Bức thư tình gửi Việt Nam từ một nhà thơ người Mỹ

Paul Christiansen sinh năm 1986, tốt nghiệp cử nhân Đại học St Olaf và có bằng Thạc sĩ nghệ thuật Đại học Quốc tế Florida (Mỹ). Nhận học bổng chương trình Fulbright, anh sang Quy Nhơn năm 2015 rồi chuyển hẳn đến Việt Nam làm việc.

Christiansen hiện là Giám đốc Nội dung của tạp chí Saigoneer và đang miệt mài chuyển ngữ nhiều tác phẩm văn học Việt Nam giới thiệu với bạn bè quốc tế. Thơ của Christiansen xuất hiện trên nhiều tạp chí văn học nghệ thuật uy tín như Atlanta Review, Pleiades, Quarter After Eight, Threepenny Review, Zone Three và đoạt 2 giải thưởng thi ca của Viện Hàn Lâm Thi Ca Mỹ.

Vốn là người yêu thiên nhiên và thơ ca, Paul Christiansen đặc biệt quan tâm đến những điều tạo nên nét đẹp mộc mạc, bình dị của mảnh đất hình chữ S. Tác giả tìm thấy cảm hứng từ việc đi dạo dưới bóng cây râm mát của sở thú, trăn trở về cá voi ngoài đại dương lẫn những con thú bị nhốt trong chuồng, thích thú ngắm nhìn lục bình trôi và những quả chò nâu xoay vòng trong gió… 

Tác giả Paul Christiansen

Những bài viết của Paul Christiansen độc đáo ở chỗ có sự đan xen giữa óc quan sát tinh tế của một nhà thơ và góc nhìn chuyên sâu của một nhà nghiên cứu về những cảnh quan, nghi lễ, sự thật lịch sử vẫn còn bị dân bản địa thờ ơ. 

Hai bài viết đầu tiên, Sở thú Sài Gòn, Tạp hóa và cửa hàng tiện lợi đưa người đọc tái khám phá những địa điểm quen thuộc dưới một lăng kính mới. Trong mắt nhà thơ người Mỹ, ngay cả những dây dầu gội, sữa tắm treo trước các tiệm tạp hóa trông thật lạ lẫm, được anh ví như “rêu bằng nhôm mọc trên cây hay những tấm màn bằng xâu chuỗi để che hậu cảnh”. 

Nhưng Paul Christiansen không chỉ khám phá Việt Nam qua những điều mà ai cũng dễ dàng nhìn thấy. Christiansen còn khai thác những chủ đề tưởng chừng khô khan, khó nhằn thậm chí đối với người bản địa như Nghề nấu rượu, Tục thờ cá Ông, Đồn điền cao su Việt Nam…

Bìa trong quyển sách

Nghề nấu rượu xoay quanh món rượu gạo truyền thống của Việt Nam và những thăng trầm mà người làm rượu theo cách thủ công trải qua trong suốt thời kỳ Pháp đô hộ. 

Tục thờ cá Ông viết về tín ngưỡng thờ cúng cá voi ở các làng chài Việt Nam, mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên, đồng thời cũng là nỗi băn khoăn của tác giả trước thực tế cá voi đang dần tuyệt chủng. 

Đồn điền cao su điểm lại một trang sử bi thương của người Việt Nam, nhìn thẳng vào hệ quả hậu thuộc địa mà các nước thực dân gây ra. 

Bảo tàng Địa chất, Lục bình, Chò nâu Sài Gòn viết về những vật, những người vẫn luôn ở đó nhưng dễ bị lãng quên giữa guồng quay cuộc sống: một bảo tàng khiêm tốn nằm ở góc quận 1, thảm xanh lục bình trôi trên sông, hay vẻ đẹp của cây chò nâu mọc ven đường.

Đảm nhận phần dịch Dưới Tán Chò Nâu là Trần Thị NgH - nữ văn sĩ từng gây tiếng vang với những truyện ngắn được viết trước 1975. Năm 2012, nhiều truyện ngắn của bà từng được tập hợp lại thành sách và giới thiệu với độc giả trong nước như: Nhà có cửa khóa trái, Lạc đạn, Nhăn Rúm và các truyện ngắn khác. Ác tính - tác phẩm gần nhất của bà từng xuất bản vào năm 2018, gây xôn xao văn đàn.  

Không chỉ là tác giả thành công, Trần Thị NgH còn là người biên dịch nhiều tác phẩm của John Steinbeck, Anton Chekhov, Paolo Giordano, Franck Thilliez, Guillaume Musso,...

Về việc dịch tác phẩm của Christiansen, bà cho biết: “Thách thức trong khi dịch Paul Christiansen không chỉ đòi hỏi nỗ lực Việt hóa tác phẩm sao cho không còn là văn dịch đồng thời đảm bảo trung thực ý nghĩa từng câu chữ so với bản gốc, mà còn phải làm thế nào để giữ cho được cái giọng châm biếm ở nhiều ngữ cảnh của tác phẩm, đặc biệt giọng văn rất thơ của tác giả”.