Phải Trái Đúng Sai

Quyết liệt, dễ hiểu và đầy tính nhân văn, cuốn sách thực sự làm thay đổi người đọc...”, Publishers Weekly nhận xét về Phải Trái Đúng Sai, một tác phẩm kinh điển của Michael Sandel.

Tại Đại học Harvard không khó tìm những giáo sư tài năng nhưng người có khả năng thu hút hơn 1.000 sinh viên tới lớp với thời lượng chỉ 30 phút chỉ có thể kể tên Michael Sandel. Tại Mỹ, Sandel là thành viên Hội đồng đạo đức sinh học của Tổng thống, Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Mỹ, Hội đồng đối ngoại quốc gia. Michael Sandel không những giảng dạy tại Harvard mà còn thỉnh giảng tại Đại học Oxford, Sorbonne hay đài BBC. Tác phẩm tiêu biểu của ông là Công lý - Đâu Là Việc Đúng Nên Làm? (Justice: What’s The Right Thing To Do?) nhưng Phải Trái Đúng Sai, cuốn sách nằm trong loạt bài giảng môn Công lý tại Đại học Harvard lại là tác phẩm bán chạy nhất. Cuốn sách đã được dịch sang 18 thứ tiếng và đưa tên tuổi ông trở thành “nhân vật nước ngoài có ảnh hưởng nhất Trung Quốc” của năm 2010 do China Newsweek bình chọn.

Phải Trái Đúng Sai bắt đầu từ những diễn tiến của thị trường sau siêu bão Charley, quét từ vịnh Mexico qua Florida đến Đại Tây Dương, cơn bão gây thiệt hại 11 tỉ USD cho kinh tế Mỹ và mở đầu cho cuộc tranh luận về giá cắt cổ. Từ đó, tác giả dẫn người đọc đến những chủ đề xoay quanh các câu hỏi về phúc lợi, tự do và đạo đức, con người xứng đáng với điều gì và tại sao lại như thế. Michael Sandel kết hợp quan điểm cá nhân với tư cách là nhà triết học hiện đại với những ý tưởng của các tiền bối như Aristoteles, Plato hay Immanuel Kant. Trên nền tảng này, người viết cùng người đọc mổ xẻ những câu chuyện liên quan đến quốc gia, đến số đông và đến cá nhân mà việc đưa ra kết luận hoàn toàn không dễ dàng. Đơn cử, từng được xem là tội đồ vì hám lợi, các ngân hàng và tổ chức tài chính Phố Wall lại tiếp tục được hưởng gói cứu trợ 700 tỉ USD mà phần lớn số tiền rơi vào túi của các giám đốc điều hành. Quyết định này dù gây ra sự căm phẫn trong dân chúng nhưng thực tế vẫn phải chi để tránh sự sụp đổ dây chuyền của ngành kinh tế.

Nguyên tắc hạnh phúc cực đại, một trong những lý thuyết quan trọng trong Phải Trái Đúng Sai được minh họa bằng hàng loạt tình huống cho thấy mỗi vấn đề đều có nguyên nhân hợp lý để tồn tại. Bán thận, mang thai hộ, trợ tử hay định giá mạng người có vi phạm đạo đức không? Liệu ăn thịt người để bảo vệ bản thân trước cửa ải sinh tử có trái đạo lý không? Lấy thu nhập của người siêu giàu chia cho người nghèo hơn có hợp lý không?

Phải Trái Đúng Sai cũng phân tích những quyết định của tổ chức và cá nhân đứng trước các lựa chọn. Trường đại học có nên tạo điều kiện để những nhóm yếu thế tiếp cận được cơ hội học tập tương đương với những sinh viên thông thường? Nếu Huân chương Tử Tâm chỉ được trao cho những binh sĩ Mỹ bị thương hoặc hy sinh thì những cựu chiến binh bị chấn thương tâm lý có xứng đáng không khi mà họ cũng hy sinh vì Tổ quốc? Tác phẩm là hành trang giúp người đọc trang bị phương pháp đánh giá đa chiều về những điều cơ bản nhất xung quanh cuộc sống