Khi hỗn loạn là cơ hội

→Khoa học nói gì về việc đọc sách và xem truyền hình?

→Y tế: Chi cao, hưởng “bèo”

Khả năng cải thiện nghịch cảnh khuyến khích độc giả suy nghĩ đa chiều theo hướng mở, lấy nghịch cảnh làm bàn đạp tiến lên và cưỡi lên những biến động tiêu cực như cánh chim đại bàng bay lên trên cơn bão. Trước khi theo nghiệp cầm bút, tác giả Nassim Nicholas Taleb, người được rất nhiều tổ chức quốc tế xem là nhà tiên tri nổi tiếng nhất hiện nay, đã rất thành công trên cương vị Giám đốc quản lý rủi ro trong 20 năm lăn lộn trên thương trường.

Ông từng bị cho là điên rồ khi tiên đoán chính xác cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, bắt nguồn từ sự sụp đổ của hệ thống tài chính Mỹ vào năm 2008. Ba tác phẩm đánh dấu tên tuổi của ông như một nhà tư tưởng xuất sắc nhất thế giới bao gồm Mắc Lừa Bởi Ngẫu Nhiên (Fooled by Randomness), Thiên Nga Đen (The Black Swan), Khả Năng Cải Thiện Nghịch Cảnh (Antifragile).

Tuy Thiên Nga đen được xem là tác phẩm đỉnh cao gắn liền với tên tuổi Nassim nhưng chính ông lại xem Khả Năng Cải Thiện Nghịch Cảnh là tác phẩm chính. Nội dung trình bày trong tập sách được tác giả đúc kết từ thực tế và kinh nghiệm bản thân với nguyên tắc bất di bất dịch: không thỏa hiệp với sự sai trái. Tác giả đã thẳng thắn công kích các giáo sư của một trường đại học danh giá nhất thế giới hay những nhà kinh tế học đạt giải Nobel ngoài đời và chỉ dùng phương tiện học thuật hoặc chuyên môn để viết sách chứ không pha trộn bất kỳ quan điểm cá nhân nào.

Ý tưởng viết Khả Năng Cải Thiện Nghịch Cảnh xuất hiện khi ông quan sát những bưu kiện được đóng mác “Hàng dễ vỡ, xin nhẹ tay”. Thái cực ngược lại của tình trạng mong manh dễ vỡ này là gì? Có phải là “mạnh mẽ” hay “bất chấp quăng quật” không?

Hoàn toàn không. Nassim khái quát thái cực ngược lại với tên gọi khả năng tăng trưởng và hưởng lợi từ những biến cố không thuận lợi: cải thiện nghịch cảnh. Minh chứng cho quan điểm này là hình ảnh rắn thần Hydra, cứ mỗi cái đầu bị chặt đi sẽ mọc ra hai cái đầu mới mạnh hơn.

Khả Năng Cải Thiện Nghịch Cảnh chỉ ra những ngộ nhận trong nhận thức của số đông như: Tại sao phải đi tập thể hình ngay sau những giờ làm việc mệt nhọc? Tại sao người lái taxi lại an toàn hơn chuyên viên cấp cao của một ngân hàng? Tại sao có bác sĩ riêng lại dẫn đến chết sớm?... Và rất nhiều câu trả lời cho tình trạng không chắc chắn của những mô hình dự báo kinh tế hoặc những phương pháp chữa trị trong y học vốn biến lợn lành thành lợn què.

Tập sách không đưa ra những hướng dẫn cụ thể về cách thức chúng ta hành động trong thế giới bất định này. Nhưng nội dung tập sách từng bước phân tích những sai lầm cơ bản của chúng ta từ việc trông cậy quá mức vào những dữ liệu bị nhiễu hoặc chỉ lựa chọn dữ liệu có lợi, bảo bọc con cái thái quá hoặc đánh đồng hai sự kiện riêng rẽ thành quan hệ nguyên nhân - kết quả.

Tuy vậy, cuốn sách cũng giúp độc giả định hướng lại chiến lược sống của mình mà điển hình là chiến lược hai đầu. Nói cách khác, sự kết hợp giữa táo bạo cộng với hoang tưởng, dao động qua lại giữa thái độ cực kỳ ghét rủi ro và cực kỳ yêu thích rủi ro chứ không đánh canh bạc của kẻ ngốc theo kiểu chấp nhận rủi ro “vừa phải”.