, như người ta thường nói, cơn cuồng phong khởi nguồn từ một lần vỗ cánh bé nhỏ của con bướm” - một trích đoạn trong sách.

Trong số những tác giả viết về Lawrence xứ Ả-Rập, Scott Anderson đã tạo nên sự khác biệt bằng cách mở rộng và bối cảnh hóa câu chuyện quen thuộc của Lawrence. Thay vì miêu tả một anh hùng trong sự cô lập, ông đặt Lawrence bên cạnh ba cái tên đã kề vai sát cánh ở Trung Đông. Các nhân vật phụ của Anderson đầy màu sắc, ngay cả khi không ai sánh kịp Lawrence về tầm vóc và cá tính. Phạm vi rộng hơn này cũng cho phép Anderson truy tìm nguồn gốc của những rạn nứt chính trị ngày nay, bao gồm xung đột Ả-rập - Do Thái, chủ nghĩa Hồi giáo và vai trò của ngành dầu khí ở Trung Đông.

Là phóng viên chiến trường đã đưa tin về các cuộc xung đột trên bốn lục địa trong ba thập kỷ qua, nhưng trong tác phẩm, Anderson không chỉ đơn thuần xoay quanh các cuộc chiến tranh. Thay vào đó, ông mở rộng phạm vi và truy tìm nguồn gốc của những rạn nứt chính trị ngày nay, bao gồm xung đột Ả-Rập - Do Thái, chủ nghĩa Hồi giáo và vai trò của ngành dầu khí ở Trung Đông.

Để tránh sa đà vào trích dẫn các nguồn tài liệu phương Tây, Anderson đã mất nhiều năm nghiên cứu tài liệu từ nhiều nguồn, từ sơ cấp tới chuyên sâu. Vì thế, tác phẩm Lawrence xứ Ả-Rập được xem là một công trình đa chiều, ghi lại sự điên rồ của quá khứ tạo ra nỗi thống khổ của hiện tại, đồng thời cung cấp bối cảnh có giá trị cho câu chuyện về Lawrence - một nhân vật cho đến nay vẫn còn chứa đựng nhiều bí ẩn và mâu thuẫn.

Lawrence Xứ Ả Rập là cuốn sách đầu tiên trong Tủ sách Lịch sử Trung Đông của Omega+.