Đông A trưng bày sách đặc biệt tại Lễ hội Đường sách Quý Mão

Hoạt động này tổng kết 17 năm tìm tòi, nghiên cứu, học hỏi, nâng cao kỹ thuật làm sách thủ công của Đông A, đồng thời giới thiệu tới đông đảo bạn đọc, người chơi và các nhà sưu tầm sách các ấn phẩm có giá trị cao về mặt nội dung và thẩm mỹ.

Trong khuôn khổ sự kiện, có tổng cộng 68 ấn bản sách giới hạn, đặc biệt (thường được gọi chung là sách S - viết tắt của từ special) được trưng bày, chia theo các giai đoạn tương ứng với quá trình hình thành và phát triển dòng sách này của Đông A.

Từ những ngày đầu làm quen…

Năm 2004, cùng năm Việt Nam gia nhập công ước Bern về bảo hộ các tác phẩm văn học và nghệ thuật, Đông A chính thức thành lập. Chỉ sau một năm ra đời, Đông A đã cho ra mắt ấn bản đặc biệt đầu tiên: Văn Mới 5 Năm Đầu Thế Kỷ. Đây là hợp tuyển văn xuôi của các tác giả mới và tác giả đang được mến mộ tại Việt Nam đương thời do nhà văn Hồ Anh Thái tuyển chọn.

Bản đặc biệt được làm bìa cứng, ruột in trên giấy conqueror (một loại giấy mỹ thuật cao cấp), được đánh số từ 001 đến 100. Ông Trần Đại Thắng, Tổng Giám đốc Đông A Books, đã đi gần như khắp Việt Nam để gặp và xin chữ ký các tác giả các nhà văn góp mặt trong sách. Cuốn sách này trở thành hiện tượng xuất bản, bán hết sau 2 ngày phát hành.

Ba ấn bản giới hạn khổ lớn

Trước năm 1975, phong trào sưu tập sách bản đặc biệt đã có ở cả hai miền Bắc Nam, nhưng sau đó bị gián đoạn một thời gian dài. Có thể nói, ở thời điểm làm cuốn Văn Mới 5 Năm Đầu Thế Kỷ, Đông A là đơn vị tiên phong đưa sách bản đặc biệt trở lại với nhà sưu tập và chơi sách. Tên gọi S100, logo của bộ sách... đều đã định hình từ những ngày đó.

Sau đó, Đông A tiếp tục ra mắt các ấn bản đặc biệt như: Viết Về Bè Bạn (Bùi Ngọc Tấn), Hạt Bụi Người Bay Ngược (Hòa Vang), Sắp Đặt Và Diễn (Hồ Anh Thái), Văn Mới 5 Năm 2011-2015 (nhiều tác giả; Hồ Anh Thái tuyển). 

…đến khởi đầu của một chặng đường mới

Văn Mới 5 Năm 2011-2015 phát hành năm 2015 có thể xem là kết thúc chặng đường mày mò, làm quen. Nhận thấy sự dịch chuyển của thị trường, yêu cầu cao hơn của người chơi sách, ba năm sau đó, Đông A chỉ tập trung cho công tác khảo sát lại thị trường, tìm hiểu thói quen, sở thích người mua sách. Suốt những năm 2010 - 2019, ông Trần Đại Thắng đã có không ít chuyến đi dài ngày đến các hội chợ sách quốc tế, hội chợ sách quý hiếm ở châu Âu để tìm hiểu, sưu tập về các ấn bản sách đẹp bìa da và buckram. Giai đoạn này cũng là thời điểm, ông Thắng cảm thấy cần phải thay đổi cách làm sách, không thể duy trì theo lối cũ.

Ấn bản giới hạn ký hiệu chữ A - Napoléon Bonaparte được nghệ sĩ Martin Frost vẽ bụng sách chéo và mạ cạnh sách bằng vàng 23K

Cuối năm 2019, Đông A tung ra những ấn bản giới hạn kiểu mới, như phát pháo mở đầu với Anh Em Nhà Karamazov. Những tác phẩm kinh điển về văn học như: Kiêu Hãnh Và Định Kiến, Những Ngôi Sao Eger, Bố Già, Hán Sở Diễn Nghĩa, Thiên Hoàng Minh Trị, Robinson Crusoe... liên tục tạo tiếng vang trên thị trường. Các ấn bản này được đóng bìa PU, mạ nhũ vàng, ruột sách in trên giấy chất lượng cao…

Phần nội dung và minh họa cũng được chăm chút, tỉ mỉ hơn. Có cuốn sách, để đạt được tiêu chuẩn nội dung đặt ra, Đông A phải mất nhiều lần ra nước ngoài tìm mua bản gốc được xuất bản cách đây cả 100 năm để scan hình trực tiếp. Có cuốn, để làm mới hình thức, Đông A mời không ít họa sĩ danh tiếng tham gia vẽ minh họa.

Giai đoạn 2019-2020 là khoảng thời gian đặc biệt sôi động của thị trường sách thủ công với rất nhiều ấn phẩm được phát hành một cách nhanh chóng, sự tham gia của một số đơn vị xuất bản mới. Nhờ đó, hình thành nên cộng đồng chơi sách rộng lớn, có sự kết nối chặt chẽ. Sách đặc biệt được ghi nhận như một thị trường ngách của lĩnh vực xuất bản - phát hành, với dấu ấn đậm nét từ Đông A.

Một số mẫu da bọc bìa sách

Mặc dù được bạn đọc đón nhận nồng nhiệt nhưng những người làm sách của Đông A không ngừng cải tiến kỹ thuật. Từ trăn trở đó, tháng 6/2020, Đông A thành lập phòng Sách thủ công. Với những kỹ thuật mới được tiếp cận từ quốc tế, Đông A dần cho ra mắt các ấn bản đặc biệt mới. Chỉ riêng trong năm 2021-2022, mặc dù chịu nhiều khó khăn từ tác động của COVID-19 và suy thoái kinh tế, Đông A đã tung ra thị trường 12 ấn bản S100 gồm: Tuyển tập truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp, Việt Nam Sử Lược, Cuốn Theo Chiều Gió, Nghệ Nhân Và Margarita, Truyện Cổ Grimm… được đóng bìa bằng da thật. Mỗi cuốn sách lại có kỹ thuật làm gáy, khâu sách, làm tờ gác, xén trang… khác nhau.

Trong quá trình làm nghề, ngoài việc tiếp thu kỹ thuật và tinh hoa của ngành sách thủ công thế giới, Đông A không ngừng tìm tòi và đưa vào sách đặc biệt những thể nghiệm mới. Chẳng hạn như gắn tranh sơn mài trên bìa cuốn S365 Đông Dương Xinh Đẹp Và Kỳ Vĩ, ghép da tròn trên bìa của V20 Truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp, hay tạo nổi mặt rồng thời Minh Mạng trên bìa cuốn S100 Việt Nam Sử Lược...

Thiết bị làm sách

Ông Trần Đại Thắng ví von, chặng đường làm sách thủ công của Đông A đến thời điểm hiện tại trải qua 3 lớp học. Lớp vỡ lòng kéo dài từ những năm 2004 -2015, lớp 1 trong 2 năm 2019 - 2020, lớp 2 là giai đoạn 2021 - 2022. “Chúng tôi sẽ tiếp tục học cao hơn nữa, thời gian mỗi lớp có thể dài ngắn khác nhau, nhưng lớp sau phải tiến bộ hơn lớp trước. Đó là áp lực lẫn động lực để chúng tôi đổi mới và phát triển, bởi cho đến nay Việt Nam mới chỉ tiếp cận được số ít công nghệ, kỹ thuật làm sách thủ công của thế giới” - ông Thắng khẳng định.

Cuối năm 2022, Đông A đang thực hiện 1.000 cuốn The Great Gatsby của F. Scott Fitzgerald (bản tiếng Anh) với quy cách ấn bản giới hạn, bìa da microfiber để xuất sang thị trường Mỹ. 200 bản sách đầu tiên đã được bán và nhận được phản hồi tích cực của độc giả nước ngoài. Đây là dấu ấn đầu tiên trong việc xuất khẩu sách giới hạn - một dấu mốc quan trọng trong chặng đường làm sách thủ công đáng nhớ của Đông A.

Sự kiện trưng bày các ấn bản S của Đông A

Sự kiện trưng bày các ấn bản S của Đông A được bày trí theo từng giai đoạn để người xem vừa thưởng lãm vừa có thể đối sánh, từ đó nắm bắt được những bước tiến trong kỹ thuật làm sách của Đông A. Ví dụ như 12 tựa sách S100 năm 2021 - 2022 đã có những sự cải tiến, sáng tạo, thay đổi tốt hơn, đẹp hơn, có tính thẩm mỹ hơn so với 9 tựa sách S100 năm 2019 - 2020 trong cách lựa chọn và phối hợp chất liệu làm bìa, kỹ thuật đóng sách, thực hiện tờ gác…

Ấn bản giới hạn The Great Gatsby (bản tiếng Anh) của Đông A được phát hành tại thị trường Mỹ

Sự kiện trưng bày sách S mở cửa tự do từ ngày 19 - 26/01/2023 (tức 28 tháng Chạp âm lịch đến hết mùng 5 Tết) tại Lễ hội Đường Sách Tết Quý Mão 2023 TP.HCM. Bên cạnh đó, Đông A cũng sẽ thiệu một số công đoạn đóng sách thủ công để người xem hình dung và hiểu hơn về nghề này.